Page 8 - Περί των Κεκοιμημένων

ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 09 / Περί των Κεκοιμημένων / 26 Μαρτίου 2013 www.pemptousia.gr

νίσεις του Κυρίου έχουν δοθεί πολλές για την δικαιολόγη- νέλθουμε στο δεύτερο μέρος της εισηγή σεως. Ας κρατή-
ση της επιλογής των ημερών τελέσεως των μνη μοσυνών: σουμε το βασικό της δίδαγμα ότι το κυρίως μνημόσυνο
Αγία Τριάς, τριήμερος ταφή του Κυρίου (τα τρίτα), τα του κεκοιμημένου γίνεται διά τής θείας λειτουρ γίας ή, με
αγγελικά τάγματα ή ο ιερός αριθμός 3×3 ή η εμφάνιση άλλους λόγους, ότι η αληθινή ακολουθία του μνη μοσύνου
του Κυρίου κατά την ογδόη μετά την ανάσταση ημέρα είναι συνδεδεμένη αρρήκτως με την τέλεση του μυ στηρίου
(τα ένατα), ανάληψη του Κυρίου σαράντα ημέρες μετά της θείας ευχαριστίας, όπως είδαμε παλαιότερα για το
την ανάσταση (τα τεσσαρακοστά) κ.ο.κ. Ο άγιος Συμεών βάπτισμα, τον γάμο, το ευχέλαιο κ.λπ.
Θεσσαλονίκης αναφέ ρει και άλλες ερμηνείες που κυκλο-
φορούσαν κατά την εποχή του, που συσχέτιζαν τις ημέρες Εκτός από τα ατομικά μνημόσυνα που γίνονται κατά
των μνημοσυνών με τις αντί στοιχες φάσεις της συλλήψεως την τρίτη, ενάτη, τεσσαρακοστή από την από της κοιμή-
και της διαμορφώσεως του εμβρύου αφ’ ενός, και της σεως ημέρα και κατά την κατ’ έτος μνήμη του θανάτου
φυσικής διαλύσεως του σώματος μετά την ταφή αφ’ ετέ- του κεκοιμημένου, η Εκκλησία έχει εισαγάγει σ’ όλες τις
ρου. Αυτές βασιζόταν στις ιατρικές γνώσεις της εποχής ακολουθίες της δεήσεις υπέρ αναπαύσεως των ψυχών
εκείνης και δεν τις υιοθετεί ο Συμεών, που ορθώς προτιμά και μακαρίας μνήμης των προκεκοιμημένων πατέρων και
«πνευματικώς νοείν πάντα και θείως και μη εκ των αι- αδελφών μας, δηλαδή γενικών δε ήσεων ή και ευχών, που
σθητών συνιστάν τα της Εκκλησίας» (Διάλογος, κεφ. 371). μπορούν να εξειδικευθούν με την μνημόνευση ονομάτων.
Ένα πάντως είναι σημαντικό, ότι η Εκκλησία διατήρη σε Έτσι έχουμε τις εκτενείς του εσπερι νού, του όρθρου και
προχριστιανικά ήθη που δεν αντέλεγαν στη διδασκαλία της θείας λειτουργίας (« Ελέησον ημάς, ο Θεός… Έτι δε-
της, έδωσε σ’ αυτά νέο χριστιανικό νόημα και τροποποί- όμεθα υπέρ μακαρίας μνήμης και αιωνίου ανα παύσεως
ησε μερικά για θεολογικούς λόγους. Έτσι ενεργεί όταν των ψυχών…»), την ακολουθία της προσκομιδής και τα
μεταθέτει τα τρια κοστά στην τεσσαρακοστή ημέρα, εμ- μετά τον καθαγιασμό δίπτυχα της θείας λειτουργίας, το
φανώς από ιουδαϊκή επί δραση και από συσχετισμό προς «Ευξώμεθα» του μεσονυκτικού και του αποδείπνου, το
την ανάληψη του Κυρίου. Έτσι τελεί και τα ενιαύσια, όχι, νε κρώσιμο τροπάριο στην τριθέκτη και ιδιαιτέρως το δεύ-
κατά την άνευ σημασίας ημέ ρα της φυσικής γεννήσεως τερο μέρος του καθημέραν μεσονυκτικού, που στις πηγές
των ανθρώπων, αλλά κατά την ημέ ρα της εν Χριστώ γεν- χαρακτη ρίζεται «τρισάγιον υπέρ των κεκοιμημένων» και
νήσεως και τελειώσεως και εισόδου στην αληθινή ζωή, την περιλαμβάνει δύο ψαλμούς (τον ρκ’ και ρλγ’), τρισάγιο
ημέρα δηλαδή της «κοιμήσεως» των πιστών, την «γενέ- κ,λπ., τρία νεκρώσιμα τροπάρια («Μνήσθητι, Κύριε, ως
θλιο ήμερα» τους. Δεν επιδίδεται σε ανούσιους και ανω- αγαθός…» κ,λπ.) και θεοτο κίο και την νεκρώσιμο ευχή
