Θεοσοφία: ένα σύνολο ετερόκλητων θρησκευτικών δοξασιών

Για την Μπλαβάτσκυ και τους οπαδούς της ενώ η θεοσοφική εταιρεία κατέχει το σύνολο της αλήθειας οι επιμέρους θρησκείες  κατέχουν  μόνο ψήγματα αυτής της αλήθειας[1] καθώς, όπως   η ΆννυΜπεζάντ υποστηρίζει,  η θεοσοφική εταιρεία είναι ο βράχος από τον οποίο λαξεύτηκαν οι θρησκείες, το στόμιο του φρέατος από τον οποίο άντλησε η κάθε θρησκεία ένα μέρος της αλήθειας[2]. Αν και  η εν λόγω οργάνωση  δέχεται κάθε θρησκεία ως μια έκφραση της θείας σοφίας[3] όμως το σύνθημα της θεοσοφικής εταιρίας είναι  ότι ουδεμία θρησκεία είναι υπερτέρα της αλήθειας το οποίο σημαίνει  ότι καμία θρησκεία δεν είναι ανωτέρα της θεοσοφικής εταιρείας.

Εφόσον για τα μέλη της το σύνολο της σοφίας και της αλήθειας κατέχεται από τη θεοσοφική εταιρεία, οι θρησκείες κατέχουν κομμάτια της αλήθειας και  κατά συνέπεια καμία από τις θρησκείες δεν μπορεί να διεκδικεί αποκλειστική κατοχή της αλήθειας παρά μόνο η θεοσοφική εταιρεία![4]. Γι΄ αυτό  το λόγο υποστηρίζουν ότι η οργάνωσή τους  μπορεί να ερμηνεύσει τις θεμελιώδεις αλήθειες που αποτελούν τη βάση όλων των θρησκειών[5]. Μάταια υποστήριζε η Μπλαβάτσκυ ότι οι ανήκοντες στη θεοσοφική εταιρεία τους  μπορούν ταυτόχρονα να είναι πιστά μέλη της θρησκείας τους   διότι η θεοσοφική εταιρεία είναι δήθεν  απελευθερωμένη από θρησκευτικές προκαταλήψεις  και ενάντια στο δογματισμό[6].  Η ανήλεη κριτική που ασκεί εναντίον του Χριστιανισμού συνηγορεί περί του αντιθέτου[7].

Αυτό όμως που οι οπαδοί της θεοσοφικής εταιρείας θεωρούν ως αιώνια αλήθεια και αρχαία σοφία δεν είναι  τίποτα άλλο παρά μια επιλεκτική  συλλογή,  συγκερασμός αυθαίρετος[8] και ερμηνεία άνευ λογικών προϋποθέσεων, θρησκευτικών δοξασιών και αντιλήψεων  από θρησκείες  και θρησκευτικοφιλοσοφικά συστήματα  όπως ο Ερμητισμός[9], οι αρχαίες μυστηριακές θρησκείες[10], ο Ιουδαϊκός μυστικισμός (Καμπαλά)[11], ο Γνωστικισμός[12],  ο Νεοπλατωνισμός[13], ο Χριστιανισμός, έτσι όπως ερμηνεύτηκε από τους Γνωστικούς[14]. Αυτή όμως η θρησκεία η οποία επηρέασε τη θεοσοφική εταιρεία  σε μέγιστο βαθμό, όπως τονίζει ο αείμνηστος καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, είναι ο Ινδουισμός[15] και το πνευματικό του τέκνο ο Βουδισμός. Και όλα τα παραπάνω συμπλεκόμενα με ένα πλήθος μυθολογικών στοιχείων αλλά και με θρησκευτικές πρακτικές όπως η Μαγεία[16],  διότι για την Μπλαβάτσκυ η Μαγεία  είναι πνευματική Σοφία όταν χρησιμοποιείται για αγαθούς σκοπούς, δηλαδή η λευκή Μαγεία[17].

