ΣΤ΄ Ώρα Μ. Παρασκευής: Ψαλμός 90ος

Ψαλμός (90) Αἶνος ᾠδῆς τῷ Δαυΐδ.

Ο ψαλμός αυτός αποδίδεται στον Δαυίδ. Αίνος Ωδής σημαίνει ότι και είναι δοξολογία με την μορφή της Ωδής. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του ψαλμού είναι ότι γράφηκε σε διαλογική μορφή  ανάμεσα στο εκκλησίασμα, τους Λευίτες και τον Θεό.  Ο ψαλμός αυτός θεωρείται ως ένας από τους  ωραιότατους ψαλμούς και διακρίνεται για το ύψος των ιδεών, την ζωηρότητα των αισθημάτων, την θερμότητα της πίστης , την ζωηρότητα των χρωμάτων και την διαύγεια της γλώσσας.

                   

 Ψαλμὸς Ϟ΄ (90)

Α΄ Μέρος (στίχ. 1-2) Ο Θεός είναι το ασφαλές καταφύγιο

Το εκκλησίασμα (κάνει  την αρχή λέγοντας εισαγωγικά τα εξής:)

1.Ὁ κατοικῶν ἐν βοηθείᾳ τοῦ Ὑψίστου, ἐν σκέπῃ τοῦ Θεοῦ τοῦ οὐρανοῦ αὐλισθήσεται.

(Αυτός που κατοικεί κάτω από τη βοήθεια του Ύψιστου, θα κάνει καταυλισμό κάτω από τη σκέπη του Θεού του ουρανού).

2.Ἐρεῖ τῷ Κυρίῳ, Ἀντιλήπτωρ μου εἶ, καὶ καταφυγή μου, ὁ Θεός μου,
καὶ ἐλπιῶ ἐπ΄ αὐτόν.

(Θα πει στον Κύριο με όλο του το θάρρος: Εσύ είσαι ο βοηθός μου, το καταφύγιό μου, ο Θεός μου και σε σένα στηρίζω τις ελπίδες μου).

Ερμηνεία

          Όποιος έχει την βοήθεια του Θεού   τον σκεπάζει η Χάρη του Θεού και  τον προστατεύει από κάθε επιβουλή. Οι πειρασμοί και οι επιθέσεις των δαιμόνων είναι τόσες πολλές και τόσο ύπουλες, ώστε μόνος του ο άνθρωπος δεν μπορεί να τις εμποδίσει, αν δεν ζητήσει την φώτιση και την βοήθεια του Θεού. Γι’  αυτές θα γίνει εκτενέστερος λόγος  στους επόμενους στίχους.

Β΄ Μέρος (στίχ. 3-13) Οι Λευίτες συμφωνούν με το εκκλησίασμα

Οι Λευίτες ιερείς (μιλούν απευθυνόμενοι στο εκκλησίασμα)

3. Ὅτι αὐτὸς ῥύσεταί σε ἐκ παγίδος θηρευτῶν, καὶ ἀπὸ λόγου ταραχώδους. 

(Αυτός θα σε γλιτώσει από την παγίδα των εχθρών που σε κυνηγούν και από λόγια που θα σε φέρουν ταραχή).

4.Ἐν τοῖς μεταφρένοις αὐτοῦ ἐπισκιάσει σοι, καὶ ὑπὸ τὰς πτέρυγας αὐτοῦ ἐλπιεῖς, ὅπλῳ κυκλώσει σε ἡ ἀλήθεια αὐτοῦ. 

(Θα βάλει τις πλάτες του και θα σε προστατέψει και κάτω από τα φτερά του θα έχεις την ελπίδα ότι θα σωθείς και η πεποίθηση στην αλήθειά του θα σε περικυκλώσει και θα σε περιφρουρήσει).

Ερμηνεία

          Οι παγίδες των θηρευτών είναι οι παγίδες των κυνηγών και στην προκειμένη περίπτωση κυνηγοί είναι οι δαίμονες που στήνουν παγίδες στους ανθρώπους μέρα και νύχτα. Οι παγίδες είναι ποικίλες και μια από αυτές είναι ο λόγος που θα σε φέρει ταραχή. Την μεγαλύτερη ταραχή την φέρνει η συκοφαντία και μάλιστα, όταν είναι άδικη. Την ώρα του πειρασμού πρέπει να λέμε:  «θου Κύριε φυλακήν τω στόματί μου και θύραν περιοχής περί τα χείλη μου», για να κρατήσουμε την ψυχραιμία και να μην προβούμε σε λόγια, για τα οποία θα μετανιώσουμε αργότερα.