φελείς πολέμους και σκιαμαχίες, αλλά αναπλάθει εν Χρι- («Μνήσθητι, Κύριε, των επ’ ελπίδι αναστάσεως…»).
στώ τον κόσμο. Πολύ σοφή τακτική.
Στους κεκοιμημένους και στις υπέρ αυτών δεήσεις εί-
Από τα σωζόμενα τυπικά διαφόρων Μονών μαθαίνο- ναι αφιερωμένα όλα τα Σάββατα του έτους. Κατ’ αυτά
με τα νεκρικά έθιμα που τηρούνταν στα μοναστήρια και ψάλλονται νεκρώσιμα τροπάρια και κανών κατά τον ήχον
προφανώς και στις κατά κόσμον εκκλησίες. Επί τις σα- της εβδομάδος, τελούνται δε κανονικώς και τα μνημόσυ-
ράντα πρώτες ημέ ρες εγίνετο καθημερινώς κατά τις ακο- να. Εξαιρέτως δε δύο Σάββατα κατ’ έτος, το Σάββατον
λουθίες του εσπερινού και του όρθρου ειδική δέηση υπέρ προ της Απόκρεω και το Σάββατον προ της Πεντηκοστής,
του κοιμηθέντος και προσεφέρετο υπέρ αυτού η αναίμα- είναι ημέρες κοινών και παν δήμων μνημοσυνών αφού
κτος θυσία. Στην ιδιαιτέρως μεγάλη σπουδαιότητα της κατ’ αυτά «μνήμην επιτελούμεν πάντων των απ’ αιώ-
τελέσεως της θείας ευχαριστίας υπέρ του κεκοιμημένου, νος κεκοιμημένων Ορθοδόξων Χριστιανών, πατέρων και
της μνημονεύσεώς του κατ’ αυτήν και της ωφελείας του αδελφών». Η επιλογή του Σαββάτου ως νεκρωσίμου ημέ-
από αυτήν αναφέρονται οι πατέρες από του αγί ου Κυ- ρας οφείλεται αφ’ ενός μεν στον χαρακτηρισμό της στην
ρίλλου Ιεροσολύμων (Δ’ αιών), που τονίζει ότι «μεγίστην Γένεση ως ημέρας «καταπαύσεως» από των έργων του
ώνησιν»( μεγάλη ωφέλεια) ευρίσκουν οι ψυχές «υπέρ δημιουργού του κόσμου Θεού (Γεν. β’2), αλλά και για τον
ων η δέησις προσφέ ρεται της αγίας και φρικωδέστατης κατά το Σάββατο εκείνο της εβδομάδος των αγίων πα-
προκειμένης θυσίας» (Μυ σταγωγική Κατήχησις Ε’9), μέ- θών «σαββατισμό» του Κυρίου Ιησού Χριστού στον τάφο.
χρι και του αγίου Συμεών Θεσ σαλονίκης (ΙΕ’ αιών). Ο Ανάλογες νε κρώσιμες εορτές κατ’ έτος υπήρχαν και στον
τελευταίος συνδυάζει την παραδο σιακή περί λειτουργί- προχριστιανικό κόσμο που αντικατεστάθησαν από τα
ας θεολογία, ειδικότερα στην εκ της μνη μονεύσεως των κοινά μνημόσυνα των δύο Ψυχοσαββάτων. Στο Σάββατο
κεκοιμημένων κατά την εξαγωγή των μερίδων στην πρό- προ της Απόκρεω μεταξύ ς’ και ζ΄ ωδής του κανόνος του
θεση ωφέλεια, γιατί με τον τρόπο αυτόν διά της μερίδος όρθρου υπάρχει θαυμάσιο Συναξάριο γραμμένο από τον
τους στο δισκάριο μετέχουν μυστηριωδώς και αοράτως Νικηφόρο Κάλλιστο Ξανθόπουλο, στο οποίο αναλύεται η
της χάριτος, κοινωνούν, παρακαλούνται, σώζονται και ευ- περί της μετά θάνατον ζωής διδασκαλία της Εκκλησίας
φραίνονται εν Χριστώ (Διάλογος, κεφ. 373). Αν απέθνησκε και διεξοδικώς εκτίθενται τα περί μνημοσυνών και της εξ
κάποιος κατά την περίοδο της Τεσσαρακοστής ή η περίο- αυτών ωφελείας των ψυχών των κεκοιμημένων.
δος των σαράντα λειτουργιών ενέπιπτε μερικώς μέσα σ’
αυτή, εγί νετο μια εύλογη διευθέτηση. Τα τρίτα ετελούντο Πηγή: Ιωάννου Μ. Φουντούλη, Τελετουργικά
το πρώτο Σάβ βατο, τα ένατα το δεύτερο και το σαρα- Θέματα τ. Γ΄, σ. 29-36, Εκδ. Αποστολικής Διακονί-
νταλείτουργο άρχιζε από τη Δευτέρα μετά του Θωμά. Η ας, Αθήνα 2007
διάταξη αυτή είναι πολλαπλώς σημαντική και θα επα-

Σελίδα 8