Οι ιδρυτές λοιπόν της θεοσοφικής εταιρείας και οι μετέπειτα οπαδοί τους συγκέρασαν ένα σύνολο ετερόκλητων θρησκευτικών δοξασιών, τις ερμήνευσαν με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να υποστηρίζουν τις προσωπικές θρησκευτικές  απόψεις τους, τις εμπλούτισαν με ένα πλήθος μυθολογικών στοιχείων και αυτές τις  ονόμασαν «αρχαία σοφία»,«σοφία των θείων όντων» ή «αιώνια αλήθεια» η οποία δήθεν υπάρχει από την αρχή της εμφανίσεως του ανθρώπου και αποτελεί τη βάση όλων των θρησκειών. Μάταια η Μπλαβάτσκυ διατεινόταν ότι το θρησκευτικό σύστημα που δημιούργησε δεν ήταν θρησκεία[18] καθώς το γεγονός ύπαρξης δομής,  ιεραρχίας και  κανόνων,  που έχει η θεοσοφική εταιρεία αποδεικνύουν ότι είναι θρησκεία.Ουσιαστικά δημιούργησε μια νέα θρησκεία  εξοβελίζοντας τον προσωπικό Θεό της  Βίβλου που αποκαλύπτεται στην Κτίση και την Ιστορίακαι αντικαθιστώντας τον από ένας πλήθος πνευματικών  και θεϊκών  όντων τα οποία δήθεν αποκαλύπτουν στους ανθρώπους την γνώση   της θεϊκής σοφίας. Δημιούργησε μια θρησκεία  όπου το πρόσωπο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού απογυμνώνεται από τον απολυτρωτικό του χαρακτήρα  και τίθεται επί της ίδιας αξίας με άλλους διδασκάλους της ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων θεωρείται  και η Μπλαβάτσκυ.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές:

[1]Βλ. An. Besant, άρθροστοJ.Hastings, Encyclopaedia of Religion and Ethics, Edinburgh 1921, τ.XII, σελ.300.

[2]An. Besant, Η αρχαία σοφία, μετφρ. εκ του Αγγλικού, Αθήνα 1925, σελ.10.

[3] Α. Παπαδομιχελάκη, Θεοσοφία.ο.π.,σελ.10.

[4] Ο HansFreimarkt, απολογητής της Θεοσοφίας στις αρχές του Κ’ αιώνα, υπογραμμίζει πως η Θεοσοφία «δεν είναι η φιλοσοφία του Πλάτωνος, ούτε ο μυστικισμός του Πυθαγόρα, ούτε η δι­δαχή του Βούδδα ή η ζωή του Χριστού, αλλά η πεμπτου­σία όλων εκείνων των αληθειών που σκέφθηκε κανείς πο­τέ, που δίδαξε και που έζησε». Βλ.HansFreimarkt, Theosophie IV/1912-1913, σελ. 266 εξ.

[5] Υποστηρίζουν ότι το θρησκευτικό τους σύστημα έχει σκοπό να  «διακρίνει και να απορρίπτει τας πλάνας τας δημιουργηθείσας δια μέσου των αιώνων υπό της δεισιδαιμονίας, της αμαθείας και της θρησκομανίας της ανθρωπότητος και αντιλαμβάνεται, ότι μία και η αυτή αλήθεια διαπνέει όλας τας θρησκείας, όσον και αν μας φαίνονται διϊστάμεναι αλλήλων», βλ.Κ. Κουτσογιάννη, Θεοσοφικαί Ομιλίαι Α΄, Αθήναι 1961, σελ. 7, ότι δήθεν εκφράζει την πνευματική ενότητα πασών των θρησκειών, βλ. Th. Pascal, Τό Α.Β.Γ. τῆς Θεοσοφίας, 1925, σελ. 19, και ότι δήθεν  είναι ηεσωτερική ζωή κάθε θρησκείας». Κ. Μελισσαρόπουλου, Εἰσαγωγή στη Θεοσοφία, 1966, σελ.10.