          Τα «μετάφρενα» είναι οι πλάτες του ανθρώπου και όταν κάποιος έχει πλάτες που τον προστατεύουν δεν κινδυνεύει. Ο Θεός ο υπερασπιστής του σώματος και της ψυχής μας θα βάλει τις πλάτες του, για  να μας προφυλάξει και να μας γλιτώσει από τους πειρασμούς. Θα είμαστε κάτω από την σκιά της προστασίας του Θεού και σαν την κλώσα, που προστατεύει τα μικρά της από κάθε εχθρό, θα απλώσει τις φτερούγες του και θα μας προστατεύσει. Μόνο αυτήν την ελπίδα σωτηρίας μπορούμε να έχουμε εμείς οι αδύναμοι άνθρωποι. Βασική προϋπόθεση όμως είναι να έχουμε την αλήθεια με το μέρος μας και αυτή θα αποτελέσει έναν κύκλο προστασίας.

5. Οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας. 

(Κι έτσι δεν θα φοβάσαι ούτε από κάποιον νυκτερινό φόβο ούτε  από κανένα βέλος που πετάει τη μέρα).

6.Ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ. 

(Ούτε από κανένα πράγμα που κινείται μέσα στη νύχτα ούτε από κάποιο σύμπτωμα ούτε από κάποιο δαιμόνιο που κινείται μέρα μεσημέρι).

 Ερμηνεία

          Ο φόβος μέρα και νύκτα είναι υπαρκτός, γιατί ο Πονηρός δεν κοιμάται την νύχτα ή μάλλον την νύχτα έχει περισσότερη δουλειά. Την νύκτα ο Πονηρός στέλνει τα δαιμόνιά του στους ανθρώπους και μερικοί γίνονται όργανά τους. Ο Άρχοντας του σκότους και τα όργανά του θέλουν την νύκτα, για να κάνουν τα νυκτερινά όργια και τα σκοτεινά τους έργα. Αλλά και την μέρα δεν κάθεται ήσυχος. Στέλνει  «τα πεπυρωμένα βέλη του Πονηρού, τα καθ’ ημών κινούμενα». Ψάχνει για θύματα και θηράματα και πάντα βρίσκει ανθρώπους και τα κάνει θύματά του.  Μέσα λοιπόν στο σκότος «διαπορεύονται» πράγματα αμαρτωλά, κλεψιές, φόνοι, ληστείες, μοιχείες κλπ. από τα οποία ο χριστιανός απέχει, διότι δεν του αρέσουν οι σκοτεινές δουλειές  και με την φώτιση του Θεού αποφεύγει αυτές τις παγίδες του Πονηρού. Τα συμπτώματα είναι οι κακές συμπτώσεις, τις οποίες κανένας δεν θέλει αλλά συμβαίνουν. Και όχι μόνο την νύκτα αλλά και μέρα μεσημέρι. Μετά από πολύ φαγητό και πολλά ποτά έρχεται η χαλάρωση και η επιθυμία για αμαρτία. Ο άνθρωπος του Θεού έχει αυτοσυγκράτηση, ξέρει να προφυλάγεται από αυτές τις παγίδες και τα βέλη του Πονηρού και κρατάει την ηρεμία και  την ειρήνη μέσα του.

7. Πεσεῖται ἐκ τοῦ κλίτους σου χιλιάς, καὶ μυριὰς ἐκ δεξιῶν σου, πρὸς σὲ δὲ οὐκ ἐγγιεῖ. 

(Θα πέσουν πάνω σου χιλιάδες από την αριστερή πλευρά σου και μυριάδες από την δεξιά σου, όμως εσένα δεν θα σε αγγίξουν).

8. Πλὴν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου κατανοήσεις, καὶ ἀνταπόδοσιν ἁμαρτωλῶν ὄψει. 

(Όμως με τα μάτια σου θα βλέπεις και θα καταλαβαίνεις την απόδοση της δικαιοσύνης κατά των  αμαρτωλών).

Ερμηνεία

          Οι χιλιάδες και οι μυριάδες είναι οι πειρασμοί, οι οποίοι επιτίθενται κατά του ανθρώπου και μάλιστα του πιστού. Από τα αριστερά είναι οι πιο άγριοι πειρασμοί και έχουν περισσότερα θύματα, από τα δεξιά είναι μεν πολύ περισσότεροι αλλά πιο ήπιοι και πιο ύπουλοι. Μπορεί να εμφανιστούν ως καλοί, για να παρασύρουν τους καλούς αλλά απρόσεκτους. Μπορεί να εμφανιστούν και ως λιγότεροι κακοί ανάλογα με τις αντιστάσεις του ανθρώπου. Ο πιστός όμως σε αυτήν την πνευματική μάχη δεν πτοείται και ξέρει να προφυλάγεται με την βοήθεια του Θεού. Έτσι ο Θεός θα κρατάει τα μάτια των πιστών ανοιχτά, ώστε να καταλαβαίνουν πώς τιμωρούνται οι αμαρτωλοί, για μην κάνουν και αυτοί τα ίδια και τιμωρηθούν. Ο Θεός όμως θα μας  φωτίσει για τα «καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών»

Το Εκκλησίασμα (επιβεβαιώνει τα λεγόμενα υπό των Λευιτών).

