Ο Χριστιανισμός είναι ένας διαρκής ασκητισμός, ένας αγώνας ελευθερίας και μεταμόρφωσης
22 Μαΐου 2019Ο Χριστιανισμός είναι ένας διαρκής ασκητισμός, επίπονη εργασία ασκήσεως η οποία δεν είναι μια αύξηση και τελείωση των ανθρωπίνων δυνατοτήτων και ικανοτήτων όπως γίνεται στην ινδουιστική γιόγκα και στην βουδιστική αυτοσυγκέντρωση, αλλά αγώνας ελευθερίας από τα πάθη και αγώνας μεταμόρφωσης όλου του «είναι» του ανθρώπου, η δοκιμασία και το αγώνισμα της ανθρώπινης ελευθερίας μας. Αποτελεί συνεχή προσπάθεια μεταβολής του ανθρώπου ο οποίος πρέπει να προσβλέπει προς το ιδανικό της θεώσεως. Όπως λέγει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, κ.κ. Ιερόθεος, «η ασκητική και κατ’ επέκταση η ηθική είναι η διέλευση τού ανθρώπου από τις τρεις βαθμίδες της πνευματικής ζωής, πού είναι η κάθαρση τής καρδιάς, ο φωτισμός τού νου και η θέωση».
Η άσκηση δεν πρέπει να συγχέεται με την ηθικολογία ή αρετολογία, να ταυτίζεται με την ηθική φιλοσοφία ή μ’ ένα σύστημα αρετών, στην ανθρωποκεντρική ή ιδεολογική διάστασή του. Η χριστιανική ηθική, η ορθόδοξη πνευματική ζωή, δεν είναι έκθεση αντικειμενικών ηθικών αρχών και κανόνων, σύμφωνα με τους οποίους πρέπει να πράττει και να συμπεριφέρεται ο άνθρωπος, αλλά ασκητική εργασία, φύλαξη των εντολών και άσκηση των αρετών του Χριστού. Αυτά σημαίνουν ότι η άσκηση του χριστιανού δεν νοείται ως ένα κλειστό σύστημα αυξήσεως των ανθρωπίνων ικανοτήτων, αλλά είναι προσπάθεια μεταμορφώσεως και αυξήσεως ολόκληρου του ανθρώπου, κατά το μέτρο της δωρεάς, που του χάρισε ο Θεός. Η άσκηση είναι η εκούσια παραίτηση του ανθρώπου από τις απαιτήσεις των αισθήσεων .
Η άσκηση δεν είναι αυτοσκοπός. Όταν οι Πατέρες κάνουν λόγο για τις εντολές και τα καλά έργα, δεν προσδίδουν σ’ αυτά χαρακτήρα ηθικιστικό ή νομικό, αλλά καθαρά πνευματικό. Αν αναφέρονται στην τήρηση των εντολών και τα έργα του ανθρώπου ως σε απαραίτητα στοιχεία για τη σωτηρία του, δεν το κάνουν για να υποστηρίξουν ότι καθαυτά έχουν κάποια αξία, αλλά γιατί τα βλέπουν ακριβώς ως έκφραση εμπιστοσύνης και αγάπης προς το Θεό. Γι’ αυτό το λόγο η άσκηση δεν ταυτίζεται με την τελειότητα. Η ταύτιση της τελειότητας με τα μέσα της ασκήσεως είναι μια οίηση που ο σατανάς υποβάλλει στους ασκούμενους, για να ελπίζουν στα ανθρώπινα επιτεύγματα και κατορθώματα, να υποκύπτουν στον πειρασμό της αυτοδικαιώσεως και αυτοθεώσεως, στην ύβρη της χωρίς Θεό δικαιοσύνης και θεώσεως του ανθρώπου. «Η νηστεία, η αγρυπνία, η υπακοή, αποτελούν τα μέσα και όχι το σκοπό της ασκήσεως. Μάταια καυχιόμαστε για νηστεία και αγρυπνία και ακτημοσύνη και ανάγνωση Γραφών, όταν δεν κατορθώσουμε την αγάπη προς το Θεό και τον πλησίον», αναφέρει ο Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος.
Ο σκοπός του ανθρώπου δεν είναι να γίνει απλώς ηθικά καλύτερος, σύμφωνα με τα κοσμικά δεδομένα, αλλά η θέωση, η ένωση δηλαδή με τον Θεό, ώστε ο άνθρωπος, μετέχοντας στην άκτιστη ενέργεια του Θεού, να γίνει «κατά χάριν», αυτό που ο Θεός είναι από την φύση του. «Δεν πρόκειται για μια ηθική βελτίωση του ανθρώπου, αλλά για την εν Χριστώ ανα –δημιουργία, ανά – πλαση ανθρώπου και κοινωνίας μέσα από την υπαρκτική και υπαρξιακή σχέση με το Χριστό, ο Οποίος είναι η ένσαρκη φανέρωση του Θεού στην ιστορία», όπως λέγει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός στο έργο του «Η ορθοδοξία ως θεραπεία». Άλλωστε, σύμφωνα με τον π. Ι. Ρωμανίδη «… δια τους Πατέρας δεν διαχωρίζονται οι άνθρωποι εις ηθικούς και ανηθίκους ή εις καλούς και κακούς βάσει ηθικών κανόνων. Ο διαχωρισμός αυτός είναι επιφανειακός. Εις το βάθος διακρίνεται η ανθρωπότης εις ψυχικά αρρώστους, εις θεραπευομένους και εις θεραπευμένους. Όλοι όσοι δεν είναι εις την κατάστασιν του φωτισμού είναι ψυχικά άρρωστοι… Δεν είναι μόνον η καλή θέλησις, η καλή απόφασις, η ηθική πράξις και η αφοσίωσις εις την Ορθόδοξον Παράδοσιν που κάμει τον Ορθόδοξον, αλλά η κάθαρσις, ο φωτισμός και η θέωσις. Τα στάδια αυτά θεραπείας είναι ο σκοπός της μυστηριακής ζωής της Εκκλησίας, όπως μαρτυρούν τα λειτουργικά κείμενα». Ο ορθόδοξος ασκητής δεν είναι αυτός που αυτοκυριαρχείται, αυτός που επιλέγει απλώς να κάνει μια καλή πράξη αλλά ο θεραπευμένος σε όλα τα επίπεδα της υπάρξεως. Πνευματικός άνθρωπος είναι ο άνθρωπος που μετέχει στη χάρη του Θεού, που είναι κοινωνός της θείας ζωής.
Η ασκητική ζωή είναι όλη η πορεία του ανθρώπου προς την θέωση, η τήρηση των εντολών του Χριστού, δια των οποίων καθαρίζεται η καρδιά από τον συρφετό των παθών και ο νους από τον κόσμο της φαντασίας και από τα είδωλα των λογισμών. Οι θείες εντολές και προσταγές δεν είναι τίποτα άλλο παρά «συνταγές» στον αγώνα της θεραπείας μας. Δεν είναι όμως αυτές η θεραπεία. Θεραπεία είναι η αποκατάσταση της πνευματικής μας υγείας, επιστροφή στην κατά φύσιν κατάσταση του ανθρώπου.
