Η ετυμολογία των ονομάτων των θεών του Ολύμπου
30 Νοεμβρίου 2023(Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=386739)
Δίας ή Ζευς:
Το όνομα του Δία παράγεται με μια μικρή παραλλαγή του πρώτου γράμματος Βίας >Δίας, το οποίο μας παραπέμπει στη δύναμη (βία) και την εξουσία του μεγάλου θεού. Μερικοί ετυμολογούν το όνομά του σε σχέση με τη ζωή (~Ζευς), δηλαδή «ζωοδότης», λόγω του ότι είναι ο γεννήτορας των θεών και των ανθρώπων ή από το αρχαιοελληνικό ρήμα «ζεύγνυμι» (= βάζω κάτω από το ζυγό, υποτάσσω, συνδέω, ενώνω), επειδή ο Δίας, μετά την κατατρόπωση του πατέρα του, του Κρόνου, ανέλαβε να ενώσει ξανά τον κόσμο και να τον υποτάξει στη δική του κοσμική εξουσία.
Ήρα
Μερικοί θεωρούν πως το όνομα της Ήρας προέρχεται από αναγραμματισμό της λέξης «ἀήρ» = αέρας, ενώ άλλοι ισχυρίζονται πως προέρχεται ετυμολογικά από τη λέξη «έρα» που σημαίνει γη, με αναγραμματισμό της λέξης «Ρέα», που είναι μια θεότητα, η οποία ταυτίζεται με το στοιχείο της γης. Άλλοι την συσχετίζουν με τη λέξη «ἤρως» = ήρωας, επειδή η Ήρα μπορούσε να καταστήσει κάποιον ένδοξο, όπως συνέβη με τον Ηρακλή (< Ήρα + κλέος = αυτός που δοξάστηκε χάρη στο μίσος της Ήρας).
Ερμής
Το όνομα του Ερμή προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα: εἴρω, το οποίο έχει δύο σημασίες:
α) συνδέω, ενώνω (εξ ού και «ειρήνη» = ο συνδετικός κρίκος, που ενώνει τους ανθρώπους) και
β) λέγω, ομιλώ, αναγγέλλω. Είναι προφανές πως το όνομα «Ερμής» προσιδιάζει στη δεύτερη σημασία του ρήματος, καθώς, ως γνωστόν, ήταν ο αγγελιοφόρος των θεών, αλλά και γενικότερα ο θεός του λόγου, της επικοινωνίας, της νόησης, της ομιλίας, της ευφράδειας.
Απόλλωνας
Το όνομά του προέρχεται από το στερητικό -α και τη λέξη «πολλών», δηλαδή αυτός που δεν προορίζεται για τους πολλούς. Το άλλο όνομά του Φοίβος από το ουσιαστικό φάος = φως) = φωτεινός
Άρης
Το όνομα «Άρης» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό συνηρημένο ρήμα «αἱρέω-ῶ»,που σημαίνει “συλλαμβάνω, κυριεύω” ή από το «ἀναιρέω-ῶ«, που σημαίνει “φονεύω, σκοτώνω’’, υποδηλώνοντας και επιβεβαιώνοντας την πολεμική και επιζήμια για τους ανθρώπους δράση του θεού Άρη.
Ποσειδώνας
Ο Ποσειδώνας, προέρχεται ετυμολογικά από:
α) πότος ή πόντος (= θάλασσα) + δάω (= μαθαίνω, κατέχω κάτι, είμαι ειδήμων, γνωρίζω καλά), δηλαδή αυτός που γνωρίζει καλά, συνεπώς εξουσιάζει τη θάλασσα και γενικά το υγρό στοιχείο,
β) πόσις από το πίω (= πίνω) + δοῦναι (δίδωμι), δηλαδή αυτός που παρέχει το πόσιμο ύδωρ,
γ) εἴδη + ποιῶν, αυτός που δημιουργεί τα παράξενα πλάσματα (είδη) της θάλασσας, που δεν υπάρχουν στη στεριά.
Πλούτωνας
Ήταν γνωστός και με το όνομα Άδης (στερητικό α + ἰδεῖν = αόρατος, ή (στερητικό α + δέδια = ατρόμητος, «αδάμαστος»). Ο Πλούτωνας δεδομένης και της ένωσής του με την Περσεφόνη, την κόρη της θεάς Δήμητρας, σχετίζεται με την παραγωγή των δημητριακών και ονομάζεται «Πλούτων», δηλαδή ένα παράγωγο της λέξης «πλούτος»,
εννοώντας φυσικά τον «πλούτο» της γης, την καλή σοδειά.
Ήφαιστος
Ο θεός της φωτιάς και των τεχνών. Το όνομά του προέρχεται
α) από το ρ. φάω = φωτίζω + ἵστωρ = ο γνώστης, δηλαδή αυτός που είναι ειδήμων στη γνώση του φωτός ή της φωτιάς,
β) από το ἅπτω = ανάβω,
γ) από το Άφαιστος: προθετικό α + φαιστός (< ρ. φάω) = λαμπερός, φωτεινός.
Αθηνά
Η πιο δημοφιλής ετυμολογία του ονόματός της είναι: Α-θεο-νόα ή Η-θεο-νόα, δηλαδή «η νόηση του θεού» κατά τον Πλάτωνα. Υπόψη ότι η Αθηνά γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία, γι’ αυτό και είναι η θεά της σοφίας.Άλλες εκδοχές:
α)από το ρ. ἀθρέω-ῶ = βλέπω, παρατηρώ, εξετάζω (εξ ου και «γλαυκώπις Ἀθήνη» αυτή που βλέπει καθαρά.
β) από το στερητικό α + θήνη (~θηλή) = η αθήλαστη (διότι γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία και όχι από τη μητέρα της, την Μήτιδα (< Μήτις = σύνεση, φρόνηση), άρα δεν θήλασε).
Άρτεμη
Η ετυμολογία του ονόματός της προέρχεται από το ουσ. ἀήρ + τέμνω, δηλαδή αυτή που σκίζει τον αέρα, μάλλον λόγω της ιδιότητάς της να εξακοντίζει τα βέλη της στον αέρα εναντίον των θηραμάτων. Το δε επίθετο «ἀρτεμής» σημαίνει άρτιος, σώος, αβλαβής.
Αφροδίτη
α) Επειδή αναδύθηκε μέσα από τον αφρό
β) Από τον παράλληλο τύπο «Αβροδίτη» = αβροδίαιτη, αυτή που διάγει βίο τρυφηλό.
Δήμητρα
Το όνομά της ετυμολογείται από το δη ή γη + μήτηρ = η Μητέρα-Γη. Το προσωνύμιο αυτό αποδιδόταν στη Δήμητρα, που ήταν η υπεύθυνη για την ανθοφορία της γης και τη δημιουργία των ζωοφόρων καρπών,
Εστία
Το όνομά της ετυμολογείται από τον δεύτερο τύπο του απαρεμφάτου του ρήματος ἵστημι = στέκομαι (ἑστηκέναι και ἑστάναι), ή από το ρήμα «ἕζομαι» = κάθομαι, επειδή το «γέρας» (= προνόμιο, έπαθλο) που της έδωσε ο Δίας να στέκεται στο κέντρο της οικίας των θνητών, στην εστία, η οποία συμβολίζει την κυκλική συγκέντρωση και ένωση της οικογένειας.
(Συνεχίζεται)
