Page 4 - Παναγία

Tεύχος 01 / Παναγία / 1 Ιανουαρίου 2012 www.pemptousia.gr

Η πιο ουσιαστική μαρτυρία για τη χρήση του αναφέρεται στην Παρθένο Μαρία [10] . Αλλά και ο
όρου Θεοτόκος κατά τον 3ο αι. φαίνεται να προέρχεται Γρηγόριος ο Θεολόγος (329-390) στην περίφημη προς
από σχετικά πρόσφατες παπυρολογικές ανακαλύψεις τον πρεσβύτερο Κληδόνιο επιστολή του βεβαιώνει ότι
που διασώζουν κείμενα λατρευτικού χαρακτήρα. Πιο όποιος αρνείται τον όρο Θεοτόκο αποξενώνεται από το
συγκεκριμένα στον Πάπυρο Rylands 470, ο οποίος Θεό . Ο Γρηγόριος Νύσσης (±335-394) σε μία επιστολή
[11]
χρονολογείται από το 250 ως το 280, διασώζεται η του υπερασπίζεται τη χρήση του όρουΘεοτόκος έναντι
παρακάτω ικετευτική προσευχή : του εσφαλμένου ανθρωποτόκος που ορισμένοι στην
εποχή του διέδιδαν [12] .

Το ζήτημα έλαβε τεράστιες διαστάσεις στις αρχές
[Υ]πὸ[τὴν σὴν] του 5ου αι. όταν Νεστόριος (381-451), αρχιεπίσκοπος
εὐσπλ[αλχνίαν] Κωνσταντινουπόλεως φαίνεται να υποστήριζε τις
καταφε[ύγωμεν] θέσεις του πρεσβυτέρου Αναστασίου, ο οποίος κατά
Θεοτόκε τ[άς ἠμῶν] τη διάρκεια ενός κηρύγματος στην Κωνσταντινούπολη
ἱκεσίας μὴ παρ δήλωσε ότι κανείς δεν πρέπει να αποκαλεί Θεοτόκο
ίδῃς ἐμ περιστάσει την Μαρία, διότι και αυτή ήταν άνθρωπος και δεν
ἀλλ ἐκ κινδύνου είναι δυνατόν από άνθρωπο να γεννηθεί Θεός [13] . Άμεση
ῥυσαὶ ἡμᾶς υπήρξε η αντίδραση του Κυρίλλου Αλεξανδρείας (378-
μόνη [ἁγνὴ μόν] 444), ο οποίος στην Α΄ του επιστολή προς τον Νεστόριο
η εὐλο[γημένη] . υπερασπίστηκε την χρήση του τίτλουΘεοτόκος και κάλεσε
[8]
τον ιεράρχη της Κωνσταντινούπολης να τον υιοθέτηση
για την αποφυγή του σκανδαλισμού των πιστών [14] .
Η εμμονή του Νεστορίου στις θεολογικές του θέσεις
Η συγκεκριμένη ικετευτική προσευχή προς είχε σαν αποτέλεσμα την αποστολή από μέρους του
την Παρθένο Μαρία αποτελεί κοινό υμνολογικό τόπο Κυρίλλου δυο ακόμα επιστολών, όπου ως συμπλήρωμα
σε διάφορες λειτουργικές παραδόσεις των πρώτων στην τελευταία προσέθεσε τους 12 αναθεματισμούς, με
χριστιανικών χρόνων, με αποτέλεσμα να βρίσκεται τους όποιους ο αλεξανδρινός ιεράρχης απαιτούσε από
ενσωματωμένη σε διάφορα λειτουργικά τυπικά το Νεστόριο να αποκηρύξει την επικίνδυνη διδασκαλία
(βυζαντινό, ρωμαϊκό, αμβροσιανό, κοπτικό κ.α.). Κατά του [15] . Τελικά για την οριστική επίλυση του ζητήματος
συνέπεια, το περιεχόμενο του Πάπυρου Rynalds 470, συγκλήθηκε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος στην Έφεσο,
αποτελεί τον αρχαιότερο λατρευτικό ύμνο αφιερωμένο όπου καθαιρέθηκε ο Νεστόριος, καταδικάστηκε η
στην Παρθένο Μαρία και ταυτόχρονα την αρχαιότερη διδασκαλία του, δικαιώθηκε η θεολογία του Κυρίλλου
μαρτυρία της χρήσης του τίτλου Θεοτόκος. και καθιερώθηκε η χρήση του όρου Θεοτόκος.

