Page 2 - konstantinou-megvasileios

1.1. Εισαγωγικά:

Ο μέγας Βασίλειος επίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας
(†τέλη 378) πέτυχε να διαμορφώσει ένα νέο μοναστικό πρότυπο. Ωστόσο

πριν κατορθώσει να δώσει υπόσταση στο δικό του μοναχικό όραμα, είναι
σημαντικό να αναφέρουμε πως έλαβε υψίστη εγκύκλια παιδεία, αρχής
1
γενομένης σε ιδρύματα της Καισάρειας (πιθανόν της Καππαδοκίας) .
Συνέχισε στην Κωνσταντινούπολη, την οποία ακόμα αποκαλούσανε με το
ιδρυτικό όνομα «Βυζάντιο» και ολοκλήρωσε στην περίφημη νεοπλατωνική
Σχολή των Αθηνών, όπου η πνευματική παρουσία του ως σπουδαστή

2
άφησε εποχή .
Ακόμα περισσότερο, πριν λάβει την τελική του απόφαση,
περιόδευσε το 357, στα σημαντικότερα κέντρα του τότε μοναχισμού, την

Μεσοποταμία, την Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο . Εκεί,
3

1 «μηδὲ τῷ φιλο πόνῳ τῆς μελίσσης ἀπολειφθῆναι συλλεγούσης ἐκ παντὸς ἄνθους τὰ
χρησιμώτατα, ἐπὶ τὴν Καισαρέων πόλιν ἐπείγεται, τῶν τῇδε μεθέξων παιδευτηρίων»,
Γρηγόριος Θεολόγος, Εἰς τὸν Βασίλειον Ἐπίσκοπον Καισαρείας Καππαδοκίας Ἐπιτάφιος,
PG 36, 512Α.
2 «Ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸ Βυζάντιον, τὴν προκαθεζομένην τῆς Ἑῴας πόλιν· καὶ γὰρ ηὐδοκίμει
σοφιστῶν τε καὶ φιλοσόφων τοῖς τελεωτάτοις, ὧν ἐν βραχεῖ χρόνῳ τὰ κράτιστα
συνελέξατο τάχει τε καὶ μεγέθει φύσεως. Ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸ τῶν λόγων ἔδαφος, τὰς
Ἀθήνας, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ πέμπεται καὶ τῆς καλῆς περὶ τὴν παίδευσιν ἀπληστίας, Ἀθήνας
τὰς χρυσᾶς ὄντως ἐμοὶ καὶ τῶν καλῶν προξένους εἴπερ τινί!», Γρηγόριος Θεολόγος, Εἰς
τὸν Βασίλειον Ἐπίσκοπον Καισαρείας Καππαδοκίας Ἐπιτάφιος, PG 36, 513Α. Βλ. και «Τότε
τοίνυν ἐγὼ τὸν ἐμὸν καὶ μέγαν Βασίλειον, οὐκ αὐτὸς δι' αἰδοῦς ἦγον μόνον, τό τε τοῦ
ἤθους στάσιμον καθορῶν καὶ τὸ ἐν λόγοις καίριον, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους ἔπειθον ὁμοίως
ἔχειν, ὅσοι τῶν νέων ἀγνοοῦντες τὸν ἄνδρα ἐτύγχανον· τοῖς γὰρ πολλοῖς εὐθὺς
αἰδέσιμος ἦν, ἀκοῇ προκατειλημμένος. Ἐξ οὗ τί γίνεται; μόνος σχεδὸν τῶν
ἐπιδημούντων, τὸν κοινὸν διέφυγε νόμον, κρείττονος ἢ κατὰ νέηλυν ἀξιωθεὶς τῆς τιμῆς»,
Γρηγόριος Θεολόγος, ο.π., PG 36, 517Α-Β.
3 «Καὶ δὴ πολλοὺς μὲν εὗρον κατὰ τὴν Ἀλεξάνδρειαν, πολλοὺς δὲ κατὰ τὴν λοιπὴν
Αἴγυπτον, καὶ ἐπὶ τῆς Παλαιστίνης ἑτέρους, καὶ τῆς κοίλης Συρίας καὶ τῆς
Μεσοποταμίας: ὧν ἐθαύμαζον μὲν τὸ περὶ δίαιταν ἐγκρατές, ἐθαύμαζον δὲ τὸ
καρτερικὸν ἐν πόνοις, ἐξεπλάγην τὴν ἐν προσευχαῖς εὐτονίαν, ὅπως ὕπνου κατεκράτουν,
ὑπ̓ οὐδεμιᾶς φυσικῆς ἀνάγκης κατακαμπτόμενοι, ὑψηλὸν ἀεὶ καὶ ἀδούλωτον τῆς ψυχῆς
τὸ φρόνημα διασώζοντες, ἐν λιμῷ καὶ δίψει, ἐν ψύχει καὶ γυμνότητι, μὴ ἐπιστρεφόμενοι
πρὸς τὸ σῶμα, μηδὲ καταδεχόμενοι αὐτῷ προσαναλῶσαί τινα φροντίδα, ἀλλ̓΄ ὡς ἐν
ἀλλοτρίᾳ τῇ σαρκὶ διάγοντες, ἔργῳ ἐδείκνυσαν, τί τὸ παροικεῖν τοῖς ὧδε, καὶ τί τὸ
πολίτευμα ἔχειν ἐν οὐρανῷ», Βασίλειος Καισαρείας, Ἐπιστολή 223, Πρὸς Εὐστάθιον τὸν
Σεβαστηνὸν, PG 32, 824B-C. Βλ. και Δ. Μόσχος, Εσχατολογία, ιστορική πρόοδος και άσκηση
κατά τους Μέγα Αθανάσιο και Μέγα Βασίλειο, Σύναξις 30 (2000): 138. Πρβλ. και Cyril

1