Τι είναι η ψυχή;

Άγιος Γρηγόριος Νύσσης.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου Επισκόπου Νύσσης,
«Περί ψυχής και Αναστάσεως» ο λόγος ο λεγόμενος «Τα Μακρίνεια.

Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=318106

[Άγιος Γρηγόριος Νύσσης]: «Τι, λοιπόν, είναι η ψυχή; ρώτησα. Είναι δυνατόν με κάποια λόγια να περιγραφεί η φύση της, ώστε να μπορούμε με τον λεκτικό ορισμό ν’ αντιληφθούμε τι είναι;».

[Αγία Μακρίνα]: Και η δασκάλα απάντησε: «Προσπάθησαν πολλοί, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, σύμφωνα με την αντίληψη τους, να ορίσουν τον ορισμό της· ο δικός μας ορισμός γι’ αυτήν είναι ο εξής: Η ψυχή είναι κτιστή ουσία, ζώσα, νοερή που μεταδίδει από μόνη της στα όργανα και τις αισθήσεις του σώματος δύναμη ζωής και αντίληψη των αισθητών, έως εκεί που φτάνει η συνεκτική φύση τους».

Και ενώ έλεγε αυτά, δείχνει με το χέρι το γιατρό που καθόταν δίπλα της για τη τη θεραπεία του σώματός της και είπε:

«Η απόδειξη των όσων λέμε είναι μπροστά μας. Πες μου, πώς αυτός (ο γιατρός) ακουμπώντας με τα δάχτυλα την αρτηρία, ακούει κατά κάποιο τρόπο με την αίσθηση της αφής τον οργανισμό να του φωνάζει και να του διηγείται τις ασθένειές του; Να διηγείται δηλαδή ότι η αρρώστια βρίσκεται σε έξαρση στο σώμα και ξεκίνησε από το τάδε σπλάγχνο και για τόσο καιρό θα παραταθεί η κρίση του πυρετού;

»Εξίσου μ’ αυτά ο γιατρός διδάσκεται και από το μάτι, παρατηρώντας από τη μια το σχήμα της κατακλίσεώς του κι από την άλλη την αδυναμία του σώματος. Παρατηρεί την εσωτερική κατάσταση του σώματος, το είδος του χρώματός του, αν αν είναι ωχρό ή πρασινωπό, και το βλέμμα των οφθαλμών, που αυτόματα φανερώνει τη λύπη και τον πόνο.

Αλλά και η ακοή διδάσκει το γιατρό για παρόμοια πράγματα· κάνει διάγνωση της νόσου με την πυκνότητα της αναπνοής και με το στεναγμό που βγαίνει ταυτόχρονα μ’ αυτήν. Θα έλεγε μάλιστα κανείς ότι ούτε η όσφρηση του επιστήμονα μένει αχρησιμοποίητη στη διάγνωση της ασθένειας· με την ποιότητα της αναπνοής βρίσκει την αρρώστια που κρύβεται στα σπλάγχνα του σώματος.

»Άρα, λοιπόν, αν δεν ήταν παρούσα σε κάθε αισθητήριο μια δύναμη νοητική, τι θα μπορούσε να μας διδάξει από μόνο του το χέρι, αφού δεν θα καθοδηγούσε η νόηση την αφή στη γνώση του υποκειμένου; Σε τι, επίσης, θα συνέβαλε στη γνώση του ζητουμένου η ακοή, εφόσον ήταν ξέχωρα από τη νόηση, ή το μάτι ή η μύτη ή κάποια άλλη αίσθηση, εάν η καθεμιά ενεργούσε από μόνη της; Αλλά, το πιο αληθινό είναι εκείνο το οποίο αναφέρουν ότι είπε κάποιος από τους μορφωμένους της κοσμικής (έξω, θύραθεν) παιδείας· ότι, δηλαδή, ο νους είναι εκείνος που βλέπει και ακούει.

»Και εάν κανείς δεν δεχόταν ότι αυτό είναι αλήθεια, πες μου, πώς εσύ, βλέποντας τον ήλιο, όπως σου έμαθε να τον βλέπεις ο δάσκαλός σου, θα έλεγες ότι αυτός στο μέγεθος της περιφέρειάς του δεν είναι τόσο μεγάλος όσο νομίζουν οι πολλοί, αλλά ξεπερνά σε πολλαπλάσιο αριθμό το μέγεθος όλης της γης; Δεν ισχυρίζεσαι με αυτοπεποίθηση ότι έτσι είναι τα πράγματα, διότι μελέτησες με τη νόηση τα φαινόμενα, την οποιαδήποτε κίνηση, τα χρονικά και τοπικά διαστήματα και τις αιτίες των εκλείψεων;