[6]Ε.Μπλαβάτσκυ, Το κλειδί της θεοσοφίας,ο.π.,σελ.24.

[7]Ε.Μπλαβάτσκυ, Το κλειδί της θεοσοφίας, ο.π.,σελ.18,29,35,52 και 65.

[8]Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Θεοσοφία. Σύνοψη του αρχαίου αποκρυφισμού και έκφραση του σύγχρονου. ο.π.,σελ.4.

[9]Ο Ερμητισμός είναι ένα θρησκευτικό συγκρητιστικό σύστημα  μαγικών, μαντικών, αστρολογικών και αλχημικών πρακτικών, το οποίο ανάγεται στις απόκρυφες διδασκαλίες του μυθολογικού Ερμή του Τρισμέγιστου, μίας θεότητας που αποτελεί συγχώνευση του ελληνικού Ερμή με την αιγυπτιακή θεότητα Θωθ. Σύμφωνα με την μυθολογία  του Ερμητισμού ο Ερμής ο Τρισμέγιστος βασίλευσε στην αρχαία Αίγυπτο πολύ πριν από την κλασική ελληνική αρχαιότητα και πολύ πριν από τους γνωστούς Αιγύπτιους Φαραώ(πριν από την τρίτη ή τέταρτη χιλιετία π.Χ.). Στον Ερμή αποδίδεται η δημιουργία του έναρθρου λόγου, της γραφής, της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της μουσικής. Στις  γνώσεις αυτές μύησε το αιγυπτιακό ιερατείο το οποίο κατόπιν  δίδασκε στους μύστες τη γνώση του κόσμου. Τα βιβλία του έφερναν το όνομά του (Ερμητικά) και περιείχαν μαγεία, φιλοσοφία, αστρολογία, ιατρική και αλχημεία, που κατά το Μεσαίωνα ονομάστηκε «Ερμητική». Η συγγραφή των ερμητικών κειμένων ολοκληρώθηκε στην Αίγυπτο περί τα τέλη του 2^ου αιώνα μ. Χ. Τα διασωθέντα ερμητικά κείμενα έχουν χαρακτήρα διαλογικό, όπου συνήθως ο Ερμής / Θωθ καθοδηγεί κάποιον οπαδό του στην αποκάλυψη μίας αλήθειας. Τα περισσότερα έχουν μεταφυσικό, μαγικό ή αλχημικό χαρακτήρα εμπλουτισμένο με αναφορές στην αιγυπτιακή θρησκεία και λογοτεχνία. Τα ερμητικά κείμενα που διασώθηκαν ως σήμερα συνοψίζονται σε δεκαοκτώ ελληνικά συγγράμματα γνωστά με τον τίτλο «Ερμού του Τρισμέγιστου» ή, στα λατινικά, CorpusHermeticum.Περισσότερα βλ. Θ. Ζελίνσκι, Ερμής ο Τρισμέγιστος και οι αρκαδικές απαρχές του,μετφ. από τα ρωσικά ΟλέγΤσυμπένκο, Αθήνα 2001.

[10] Περισσότερα βλ. J., Godwin, Μυστηριακές θρησκείες του αρχαίου κόσμου,μτφ. Π. Χιωτέλλη, Αθήνα 1996.

