Page 7 - Τα Θρησκευτικά στην Εκπαίδευση
P. 7
www.pemptousia.gr Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Η σημερινή ομιλία, σεβαστοί πατέρες, αξιό- Η παιδεία των Τριών Ιεραρχών είναι θεοκε-
τιμοι εκπρόσωποι των πολιτικών, στρατιωτικών ντρική και αποβλέπει στην εν Χριστώ τελείωση
και εκπαιδευτικών άρχων, αγαπητοί συνάδελφοι, του ανθρώπου. Κατά τον Μ. Βασίλειο σκοπός της
αγαπητοί μαθητές, αγαπητοί αδελφοί, θα είναι παιδείας είναι: «ομοιωθήναι Θεώ κατά το δυ-
αφιερωμένη όχι στη ζωή και στη δράση των προ- νατόν ανθρώπου φύσει» (4). Ο δε ί. Χρυσόστο-
στατών της ελληνικής παιδείας Τριών Ιεραρχών, μος γράφει «θα ονομάσω άνθρωπο εκείνον πού
αλλά σε ένα θέμα επίκαιρο και σπουδαίο, όπως διασώζει την εικόνα του Θεού. Άνθρωπος είναι
το είδαν οι τρεις μέγιστοι φωστήρες πού γιορ- όποιος ακολουθεί τις εντολές του Θεού (5). Κάθε
τάζουμε σήμερα, στο θέμα της παιδείας. Επειδή άνθρωπος είναι κατά τον Μ. Βασίλειο «Θεός κε-
όμως το θέμα είναι τεράστιο, θα περιοριστώ στη κελευσμένος», έχει δηλαδή την εντολή μέσα του
διάκριση μεταξύ παιδείας και εκπαίδευσης, έν- να γίνει κατά χάρη Θεός. Η αξία ή η απαξία του
νοιες πού πολλές φορές ταυτίζονται ή συγχέονται ανθρώπου ορίζεται από τη σχέση του με τον Θεό.
από ορισμένους. Διαφέρουν ωστόσο μεταξύ τους Αντίθετα η αποξένωση και η εναντίωση του στο
όχι μόνο εννοιολογικά, αλλά και ουσιαστικά. Θεό τον μετατρέπει σε αθεόφοβο ή θεομπαίχτη.
Πόσες συμφορές θα μπορούσαν να είχαν αποτρα-
Ευρύτερη είναι η έννοια της παιδείας, περιο- πεί, εάν η αθεοφοβία μετατρεπόταν σε θεοφιλία.
ρισμένου εύρους και βάθους η έννοια της εκπαί- «Ει τους παίδας επαιδεύομεν φίλους είναι τω
δευσης. Η παιδεία εμπεριέχει την εκπαίδευση. Η Θεώ πάντα αν ανεπήδησε τα λυπηρά και μυρί-
εκπαίδευση είναι μέρος μόνο της παιδείας. Υπε- ων απηλλάγη κακών ο βίος ο παρών» (6), γρά-
ρέχει δε ποιοτικά και ηθικά η παιδεία απέναντι φει ο ι. Χρυσόστομος (θα απαλλασσόταν ο βίος
στην εκπαίδευση. μας από μύρια κακά, αν παιδεύαμε τα παιδιά
μας να γίνουν φίλοι με τον Θεό). Η αθεοφοβία
Ο ι. Χρυσόστομος την εγκωμιάζει ως «τέχνη και η θεομπαιξία στοίχισαν ήδη αφάνταστα στην
τεχνών και επιστήμη επιστημών», απείρως σπου- κοινωνία μας και η κρίση πού διέρχεται η χώρα
δαιότερη από το έργο ενός αγαλματοποιού. Ο Μ. μας δεν είναι άσχετη από αυτές. Ο αθεόφοβος και
Βασίλειος την ορίζει «ως αγωγή ωφέλιμη στην θεομπαίχτης δεν έχει ηθικές αναστολές στις εγω-
ψυχή, πού έχει τη δύναμη να την καθαρίσει από ιστικές του επιδιώξεις. Θα είχε δε μεγάλο όφελος
τις κηλίδες της κακίας» και ως «τιμιότερη πολ- η πολιτεία, εάν μπορούσε να καλλιεργήσει θεοφι-
λών χρημάτων» (1). Ο δε Γρηγόριος ο Θεολόγος λώς τους νεαρούς πολίτες της μέσω της παιδείας
την χαρακτηρίζει ως «πρώτο και μέγιστο καλό της. Δεν είναι αδικαιολόγητη μια γερμανική πα-
για τους ανθρώπους» (2). «Η παιδεία εμπνέει ροιμία πού ταυτίζει τον καλό χριστιανό με τον
αξίες και ιδανικά, στρέφει το βλέμμα του νέου σε καλό πολίτη.
