Η επίκληση στην Αγία Τριάδα και οι βιβλικές επιρροές στο πρώτο Σύνταγμα
16 Νοεμβρίου 2021(Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=326728)
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στο οποίο θα επικεντρωθούμε, είναι η αναφορά που κάνει το Σύνταγμα στην Αγία Τριάδα, όπως και ο πρώτος προσδιορισμός του Έλληνα πολίτη. Είχε γίνει αρκετά κατανοητό από την αρχή, ότι το καινούριο μικρό κρατίδιο που μόλις διαμορφώθηκε, είχε την συνείδηση ότι, την ομοιογένεια του δεν την αντλούσε από την εθνική ταυτότητα, ούτε από την φυλετική του ομοιογένεια, όμως ούτε και από την γλώσσα του.
Πρίν, από το σύνταγμα του Όθωνα, όλα τα προηγούμενα συντάγματα (Επιδαύρου, Άστρου και Τροιζήνας) ως Έλληνες πολίτες του νέου κράτους όριζαν όσους: «πιστεύουν εις Χριστόν»1. Αυτή η διατύπωση είχε σκοπό να καλύψει και τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου, οι οποίοι κατά περιόδους αλλαξοπίστησαν και ασπάστηκαν τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Οι κάτοικοι αυτοί, μάλιστα έστελναν στον πάπα και στην Γαλλία επιστολές, με τις οποίες αποποιούνταν κάθε ανάμιξη τους με την επανάσταση2.
Η ταύτιση της ελληνικής ιδιότητας με την ορθόδοξη πίστη δεν εμπόδισε τους Έλληνες να κατοχυρώσουν με τα πρώτα Συντάγματα την ανεξιθρησκεία της χώρας τους. Όρισαν ως επικρατούσα θρησκεία στην Ελληνική επικράτεια την Ανατολική Ορθόδοξη του Χριστού Εκκλησία και ως κεφαλίδα του Συντάγματος έθεσαν την επίκληση στην Αγία Τριάδα. Ο Γιανναράς, αναφέρει ότι η επίκληση στην Αγία Τριάδα γίνεται με βάση όχι μιας ιδεολογικής πίστης, αλλά η κοινωνία των προσώπων οδήγησε σε μια αιτιώδη καταβολή του ιδίου του υπαρκτικού γεγονότος3. Ότι δηλαδή, εξαιτίας της κοινής πίστης των Ορθοδόξων Ελλήνων, επήλθε η κοινή απόφαση να εισαχθεί η επίκληση στην Αγία Τριάδα, στην επικεφαλίδα του Συντάγματος. Ο έμπρακτος βίος με βάση την ζωή της εκκλησίας και του Χριστού, οδήγησε σε αυτήν την κατάληξη, όπως θα δούμε και παρακάτω.
Το γεγονός αυτό πράγματι περιέχει την νοοτροπία υπό την οποία τοποθετήθηκε η επίκληση αυτή. Με βάση την πρόσληψη των ανατολικών Πατέρων της εκκλησίας, η ύπαρξη του Θεού ως Τρισυπόστατη οντότητα, εντοπίζεται τόσο στην Παλαιά, όσο και στην Καινή Διαθήκη. Δεν θα αναφερθούμε σε όλες τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις πάνω στο ζήτημα της Αγίας Τριάδας, αλλά θα αναφερθούμε στις βασικότερες. Θα επικεντρωθούμε ιδιαίτερα στην πρόσληψη του Αγίου Σωφρονίου του Αθωνίτη, ο οποίος ερμηνεύει και προσεγγίζει τις Γραφές με βάση τους Πατέρες και την εμπειρική θεολογία.
Έτσι λοιπόν, θα προσεγγίσουμε κάποια χωρία της Καινής Διαθήκης χρησιμοποιώντας την ιστορικοκριτική μέθοδο και παρατηρώντας την πρόσληψη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας για να κατανοήσουν την Γραφή. Η πρόσληψη που είχαν οι πιστοί της εποχής ήταν αυτή που υποστηρίζει ότι τα γεγονότα της Γραφής βιώνονται εμπειρικά μέσα από τα μυστήρια της εκκλησίας. Η εμπειρία αυτή είναι η ζωντανή και άμεση, κοινωνία με τον Θεό. Γι’ αυτό υποστηρίζεται η τυπολογική προσέγγιση της Γραφής. Ότι, δηλαδή, η Γραφή δηλώνει μια ιστορικότητα, η οποία βιώνεται συνέχεια μέσα στα μυστήρια της εκκλησίας. Η πρόσληψη αυτή συνδυάζεται με την κατάσταση που επικρατούσε στον ελλαδικό χώρο, αλλά και με την εμπειρία που είχαν λάβει οι άνθρωποι από την εκκλησία. Στην οποία υπήρχε ο πυρήνας της πίστης, που επιβίωνε ακόμη και εκείνη την εποχή, κάτω από δύσκολες συνθήκες.
(Συνεχίζεται)
1 Σβώλος, Τα Ελληνικά Συντάγματα 1822-1952 : η συνταγματική ιστορία της Ελλάδος (εκδ. Αξελός; Αθήνα: Στοχαστής, 1972).
2 Frazee, Ορθόδοξος Εκκλησία και Ελληνική ανεξαρτησία, 1821-1852 (Αθήνα: Δόμος, 1987). Σελ. 111 κ.ε.
3 Γιανναράς, Κεφάλαια πολιτικής θεολογίας (Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη, 1983). Σελ. 149 κ.ε.