[11]Καμπαλά ή Καμπάλα που σημαίνει   «παραλαβή/παράδοση», ονομάζεται η εβραϊκή απόκρυφη παράδοση με έντονο  μυστικιστικό χαρακτήρα, είναι συγκρητιστικό θρησκευτικό σύστημα που περιλαμβάνει στοιχεία από τον Γνωστικισμό, τον Νεοπλατωνισμό, τον Χριστιανισμό καθώς και έναν συνδυασμό μαγείας και μυστικισμού. Η Καμπαλά χωρίζεται σε τρεις τύπους: το θεωρητικό, το οποίο ασχολείται κυρίως με την εσωτερική διάσταση της πραγματικότητας: τους πνευματικούς κόσμους, τις ψυχές, τους αγγέλους, κ.α., τον υπερβατικό  διαλογισμό δια του οποίου επιχειρεί κάποιος να φτάσει σε υψηλά επίπεδα αυτογνωσίας με τη χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θεού, τον συνδυασμό και τις παραλλαγές γραμμάτων κτλ. και  τον μαγικό, που έχει να κάνει με την μετατροπή και την επιρροή στη ροής της φύσης με τη χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θεού, την απαγγελία ξορκιών, φυλαχτών, μαγικών σφραγίδων, καθώς και άλλων διαφόρων μυστικιστικών ασκήσεων. Τα κείμενά της συλλέχθηκαν μεταξύ 5ου και 13ου αιώνα στην Ισπανία ωςιδιαίτερη εσωτερική διδασκαλία, και στη συνέχεια διαδόθηκε. Το βασικόέργο της Καμπαλά, είναι το Ζωχὰρ (Βίβλος Λαμπρότητας). Κεντρική διδασκαλία  είναι η θεωρία περὶ 10 «σεφιρότ», πουυπάρχουν ανάμεσα στὸΘεὸ και στα δημιουργήματά του, των 10 περιοχών, στις οποίες η Θεία απόρροια εκτείνει τον εαυτό της. ἈρχιεπισκόπουΤιράνωνκ.ἈναστασίουΓιαννουλάτου«Μυστικισμός»

http://www.egolpion.com/mustikismos.el.aspx

[12]Με το όνομα “Γνωστικισμός” χαρακτηρίζεται ένας μεγάλος αριθμός θρησκευτικών συστημάτων τα οποία επιδιώκουν μέσω της Γνώσεως ορισμένων αποκαλυφθεισών αληθειών να λυτρώσουν τον άνθρωπο.Βλ.Επιφανίου Κύπρου, Πανάριον,  PG 41, 513C. Η έννοια της Γνώσης είναι κοινή σε όλα τα γνωστικά συστήματα και είναι αυτό το στοιχείο, το οποίο ώθησε τόσο τους αρχαίους, όσο και τους σύγχρονους συγγραφείς να ονομάσουν την κίνηση αυτή  «Γνωστικισμό», ή αλλιώς «Γνώση» και τούς πιστούς αυτής της κίνησης «Γνωστικούς». Ο όρος «Γνώση» δηλώνει ότι οι Γνωστικοί γνωρίζουν κάτι το οποίο αγνοείται από τούς κοινούς ανθρώπους. Ο Γνωστικός δέν γνωρίζει κάποιο μυστήριο επειδή το διδάχθηκε από κάποιον, αλλά επειδή του αποκαλύφθηκε. Βλ. Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, «Η χρήση της Αγίας Γραφής εναντίον των αιρέσεων από τον Άγιο Επιφάνιο Κύπρου»,(διδακτορική διατριβή) Θεσσαλονίκη 1998,σελ.68εξ., W  Foerster, Gnosis, Oxford,  σελ. 9, J. Godwin, Μυστηριακές θρησκείες του αρχαίου κόσμου,μτφ.Π. Χιωτέλλη, Αθήνα 1996,σελ.87-92. Στα γνωστικά συστήματα υπάρχει κάποιο είδος φιλοσοφικού δυαλισμού, ο οποίος απορρίπτει και καταδικάζει τον υλικό κόσμο. Μέσα στον υλικό κόσμο συντελείται ένα αιώνιο δράμα. Το θείο στοιχείο του ανθρώπου, ο  πραγματικός άνθρωπος έχει εγκλωβιστεί μέσα στο υλικό σώμα. Ο σκοπός της ανθρώπινης  ύπαρξης είναι να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος το θείο στοιχείο,  το οποίο είναι εγκλωβισμένο μέσα στο υλικό του σώμα. Ο άνθρωπος όμως δεν γνωρίζει τον τρόπο εξόδου από τον υλικό κόσμο και την είσοδό του στον κόσμο του πνεύματος και του φωτός. Η μυστική αυτή Γνώση δίνεται στον Γνωστικό από τον Σωτήρα ο οποίος είναι ο Ιησούς  Χριστός. Το γεγονός της ιστορικής παρουσίας του Ιησού, όπως και το πάθος Του,  παραγνωρίζονται στο Γνωστικισμό και προβάλλεται υπερβολικά η Γνώση την οποία παρείχε δήθεν στους Γνωστικούς ο Ιησούς. Το γεγονός της μετάδοσης αυτής της μυστικής Γνώσης αποτελεί τη σωτηρία που έδωσε ο Θεός στον κόσμο. Σύμφωνα με τους Γνωστικούς η  ενσάρκωση του Υιού του Θεού  δεν είναι τίποτα άλλο παρά είτε η  εγκατοίκηση του Θεού αυτού στον άνθρωπο Ιησού σύμφωνα με το γνωστικό υιοθετισμό είτε η φαινομενική παρουσία αυτού του Θεού μέσα σ΄ένα ανθρώπινο σώμα κατά τους δοκήτες. Βλ.  Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,Η χρήση της Αγίας Γραφής εναντίον των αιρέσεων από τον Άγιο Επιφάνιο Κύπρου, ο.π.,σελ.67-71.