υψηλά οράματα» (3).
Η παιδεία πού θέλουν οι Τρεις Ιεράρχες εί-
Την αξία της Παιδείας είχαν εκτιμήσει δεόντως ναι παιδεία με υγιή πρότυπα. Ιδιαίτερη σημασία
οι αρχαίοι Έλληνες, τους οποίους σπούδασαν οι αποδίδουν στο πρόσωπο, στο ήθος και στο πα-
Τρεις Ιεράρχες, πού μέσω του φιλοσόφου Αρί- ράδειγμα του δασκάλου. Η σχέση δασκάλου και
στιππου διεκήρυξαν πώς είναι προτιμότερο να μαθητή παραλληλίζεται με τη σχέση πνευματι-
είσαι ζητιάνος παρά απαίδευτος: «άμεινον επαί- κού πατέρα και πνευματικού τέκνου. Στο σημείο
την ή απαίδευτον είναι». Τί είναι όμως η παιδεία αυτό ταυτίζονται παιδαγωγία και ποιμαντική.
κατά τους Τρεις Ιεράρχες; Σχολείο και Ναός στον πολιτισμό μας βρίσκονται
σε σχέση αμοιβαιότητας και συμπληρωματικό-
Παιδεία είναι η διαδικασία ανάπτυξης του αν- τητας, ως χώροι διαμόρφωσης και διαποίμανσης
θρώπου σε πρόσωπο, σε ολοκληρωμένη προσωπι- του ανθρώπου. Ο Μ. Βασίλειος παραπονείται ότι
κότητα. Είναι η σκόπιμη και συνειδητή προσπά- άκουσε από πολλούς δασκάλους λόγια ψυχωφε-
θεια για πνευματική καλλιέργεια και τελείωση λή, δε βρήκε όμως σε όλους την αρετή πού θα
και κοινωνική ένταξη του άνθρωπου. Δεν είναι ήταν αντάξια των λόγων (7). «Ο γαρ μη ποιών
συσσώρευση εγκυκλοπαιδικών γνώσεων. Δεν εί- και διδάσκων αναξιόπιστος εστίν εις ώφέλειαν»
ναι πολυμάθεια κατά τον ί. Χρυσόστομο. Δεν εί- (8). Ως υγιές και αιώνιο πρότυπο προβάλλουν
ναι γυμναστική της διάνοιας, αλλά του συνόλου στα έργα τους το πρόσωπο του Χριστού. Και ως
των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων του αν- τέτοιο πρότυπο αναρτούμε και εμείς στις αίθου-
θρώπου. Η παιδεία δεν σταματά στην απόκτηση σες των σχολείων μας την εικόνα του Χριστού, της
ενός ή περισσοτέρων πτυχίων, αλλά παρουσιάζει Παναγίας και τις εικόνες των Τριών Ιεραρχών.
δυναμική πορεία εξέλιξης και ανάπτυξης σε ολό- Δεν αποτελούν λατρευτικά αντικείμενα. Δεν ανά-
κληρη τη ζωή του ανθρώπου. Κατά τον Μ. Βασί- βουμε κεριά και καντήλια μπροστά τους. Δεν τις
λειο μάλιστα είναι το μόνο αγαθό πού παραμένει θυμιατίζουμε, όπως στην Εκκλησία. Δεν τελούμε
αναφαίρετο και μετά τον θάνατο του άνθρωπου. ενώπιον τους θρησκευτικές τελετές. Τις τοποθε-
«Παιδεία μόνη των κτημάτων αναφαίρετον και τούμε στις αίθουσες των σχολείων για να προ-
ζώντι και τελευτήσαντι παραμένουσα». βάλλουμε πρότυπα στους μαθητές μας. Για να
Σελίδα 7
