Το έγκλημα της βλασφημίας στην ελληνική έννομη τάξη

12 Νοεμβρίου 2012

Τον τελευταίο καιρό γίναμε μάρτυρες μιας αντιπαράθεσης που προβλήθηκε κατά κόρον από τα ΜΜΕ μεταξύ κάποιων που υπερασπίστηκαν την γνωστή πλέον θεατρική παράσταση και την «ελευθερία της τέχνης» από την μία πλευρά και κάποιων άλλων που θεώρησαν βλάστημη την παραπάνω παράσταση. Επιπλέον δεν πέρασε πολύς καιρός που κάποιος νεαρός διώχτηκε από τις αρχές επειδή λοιδόρησε τον γέροντα Παΐσιο τον Αγιορείτη. Επειδή πολλά ακούστηκαν από μη ειδικούς σχετικά με το αδίκημα της βλασφημίας χωρίς να θέλουμε να προβληθεί η προσωπική άποψη του οποιοδήποτε και χωρίς να κάνουμε δική μας ερμηνεία των νόμων θα παραθέσουμε τις διατάξεις και ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Συγκεκριμένα και παραθέτοντας αυτούσιο το ισχύον Νομικό πλαίσιο:

 1. Σύμφωνα με το άρθρο 198 §1 του Π.Κ. («κακόβουλη βλασφημία»), «με φυλάκιση μέχρι δύο ετών τιμωρείται όποιος δημόσια και κακόβουλα βρίζει με οποιονδήποτε τρόπο το Θεό»

2. Σύμφωνα δε με το άρθρο του 199 Π.Κ. («καθύβριση θρησκευμάτων»), «όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει με οποιονδήποτε τρόπο την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ή άλλη θρησκεία ανεκτή στην Ελλάδα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών».

Οι παραπάνω διατάξεις αποσκοπούν στην απόκρουση της τελούμενης δημοσία, κακόβουλα και με  οποιονδήποτε τρόπο υβρίσεως του Θεού και καθυβρίσεως της Ανατολικής Ορθόδοξης του Χριστού Εκκλησίας και κάθε άλλης θρησκείας, που είναι ανεκτή στην Ελλάδα, με σκοπό την διασφάλιση της θρησκευτικής ειρήνης των πολιτών, η οποία επαφίεται στην οργανωμένη πολιτεία. Για την κατανόηση των παραπάνω σκόπιμο κρίνεται να εξηγηθούν και κάποιες βασικές έννοιες.

Ως Θεός, για την νομική επιστήμη, νοείται το υπέρτατο ον της κάθε μονοθεϊστικής θρησκείας. Την ίδια προστασία απολαμβάνουν από τον Ποινικό Κώδικα  και οι άγιοι, τα ιερά μυστήρια, τα ιερά σύμβολα, οι προφήτες, οι εικόνες κλπ. Κάθε θρησκεία που είναι αναγνωρισμένη στην ελληνική επικράτεια, δηλαδή έχει πιστεύω που είναι ανοικτά στον καθένα και δεν είναι μυστικά ή προτρέπουν στην τέλεση εγκληματικών πράξεων, απολαμβάνει την ίδια προστασία. Με άλλα λόγια  χριστιανοί, μουσουλμάνοι, βουδιστές, εβραίοι κλπ. όλοι μπορούν να ζητήσουν την προστασία της πολιτείας για την απόκρουση της βλασφημίας της θρησκείας τους. Εξαίρεση θα υπήρχε σε θρησκείες που έχουν αντιλήψεις οι οποίες προτρέπουν σε ευθέως εγκληματικές πράξεις όπως π.χ. η ινδουιστική αίρεση των στραγγαλιστών της θεάς Κάλι ή ενδεχομένως εσχατολογικές αιρέσεις σαν αυτές του Ντέιβιντ Κορές στις ΗΠΑ, οι οπαδοί του οποίου είχαν προβεί σε ευθέως αντικοινωνικές και παράνομες πράξεις.