[13]Ο Νεοπλατωνισμός  εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια κατά τον 3^Ο μ.Χ. αιώνα από τον φιλόσοφο Αμμώνιο, τον επικαλούμενο Σακκά, που δίδασκε εκεί. Ο  μαθητής του Πλωτίνος (204 – 270), επανερμήνευσε τον Πλάτωνα μονιστικά και πανθεϊστικά, ενώ υπήρξε υπέρμαχος του μυστικισμού και της ατομικής βύθισης, μέσω του διαλογισμού και της ενδοσκόπησης, στην ενιαία θεία δύναμη, στον αιώνιο κόσμο των ιδεών. Μετά τον θάνατο του Πλωτίνου το σύγγραμμά του Εννεάδες που εξέδωσε ο μαθητής του Πορφύριος (232 – 301) απετέλεσε το θεμέλιο του όλου φιλοσοφικού συστήματος των νεοπλατωνικών φιλοσόφων. Γρήγορα άρχισαν να ιδρύονται νεοπλατωνικές σχολές σε πολλά  μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κερδίζοντας την προτίμηση της ελίτ του ρωμαϊκού κόσμου. Ως φιλοσοφικό κίνημα ο Νεοπλατωνισμός άκμασε στην Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκε αλλά, ακόμα περισσότερο, στην Ιταλία και την Ελλάδα, καθώς εκεί συνάντησε καθολική αποδοχή ως σύγχρονη μετεξέλιξη της κλασικής πλατωνικής φιλοσοφίας και της ελληνικής λατρευτικής θρησκείας, μίας ζωντανής παράδοσης με γερές ρίζες αιώνων στις εν λόγω περιοχές. Για τον Νεοπλατωνισμό υπέρτατη οντολογική αρχή είναι το «Εν» από το οποίο απορρέουν διαδοχικά μέσω υπερχείλισης της ουσίας του ο Νους, δηλαδή ο νοητός κόσμος των ιδεών, και η Ψυχή. Η τελευταία, παρόμοια με τον στωικό Λόγο, εμπλέκεται με την προϋπάρχουσα, αδιαμόρφωτη πρωταρχική ύλη και δίνει έτσι μορφή στον αισθητό φυσικό κόσμο, την κατώτερη υπόσταση της πραγματικότητας. Επομένως σε κάθε φυσικό σώμα εμπεριέχεται ένα απειροελάχιστο τμήμα της Ψυχής, η ατομική ψυχή του, η οποία συντηρεί τη μορφή του με βάση τα πρότυπα που παρέχουν οι ιδέες του Νου.Ηθικός προορισμός του ανθρώπου είναι η επανύψωση της έκπτωτης ατομικής ψυχής του στην αρχική της αφετηρία, δηλαδή η ένωσή της με το αρχικό Εν, μέσω μυστικιστικής έκστασης. Όμως βασική προϋπόθεση για την εκπλήρωση της επανασύνδεσης αυτής είναι η «κάθαρση» που επιτυγχάνεται με τον ενάρετο βίο. Περισσότερα για τον Νεοπλατωνισμό βλ.Ν.Ματσούκα, Ιστορία της Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1988, σελ.248-252.