»Και όταν βλέπεις την έλλειψη ή το γέμισμα της σελήνης, διδάσκεσαι άλλες αλήθειες από τα φαινόμενα του σχήματος της σελήνης· ότι στη φύση της είναι είναι αφεγγής (ετερόφωτη) και περιφέρεται γύρω από τη γη· λάμπει με το φως που δέχεται από τις ακτίνες του ήλιου –όπως συμβαίνει με τους καθρέφτες που δέχονται πάνω τους τον ήλιο και δεν εκπέμπουν δικό τους φως, αλλ’ αντανακλούν προς τα πίσω το ηλιακό φως εξαιτίας τη λείας και στιλπνής επιφάνειάς τους. Αυτοί όμως που βλέπουν τα πράγματα χωρίς να τα εξετάσουν καλά, πιστεύουν ότι το φως προέρχεται από την ίδια τη σελήνη.

»Αποδεικνύεται βέβαια ότι η σελήνη δεν έχει δικό της φως από το ότι, όταν βρίσκεται εκ διαμέτρου αντίθετα στον ήλιο, φωτίζεται σ’ όλο της τον κύκλο που βλέπουμε εμείς· επειδή όμως το διάστημα που περιφέρεται είναι μικρότερο, κάνει πιο γρήγορα τον κύκλο του εαυτού της, προτού ο ήλιος κάνει το δικό του μία φορά· έτσι περιτρέχει τον εαυτό της περισσότερο από δώδεκα φορές.

»Γι’ αυτό συμβαίνει να μην είναι γεμάτη πάντα με φως η σελήνη· διότι η θέση της δεν διατηρείται συνεχώς απέναντι στον ήλιο λόγω της ταχείας περιστροφής της. Ενώ ο ήλιος κάνει πολύ χρόνο να περιστραφεί γύρω από τον εαυτό του, η σελήνη κάνει πολύ λίγο και περιστρέφεται πολλές φορές. Έτσι, όπως η θέση ακριβώς απέναντι από τον ήλιο, κάνει να φωτίζεται από τις ακτίνες του όλο το μέρος της σελήνης που βλέπουμε εμείς, έτσι και όταν βρίσκεται στα πλάγια του ήλιου, τότε το ημισφαίριο της σελήνης που βρίσκεται απέναντι από τον ήλιο δέχεται τις ακτίνες του, ενώ το στραμμένο σε μας αναγκαστικά βρίσκεται στη σκιά· η λαμπρότητα αφαιρείται από το μέρος εκείνο της σελήνης που δεν μπορεί να βλέπει προς τον ήλιο και δίνεται σ’ εκείνο το μέρος που είναι πάντα απέναντι από τον ήλιο· έως ότου η σελήνη περάσει κατευθείαν απέναντι στον ήλιο και δεχθεί τις ακτίνες του στο νότιο μέρος της, οπότε φωτίζεται το πάνω απ’ αυτό ημισφαίριο και γίνεται αόρατο το δικό μας, διότι από τη φύση του το δεύτερο είναι χωρίς φως. Το φαινόμενο αυτό λέγεται ολική μείωση του σώματος της σελήνης.

»Εάν πάλι περάσει τον ήλιο στη διαδρομή της κινήσεώς της και δεχθεί πλάγια τις ακτίνες του, τότε αυτό που πριν λίγο ήταν αφώτιστο αρχίζει να λάμπει, διότι οι ακτίνες πέφτουν από το φωτισμένο στο πρώην αφώτιστο μέρος της.

»Βλέπεις πόσα πράγματα σου διδάσκει η όραση; Μόνη της δεν θα σου πρόσφερε τη γνώση όλων αυτών, εάν δεν υπήρχε κάτι που βλέπει με τα μάτια· αυτό χρησιμοποιεί τα δεδομένα των αισθήσεων σαν κάποιο οδηγό ώστε να να εισέλθει μ’ αυτά που βλέπει σ’ αυτά που δεν βλέπει. Πρέπει ακόμη να προσθέσουμε τις γεωμετρικές μεθόδους, οι οποίες με τα φαινομενικά σχήματα μας οδηγούν στα υπεραισθητά· και πέρα απ’ αυτές μύρια άλλα,τα οποία αποδεικνύουν ότι με τις σωματικές μας ενέργειες κατανοούμε την κρυφή μέσα μας νοερή ουσία».

Από την ιστοσελίδα: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/paterikon/grhgorios_nysshs_ta_makrineia.htm