9. Ὅτι σύ, Κύριε, ἡ ἐλπίς μου,

 Το εκκλησίασμα απαντάει: «διότι εσύ, Κύριε, είσαι η ελπίδα μου»

Ο Λευίτες (συνεχίζουν να απευθύνονται στο εκκλησίασμα)

Οι Λευίτες απαντούν:

τὸν Ὕψιστον ἔθου καταφυγήν σου.

Ναι, διότι έβαλες για καταφύγιό σου τον Ύψιστο.

10. Οὐ προσελεύσεται πρὸς σὲ κακά, καὶ μάστιξ οὐκ ἐγγιεῖ ἐν τῷ σκηνώματί σου.

(Δεν θα σε βρουν συμφορές και καμιά μάστιγα δεν θα πλησιάσει την κατοικία σου).

11.  Ὅτι τοῖς Ἀγγέλοις αὑτοῦ ἐντελεῖται περὶ σοῦ, τοῦ διαφυλάξαι σε ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς σου. 

(Γιατί θα δώσει εντολή στους αγγέλους για σένα. για να σε φυλάνε σε όποιον δρόμο κι αν πάρεις).

12. Ἐπὶ χειρῶν ἀροῦσί σε, μήποτε προσκόψῃς πρὸς λίθον τὸν πόδα σου. 

(Στα χέρια τους θα σε σηκώσουν μη τυχόν το πόδι σου σκοντάψει σε κάποια πέτρα).

13. Ἐπὶ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσῃ, καὶ καταπατήσεις λέοντα καὶ δράκοντα,

(Θα ανεβείς πάνω σε φαρμακερά φίδια, όπως την  ασπίδα και τον  βασιλίσκο,  και θα καταπατήσεις λιοντάρια και δράκους).

Ερμηνεία

          Οι Λευίτες, ως ιερείς του Θεού, ερμηνεύουν το θέλημα και τις δυνατότητες του Θεού για τους δικαίους, δηλαδή αυτούς που έχουν μέσα τους τον φόβο του Θεού. Αυτούς ο Θεός θα τους κάνει άφοβους μπροστά σε οποιονδήποτε κίνδυνο. Συγκεκριμένα λένε ότι τους ανθρώπους του Θεού δεν θα τους βρουν ποτέ κακά και  δεν θα μπει μέσα στο σπίτι τους καμιά συμφορά. Κι αυτό, γιατί θα τους προφυλάξει ο Θεός. Θα στείλει όχι μόνο τον φύλακα άγγελό τους αλλά θα δώσει εντολή να τους  προφυλάξουν όλες τις μέρες της ζωής τους σε όσες δυσκολίες κι αν συναντήσουν στην πορεία της ζωής τους. Υπόψη ότι ένας και μόνο άγγελος μπορεί να υπερασπίσει ολόκληρη πόλη πόσο μάλλον τόσοι πολλοί που θα συντρέξουν τον άνθρωπο του Θεού.

Οι άγγελοι, ανθρωπομορφικά, μπορούν να τον σηκώσουν στα χέρια τους κι έτσι δεν θα σκοντάψει πουθενά, δηλαδή δεν θα πέσει σε κανένα αμάρτημα. Μέχρι και ο Διάβολος, όταν «πείρασε» τον Χριστό στην έρημο, του θύμισε ακριβώς αυτόν τον στίχο, αλλά ο Χριστός δεν περίμενε τον Διάβολο να το επιβεβαιώσει, το ήξερε και ο ίδιος πολύ καλά. Έχουμε πολλές μαρτυρίες κατά τις  οποίες ο Άγγελος της Μεγάλης Βουλής, δηλαδή ο Χριστός, συμπαραστάθηκε στους ανθρώπους του Θεού και έμεναν αβλαβείς, όπως οι Τρείς Παίδες, ο πρωτομάρτυρας Στέφανος και πολλοί άλλοι μάρτυρες.

          Ασπίδα και βασιλίσκος είναι φαρμακερά φίδια. Ο άνθρωπος του Θεού μπορεί να ανεβεί και να πατήσει αυτά τα φαρμακερά φίδια και να μην τον δαγκώσουν. Αυτό ακριβώς επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Χριστός, όταν εξαπέστελλε τους Μαθητές του να φέρουν το μήνυμα του Χριστού σε όλον τον κόσμο λέγοντάς τους ότι και τα φίδια ακόμη δεν θα τους πειράξουν εκεί που θα πάνε.