[14] Αυτός ο συγκρητισμός διαφαίνεται και από το σύνολο των συμβόλων που φέρει η σφραγίδα της θεοσοφικής εταιρείας και τα οποία είναι πρώτον, το Άστρο του Δαυίδ που προέρχεται από τον Ιουδαϊσμό και την Καμπαλά, δεύτερον, το Άνκ που προέρχεται από την αιγυπτιακή θρησκεία, τρίτον, η Σβάστικα που προέρχεται από τον Τζαϊνισμό, τέταρτον, ο ουροβόροςόφις που προέρχεται από τον Γνωστικισμό, και στην κορυφή της σφραγίδας η συλλαβή «Ώμ» που προέρχεται από τον Ινδουισμό. Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Θεοσοφία. Σύνοψη του αρχαίου αποκρυφισμού και έκφραση του σύγχρονου. Εισήγηση εις την ΚΒ΄Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη επί των Αιρέσεων και της Παραθρησκείας, ο.π.,σελ.5.Περισσότερα για τη συλλαβή «Ωμ» στον Ινδουισμό, βλ. Γρ. Ζιάκα, Ιστορία των θρησκευμάτων. Τα Ινδικά θρησκεύματα, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 255. Γύρω από τη σφραγίδα είναι η γραμμένη η φράση «δεν υπάρχει θρησκεία υπερτέρα της Αλήθειας».

[15]Π.Τρεμπέλα, Θεοσοφία, ο.π.,σελ.34.

[16]Βλ.Αρχιμ. Χαράλαμπου Βασιλόπουλου, Ξεσκέπασμα της Θεοσοφίας, σελ.19.

[17]Αποκαλυμμένη Ίσις, τ.  ΙΙ, σελ.587-590.Περισσότερα για το «μύθο» της λευκής μαγείας, ότι δήθεν εξυπηρετεί αγαθούς σκοπούς βλ.Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Το θαύμα απέναντι στη Μαγεία.ο.π.,σελ.227-228. Βλ. και τη στάση του Απ. Παύλου απέναντι στην «παιδίσκηντινὰἔχουσανπνεῦμαπύθωνος»(Πραξ. 16,16) που εξασκούσε την μαντεία η οποία αν και διεκήρυττε ότι οι Απόστολοι είναι απεσταλμένοι του Θεού,όμως ο Απ. Παύλος την θεράπευσε καθώς δεν ανέχθηκε να λέει το πονηρό πνεύμα αυτά τα λόγια διότι δεν ήταν αποτέλεσμα ομολογίας πίστεως αλλά ομολογία ότι με τον ερχομό τους έφτασε και το τέλος της κυριαρχίας του στην κακόμοιρη δούλη. Βλ.Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Ο Απόστολος Παύλος ευαγγελίζεται το νέο κόσμο του Θεού στους Φιλίππους, Καβάλα 2001, σελ. 97  και Β.,  Στογιάννου, «Πνεύμα Πύθωνα. Πραξ. 16,16. Η συνάντηση του αρχέγονου χριστιανισμού με τη μαντική», στο Ερμηνευτικά Μελετήματα, Θεσσαλονίκη 1988.

[18]π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου, Κριτική θεώρηση της Θεοσοφίας, Ο Αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας, Αποκρυφιστικές ομάδες, τ. 4-10,Αθήνα 1996.