Το πρόσωπο το οποίο δεσπόζει στις αριστουργηματικές μελικές συνθέσεις των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μελοποιών είναι η Παναγία. Όλοι οι μελοποιοί συναγωνίζονται στο μελουργικό στίβο με συνθέσεις, κρατήματα και δοχές να υμνήσουν την Μητέρα του Θεού και των ανθρώπων. Από τις συνθέσεις προς τιμήν της Παναγίας που ξεχώρισαν είναι το οκτάηχο μάθημα Θεοτόκε Παρθένε του Πέτρου Μπερεκέτη (ΙΖ αι.) και το Δοξαστικόν του Εσπερινού της Κοιμήσεως σε μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου (ΙΗ αι.), ο οποίος δικαίως απεκλίθη στίλβοστρων των μουσικών.
Τα παραπάνω μέλη είναι χαρακτηριστικό δείγμα του νέου οκτάηχου μουσικού είδους. Διακρίνονται για την αυστηρή και ισόρροπη δομή τους, την εκφραστική λιτότητα και τη μελωδική καθαρότητα.
Ακολουθεί το οκτάηχο δοξαστικό του Εσπερινού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου «Θεαρχίω νεύματι» στο οποίο ψάλει χορός αγιορειτών πατέρων. Η ηχογράφηση είναι από την Πανήγυρη της Παναγίας στην Ι. Μ. Ιβήρων.