      Γ΄ Μέρος (στίχ. 14-16)  Η απάντηση του Θεού

 Ὅτι ἐπ΄ ἐμὲ ἤλπισε,

 καὶ ῥύσομαι αὐτόν, σκεπάσω αὐτόν, ὅτι ἔγνω τὸ ὄνομά μου. 

(Ναι, όλα αυτά θα γίνουν, γιατί σε μένα στήριξε τις ελπίδες του, εγώ θα τον γλιτώσω και θα τον προστατέψω γιατί ξέρει ποιος είμαι).

Κεκράξεται πρός με,

καὶ εἰσακούσομαι αὐτοῦ, μετ΄ αὐτοῦ εἰμι ἐν θλίψει,

ἐξελοῦμαι αὐτόν, καὶ δοξάσω αὐτόν. 

(Θα απευθυνθεί σε μένα και θα βγάλει κραυγή

κι εγώ θα τον ακούσω προσεκτικά, θα είμαι μαζί του στις θλίψεις,

θα τον απαλλάξω από αυτές και στο τέλος θα τον δοξάσω).

Μακρότητα ἡμερῶν ἐμπλήσω αὐτόν,

 καὶ δείξω αὐτῷ τὸ σωτήριόν μου.

(Θα τον ικανοποιήσω δίνοντάς του μακροζωία

και θα του δείξω ποια είναι η σωτηρία του).

Ερμηνεία

Οι Λευίτες βάζουν στο στόμα τους τί θα έλεγε ο Θεός στον δούλο  του Θεού. Παρουσιάζουν τον Θεό να ανταποκρίνεται απόλυτα στις ανάγκες του, να έχει διάθεση να τον σώσει και να τον γλιτώσει από τις συμφορές, διότι ο δούλος του Θεού ξέρει τί είναι γι’  αυτόν ο Θεός. Ο άνθρωπος δοκιμάζεται από θλίψεις αλλά ο Θεός  θα είναι πάντα μαζί του για να τις ξεπεράσουν μαζί, φτάνει να τον καλέσει και θα τον ακούσει προσεκτικά. Και όχι μόνο θα τον απαλλάξει από τις συμφορές αλλά και θα τον δοξάσει, διότι θα τον βοηθήσει να βγει νικητής από τις δοκιμασίες αυτές κι έτσι θα γίνει πιο δυνατός στην πίστη.

Μακρότητα ἡμερῶν ἐμπλήσω αὐτόν, καὶ δείξω αὐτῷ τὸ σωτήριόν μου.

Ποιος δεν θέλει να ζήσει πολλά χρόνια; Πώς όμως μπορούμε να τα εξασφαλίσουμε; Ο λόγος του  Κυρίου κατηγορηματικός και αδιάψευστος: «Θα τον ικανοποιήσω με μακροζωία και θα του δείξω πώς μπορεί να εξασφαλίσει τη σωτηρία του». Ο Κύριος υπόσχεται μακροβιότητα γι’  αυτήν τη ζωή και αιωνιότητα για την άλλη, με μια προϋπόθεση: να τηρούμε τις εντολές του. Τόσο απλό και παράλληλα τόσο δύσκολο, αλλά και η αμοιβή μας δεν είναι μικρή.

Γενική παρατήρηση

          Ο ψαλμός αυτός θεωρείται από τους πιο ωραίους και για τις λυρικές σκηνές που περιέχει και για την ζεστασιά και ελπίδα που δίνει ο Θεός στα   παιδιά του. Οι ανθρωπομορφικές εκφράσεις φέρνουν τον Παντοδύναμο Θεό κοντά στους ανθρώπους και γίνεται ελπίδα, στήριγμα και σωτηρία. Η διαλογική μορφή του ψαλμού κάνει πιο ζωντανά και πιο παραστατικά αυτά που θέλει να πει ο ψαλμωδός, τα αισθήματα που νιώθει με την παρουσία του Θεού και την πίστη του στην καλοκαγαθοσύνη. Για τους πονεμένους, τους θλιμμένους, τους στενοχωρημένους αποτελεί ο ψαλμός αυτός βάλσαμο ψυχικό και φέρνει την ειρήνη και την γαλήνη στην ψυχή τους. Νιώθουν σιγουριά, διότι έχουν έναν προστάτη «ακαταίσχυντο». Εμείς της Καινής Διαθήκης έχουμε και μια άλλη προστασία, την Παναγία, γι’ αυτό και την προσφωνούμε: «προστασία των χριστιανών ακαταίσχυντε, μεσιτεία προς τον ποιητήν αμετάθετε…»

.