Με την έναρξη του 4ου αι. ο όρος αρχίζει να Ο τίτλος Θεοτόκος που αποδόθηκε στην Παρθένο
απαντάται συχνότερα όχι μόνο στην αλεξανδρινή Μαρία δεν είναι ένα απλό επίθετο, αλλά ερμηνεύει
θεολογική παράδοση αλλά και σε άλλους συγγραφείς με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το μυστήριο της θείας
χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη εξήγηση ή η αιτιολόγησή οικονομίας όπως πολύ εύστοχα ο άγιος Ιωάννης ο
του. Αφορμή για την ευρεία διάδοση της χρήσης του Δαμασκηνός (676-749) συνόψισε σε μια φράση τη
όρου Θεοτόκος θα πρέπει να θεωρηθεί η διδασκαλία προγενέστερη από αυτόν δογματική διδασκαλία περί
του Αρείου, σύμφωνα με την οποία ο Υιός-Λόγος είναι της Παρθένου Μαρίας [16] . Όπως είδαμε ο όρος Θεοτόκος
κτίσμα και κατά συνέπεια υποδεέστερος του Θεού- είναι άμεσα συνδεδεμένος με την περί Χριστού δογματική
Πατρός. Με τη συγκεκριμένη διδασκαλία ως δεδομένο διδασκαλία της Εκκλησίας διότι τονίζει ακριβώς το
μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο όρος Θεοτόκος θα γεγονός της θείας σαρκώσεως, ότι δηλαδή ο ένας και ο
φάνταζε αδόκιμος για να αποδοθεί στη Μητέρα του αυτός Λόγος του Θεού που προαιώνια γεννάται από τον
Κυρίου από τον αλεξανδρινό πρεσβύτερο και τους Πατέρα είναι ο ίδιος, ο οποίος επ’ εσχάτων των ημερών
οπαδούς του. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ένα από τα ντύθηκε την σάρκα και γεννήθηκε από την Παρθένο
πρώτα κείμενα της πρώιμης αρειανικής διαμάχης, την Μαρία. Κατά συνέπεια, όταν η Παναγία συνέλαβε και
εγκύκλιο επιστολή του Αλεξανδρείας Αλεξάνδρου (250- γέννησε τον Υιό της, δεν ήρθε στην ύπαρξη κανένα
326) προς τον Θεσσαλονίκης Αλέξανδρο, βρίσκεται η καινούργιο πρόσωπο, αλλά ο αιώνιος Υιός του Θεού που
πρώτη σίγουρη μαρτυρία της χρήσης του όρουΘεοτόκος έγινε άνθρωπος. Αυτό ακριβώς το γεγονός συνθέτει το
του 4ου αι . Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τίτλος Θεοτόκος, μυστήριο της θείας Μητρότητας της Παρθένου Μαρίας.
[9]
χρησιμοποιείται από τον αλεξανδρινό ιεράρχη με
σιγουριά και φυσικότητα που δίνουν την εντύπωση ότι http://www.pemptousia.gr/?p=21457
πρόκειται για τίτλο ήδη σε χρήση και ευρέως αποδεκτό.
Στη συνέχεια, ο όρος Θεοτόκος κερδίζει συνεχώς έδαφος
στην προτίμηση των πατέρων του 4ου αι. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα αποτελεί ο Μέγας Αθανάσιος (298-
373), ο οποίος στον τρίτο λόγο του Κατά Αρειανών
χρησιμοποιεί επανειλημμένα τον όρο Θεοτόκος όταν

Σελίδα 4 Νικόλαος Κουρεμένος, Υπ. Δρ. Θεολογίας