Η τέλεση του αδικήματος της κακόβουλης βλασφημίας θα πρέπει να είναι δημόσια δηλαδή να μην γίνεται ιδιωτικά σε προσωπικό χώρο, αλλά δημόσια ανοικτά, ενώπιον αορίστου αριθμού ανθρώπων οι οποίοι θα μπορούσαν να θιχτούν από την βλασφημία. Η βλασφημία θα πρέπει να είναι κακόβουλη, δηλαδή να είναι «βάναυση» και να υπάρχει δόλος για την προσβολή του Θείου.

Προστατευόμενο αγαθό δεν είναι βέβαια η τιμή του Θεού αλλά η προστασία του θρησκευτικού συναισθήματος, η ελευθερία συνείδησης και λατρείας κάθε θρησκείας και η θρησκευτική ειρήνη των πολιτών δηλαδή το να μπορούν να συνυπάρχουν άνθρωποι διαφόρων θρησκειών χωρίς έριδες έχθρες και αντεγκλήσεις. Με άλλα λόγια η οργανωμένη κοινωνία προσπαθεί να επιβάλλει ένα μίνιμουμ προστασίας των θρησκευτικών πιστεύω προκειμένου να εξασφαλίσει την ομαλότερη συμβίωση μεταξύ αλλόθρησκων ή μεταξύ θρησκευόμενων και μη .

Η Σύγκρουση με την ελευθερία της τέχνης, την ελευθερία της γνώμης και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας

Για την παραπάνω «σύγκρουση» παραθέτουμε αυτούσια τα άρθρα του Ελληνικού Συντάγματος:

Άρθρο 5 παράγραφος 1.

«Kαθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την πρoσωπικότητά τoυ και να συμμετέχει στην κoινωνική, oικoνoμική και πoλιτική ζωή της Xώρας, εφόσoν δεν πρoσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».

Άρθρο 16 παράγραφος 1

«H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες,·η ανάπτυξη και η πρoαγωγή τoυς απoτελεί υπoχρέωση τoυ Kράτoυς. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσoυν από τo καθήκoν της υπακoής στo Σύνταγμα»

Αρθρο 16 παράγραφοι 1,2,3,

1. «Kαθένας μπoρεί να εκφράζει και να διαδίδει πρoφoρικά, γραπτά και δια τoυ τύπoυ τoυς στoχασμoύς τoυ τηρώντας τoυς νόμoυς τoυ Kράτoυς.

2. O τύπoς είναι ελεύθερoς. H λoγoκρισία και κάθε άλλo πρoληπτικό μέτρo απαγoρεύoνται.

3. H κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλoφoρία είτε ύστερα από αυτή, απαγoρεύεται. Kατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η κατάσχεση, με παραγγελία τoυ εισαγγελέα, μετά την κυκλoφoρία: α) για πρoσβoλή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας, β) για πρoσβoλή τoυ πρoσώπoυ τoυ Πρoέδρoυ της Δημoκρατίας, γ) για δημoσίευμα πoυ απoκαλύπτει πληρoφoρίες για τη σύνθεση, τoν εξoπλισμό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάμεων ή την oχύρωση της Xώρας ή πoυ έχει σκoπό τη βίαιη ανατρoπή τoυ πoλιτεύματoς ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας τoυ Kράτoυς, δ) για άσεμνα δημoσιεύματα πoυ πρoσβάλλoυν oλoφάνερα τη δημόσια αιδώ, στις περιπτώσεις πoυ oρίζει o νόμoς».

Επομένως η Ελληνική Έννομη Τάξη καθιερώνει και αναγνωρίζει μία ισορροπία και μία συνύπαρξη μεταξύ της προστασίας του θρησκευτικού συναισθήματος, της ελευθερίας της γνώμης της προστασίας της τέχνης, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.

 

Τι γίνεται στο εξωτερικό;

Η Magna Carta της Αγγλίας, παραχωρηθείσα από τον Βασιλέα Ιωάννη τον Ακτήμονα το 1214 μ.Χ. και ισχύουσα μέχρι σήμερα, αναφέρει ότι οι βασικές ατομικές ελευθερίες που κατοχυρώνονται με τον Συνταγματικό αυτόν Χάρτη οφείλονται «σε θεϊκή έμπνευση προς Δόξαν του Θεού και της Αγίας Εκκλησίας για την σωτηρία των υπηκόων».

