Η Πεμπτουσία στα πλαίσια ανάδειξης θεμάτων ψαλτικής τέχνης και προβάλλοντας έναν ευρύτερο μουσικολογικό προβληματισμό, συνομιλεί με τους κατά τόπους Πρωτοψάλτες και Μαίστορες της Ψαλτικής. Υπό το πρίσμα αυτό παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στην Πεμπτουσία ο κ. Ευστάθιος Γραμμένος, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου «Ιωάννης ο Κουκουζέλης». Ο κ. Γραμμένος είναι Θεολόγος, Καθηγητής στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ι.Μ. Δημητριάδος και Λαμπαδάριος του Ι.Μ.Ν. Αγίου Νικολάου Βόλου.
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού με το διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου ανάμεσά τους και ο κ. Ευστάθιος Γραμμένος
Π.: Μπορείτε να μας πείτε για την ιστορική παρουσία του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου. Πότε ξεκινά τη λειτουργία του και ποιοι συνέβαλαν σε αυτό;
Ε.Γ.: Ο Σύνδεσμος Ιεροψαλτών Βόλου Άγιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης, ιδρύθηκε το 1975 από μία ομάδα ιεροψλτών και φιλομούσων υπό τον αείμνηστο Πρωτοψάλτη και δάσκαλό μας Μανώλη Χατζημάρκο. Σκοπός του συνδέσμου από τους ιδρυτές του ορίστηκε να είναι η ανάδειξη και προστασία της πατρώας βυζαντινής μουσικής, η δημιουργία χορού καθώς και η προστασία και κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ιεροψαλτών – μελών του Συνδέσμου.
Από την απαρχή της ίδρυσις του πλούσια είναι η δράση του συνδέσμου : διοργάνωση συναντήσεων Βυζαντινών Χορωδιών, εμφανίσεις του Βυζαντινού χορού σε Ελλάδα και εξωτερικό, μουσικολογικά συνέδρια και ημερίδες κ.α.
Π.: Ο Βόλος διακρίνεται για την βυζαντινή σχολή του, τo φεστιβάλ χορωδιών, τους καλλίφωνους ψάλτες, τα μουσικολογικά συνέδρια. Όλα αυτά είναι καρπός σύγχρονων προσπαθειών, μια καλή ανησυχία, ή εντάσσονται σε μια ευρύτερη πολιτισμική συνισταμένη που περιλαμβάνει και την ψαλτική ;
Ε.Γ.: H απάντηση στην ερώτηση είναι συνδυασμός και των τριών παραπάνω χαρακτηριστικών. Είναι όμως σίγουρα κατά την γνώμη μου και καρπός παλαιών προσπαθειών από τότε σχεδόν που δημιουργήθηκε η νεότερη πόλη του Βόλου καθώς έτυχε να έχει αξιόλογους εκπροσώπου σε όλους τους τομείς του πολιτισμού και της μουσικής ειδικότερα όλων των ειδών.
Π.: Ποιο είναι ένα βασικό γνώρισμα που διακρίνει τον τέλειο ψάλτη κατά την άποψή σας, πόσο σημαντικό είναι το ρεπερτόριο, τα διαστήματα για μια ορθή ερμηνεία ;
Ε.Γ.: Ο τέλειος ψάλτης διακρίνεται από το κατά πόσο έχει γαλουγηθεί από μικρό παιδί στον εκκλησιαστικό χώρο. Τότε το χάρισμα του καλλιεργείται και αποδίδει περισσότερο. Αυτό είναι σημαντικό γιατί διαφορετικά θα μοιάζει με ξένο σώμα σε χώρο αταίριαστο. Και αυτό γιατί ο ιεροψάλτης είναι εκ του διακονήματός του «αναγκασμένος» να έχει προσαρμοσμένη την ύπαρξή του στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας. Το ιερό αναλόγιο είναι άμβωνας απ’όπου ο ψάλτης διδάσκει και κηρύττει με τα μελωδήματά του τους πιστούς. Όταν λοιπόν η στάση ζωής του δεν συνάδει μ’αυτά τα οποία μεταφέρει στο εκκλησίασμα, τότε δεν διακονεί σωστά.
Το ρεπερτόριο στη θεία λατρεία είναι συγκεκριμένο. Έχουμε βέβαια την ποικιλία των ήχων που κάνουν την διαφορά σε κάθε θεία λειτουργία. Είναι όμως βασικό κατά την γνώμη μου να επιμένουμε περισσότερο σε μαθήματα κλασσικά των μεγάλων διδασκάλων της Βυζαντινής Μουσικής και να μη καταφεύγουμε σε νεοτερισμούς ξένους προς την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας οι οποία αν και τέρπουν τα αυτιά των πιστών, εντούτοις είναι «ξένον άκουσμα …»
Τα διαστήματα για μια ορθή ερμηνεία παίζουν πρωταρχικό ρόλο, γιατί δείχνουν τις μουσικές γνώσεις του ψάλτη. Οι μικρές φωνητικές υποδιαιρέσεις αγγίζουν τα συναισθήματα και την καρδιά των πιστών – ακροατών. Εδώ έχει και την εξήγησή του το γεγονός γιατί ορισμένοι ψάλτες είχαν κοινό και «οπαδούς» (βλ. Μανώλη Χατζημάρκο). Η σωστή διαστηματική απόδοση τέρπει και συναρπάζει.
Π.: Πιστεύετε ότι η σύγχρονη πρακτική με τα ωδεία τις σχολές είναι ενθαρρυντικό στοιχείο για την εκμάθηση της βυζαντινής ποια είναι τα αισιόδοξα μηνύματα από την εμπειρία σας στη σχολή βυζαντινής και στα αναλόγια του Βόλου.
Ε.Γ.: Ασφαλώς είναι ενθαρρυντικό το στοιχείο ύπαρξης ωδείων και σχολών γιατί υπάρχει μια συνέχεια εκμάθησης της μουσικής. Αν υποθέσουμε ότι αυτοί οι τόποι καταργηθούν, τότε θα δημιουργηθεί ο κίνδυνος η μουσική να χαθεί. Επιπλέον η ύπαρξη πολλών σχολών και ωδείων υποδηλώνει τον πλουραλισμό, την πολυφωνία και την εν χριστώ ελευθερία στους ευρύτερους κόλπους και τις τέχνες της Εκκλησίας.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μία στροφή όλο και περισσότερων ανθρώπων όλων των ηλικιών και των δύο φύλλων στην εκμάθηση της βυζαντινής Μουσικής, πράγμα που με κάνει αισιόδοξο καθώς βλέπουμε στην πράξη ότι η Θεία τέχνη του Δαμασκηνού, του Κουκουζέλη και άλλων φωτισμένων πατέρων της εκκλησίας μας περνά από γενιά σε γενιά.
Π.: Ευχαριστούμε
Ε. Γ.: Σας ευχαριστώ