Η επίκληση του παντοδύναμου Θεού «που απολύτρωσε το βασίλειο της Αγγλίας από την αυθαίρετη εξουσία του Πάπα» διακηρύσσεται και στο Αγγλικό κείμενο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του 1689.

Το Ολλανδικό Σύνταγμα στα άρθρα 34, 97, ζητά την βοήθεια του παντοδύναμου Θεού και εγγυάται την ίση προστασία όλων των Θρησκειών.

Το Σύνταγμα της Δανίας στο άρθρο 4 διακηρύσσει ότι η Ευαγγελική εκκλησία είναι η Εθνική εκκλησία της Δανίας και ότι το κράτος βαρύνεται με τις δαπάνες συντήρησής της.

Την ίδια διακήρυξη έχει και το άρθρο 2 του Συντάγματος (8-3-1962) της Νορβηγίας αναφέροντας ότι «η Λουθηριανή Ευαγγελική εκκλησία παραμένει η επίσημη Θρησκεία του κράτους και οι πρεσβεύοντες αυτήν κάτοικοι υποχρεούνται να αναθρέψουν τα τέκνα τους σύμφωνα με αυτήν…»

Το Γαλλικό Σύνταγμα του 1789 στην διακήρυξη του αναγνωρίζει τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη «υπό την αιγίδα και προστασία του Υπέρτατου Όντος».

Τα χριστιανικά ιδεώδη της ελευθερίας, ισότητας, και αδελφοσύνης είναι αυτά που στην αρχή ενέπνευσαν την Γαλλική Επανάσταση. Θα ακολουθήσουν όμως μετά την επανάσταση οι ιδεολογίες της Αθεΐας, διωγμού και κατάργησης της πίστης. Το «Άθρησκο κράτος» θα οδηγήσει σε καθεστώς τρόμου, αίματος και τέτοιας κατάπτωσης που αναγκάζει τους πολέμιους του Χριστιανισμού να επαναφέρουν αυτοί οι ίδιοι την πίστη στον Ιησού, μόνη ελπίδα ειρήνης και προόδου.

Το Γερμανικό Σύνταγμα στο προοίμιο του επικαλείται τον Θεό.

Αλλά και αυτά τα Συντάγματα των κρατών που καθιερώνουν πολιτεύματα Αθεΐας ή χωρισμού κράτους και Εκκλησίας έχουν διατάξεις γι αυτούς που θρησκεύουν.

Έτσι το Σύνταγμα της Κομμουνιστικής Κίνας (1982) στο άρθρο 36 διακηρύσσει ότι το κράτος προστατεύει την άσκηση της Θρησκευτικής λατρείας.

Το Ρωσικό Σύνταγμα του 1993, μετά την πτώση του Κομμουνισμού, στα άρθρα 13-14 διακηρύσσει ότι «προφυλάσσει τις Θρησκευτικές Ενώσεις.»

Το Βουλγαρικό Σύνταγμα του 1991 επίσης μετά την πτώση του κομμουνισμού, στο άρθρο 37 διακηρύσσει ότι προστατεύει «την επιλογή της αθεΐας ή του θρησκεύματος», την ελευθερία του οποίου και εγγυάται.

Το Σύνταγμα της FYROM στο άρθρο 19 διακηρύσει ότι «εξασφαλίζει στους Σκοπιανούς τη θρησκευτική ελευθερία οποιουδήποτε δόγματος αναγνωρίζοντας όμως την ορθόδοξη εκκλησία».

Δεν χρειάζεται να επισημανθούν και άλλα Συντάγματα. Κανένα πολίτευμα δεν αντιμετωπίζει με απόλυτη ουδετερότητα το κυρίαρχο θρησκευτικό συναίσθημα της πλειοψηφίας του λαού. Αντίθετα προστατεύει ακόμη και τις θρησκευτικές μειονότητες προκειμένου να αποφευχθούν κοινωνικές συγκρούσεις και να διασφαλιστεί η ειρηνική συνύπαρξη όλων των πολιτών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λαμβάνει χώρα και η νομική αντιμετώπιση της κακόβουλης βλασφημίας.