Page 13 - Η ψαλτική ως τέχνη και ως επιστήμη

www.pemptousia.gr Τεύχος 16 / Η ψαλτική ως τέχνη και ως επιστήμη / 13 Νοεμβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ

νότητας, η οποία είχε περιέλθει σε κατάσταση μαρασμού, Κανονισμών επάνω στους οποίους στηρίχτηκε το κοινοτικό
εξαιτίας των επιλογών του γηραιού Μητροπολίτη Προκο- σύστημα όλων των Ορθόδοξων Κοινοτήτων της Αυτοκρατο-
πίου, ο οποίος μετατέθηκε στη Μητρόπολη Κασσανδρείας ρίας.
(1892-1900). Στη μητρόπολη αυτή παρέμεινε ο Κοσμάς μέ-
χρι το έτος 1895. Την ίδια εποχή βρισκόταν σε εξέλιξη και το Μακεδονικό
ζήτημα. Η Μακεδονία ήταν την εποχή εκείνη αμφισβητούμε-
Τρίτο σταθμό στην αρχιερατική πορεία του μητροπολί- νη από όλες τις μεγάλες δυνάμεις και τα γύρω Βαλκανικά
τη Κοσμά αποτέλεσε η Μητρόπολη Πελαγονίας, η έδρα της κράτη. Με το Μακεδονικό σχετιζόταν μια σειρά παραμέτρων
οποίας συνέπιπτε με το κέντρο διοίκησης της Βόρειας Μα- οι οποίες εντάσσονται στα κύρια χαρακτηριστικά της περι-
κεδονίας, το Μοναστήρι. Στην πόλη αυτή βρέθηκε ο μητρο- όδου που εξετάζεται. Τέτοιες μπορούν να αναφερθούν π.χ.
πολίτης προκειμένου να προασπιστεί τα «ζωτικά συμφέρο- οι διάφορες προπαγανδιστικές κινήσεις των νεοσύστατων
ντα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ἔθνους», σύμφωνα με τα όσα εθνικών κρατών, όπως π.χ. της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας
ανέφερε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Και εδώ ο μητροπο- και της Σερβίας, οι οποίες επεδίωκαν την επίτευξη των επε-
λίτης προσπάθησε και κατάφερε να υποστηρίξει τα δίκαια κτατικών τους βλέψεων προς τη Μακεδονία και το Αιγαίο.
του μαχόμενου Ελληνισμού της Βόρειας Μακεδονίας. Τελι-
κά, κατηγορήθηκε από τις προξενικές αρχές και από τμή- Την ίδρυση των Εθνικών κρατών ακολούθησε συνήθως και
μα του ποιμνίου του ως μη εθνικά εργαζόμενος και εθνικά η ίδρυση «Εθνικών» Εκκλησιών, η οποία τις περισσότερες
επιζήμιος, με αποτέλεσμα μετά από αρκετές παρεμβάσεις φορές γινόταν σε αντίθεση με τη θέση και στάση του Οικου-
να μετατεθεί το 1899 στην Ήπειρο και τη Μητρόπολη Νικο- μενικού Πατριαρχείου. Προηγήθηκε η απόσχιση και η ίδρυση
πόλεως και Πρεβέζης. της Εκκλησίας της Ελλάδος και ακολούθησε η απόσχιση της
Εκκλησίας της Βουλγαρίας με την σχεδόν παράλληλη ίδρυση
Η μετάβαση και εγκατάσταση του Μητροπολίτη Κοσμά της Βουλγαρικής Εξαρχίας, η οποία θέλησε να συγκεντρώσει
στη Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης το φθινόπωρο του στους κόλπους της όλο το σλαβόφωνο πληθυσμό της Μακε-
1899 συνέπεσε με τις κοινοτικές προσπάθειες για σύντα- δονίας.
ξη και ψήφιση του πρώτου κοινοτικού κανονισμού, από τον
πρώην Μητροπολίτη Γαβριήλ (1896-1899). Τις προσπάθειες Το Οικουμενικό Πατριαρχείο από την πλευρά του ασκώ-
του Γαβριήλ συνέχισε ο νέος μητροπολίτης με σκοπό να δι- ντας την εθναρχική πολιτική του μέχρι τις αρχές του 20ου
ορθώσει την κοινοτική ακαταστασία. Αποτέλεσμα της συνο- αιώνα, οπότε ανέβηκε στον Οικουμενικό Θρόνο ο Ιωακείμ ο
λικής δραστηριότητας του ήταν η σύλληψη και η φυλάκισή Γ΄ για τη δεύτερη πατριαρχεία του, φρόντιζε και καθοδηγού-
του με την κατηγορία ότι κατά τη διάρκεια τέλεσης επίση- σε τους επισκόπους του, ώστε αυτοί να ενδιαφέρονται για
μης δοξολογίας υπέρ του Βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου, το ορθόδοξο ποίμνιό τους ανεξαρτήτως εθνικής συνείδησης
εκφράστηκε υπέρ του Ελληνικού στρατού. και γλωσσικού ιδιώματος. Η πολιτική του Οικουμενικού Πα-
τριαρχείου προκάλεσε πολλές φορές τριγμούς στις σχέσεις
Ο θάνατός του επήλθε σε νεαρή ηλικία, κατά την επι- του εκκλησιαστικού κέντρου με τα όργανα της εξωτερικής
στροφή του από τα λουτρά του Κάρλσμπαντ στα οποία είχε πολιτικής των διαφόρων Βαλκανικών Κρατών. Ιδιαίτερα
μεταβεί λόγω των διαφόρων διαταραχών τις οποίες παρου- στην περίπτωση του Ελληνικού Κράτους δεν ήταν λίγες οι
σίαζε η κλονισμένη υγεία του το Σεπτέμβριο του 1901 σε περιπτώσεις που τα ανώτερα και ανώτατα πολιτικά αξιώ-
ηλικία 41 ετών. ματα (Υπουργοί-Πρωθυπουργοί της Ελλάδας) δέχονταν τα
παράπονα και τις καταγγελίες των Προξένων για τις συμπε-
Το ιστορικό πλαίσιο δράσης του Μητροπολίτη ριφορές των μητροπολιτών του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Κοσμά προς τους Ορθοδόξους οι οποίοι μιλούσαν τη Σλαβική γλώσ-
σα. Εδώ γίνεται αντιληπτή η διαφορά εθναρχικής πολιτικής
Ο Μητροπολίτης Κοσμάς έζησε και δραστηριοποιήθηκε σε του Οικουμενικού Πατριαρχείου και μιας στείρας εθνικής
μια εποχή ιδιαίτερα σημαντική τόσο για τον Ελληνισμό, όσο πολιτικής την οποία ακολουθούσαν τα Εθνικά Κράτη, συνε-
και για την Εκκλησία. Ο 19ος αιώνας δικαιολογημένα μπο- πώς και η Ελλάδα. Λίγο αργότερα βέβαια όταν οι πολιτικές
ρεί να χαρακτηριστεί ως ο αιώνας των ανακατατάξεων. Ήδη συνθήκες το επέβαλλαν η πολίτικη του Οικουμενικού Πα-
από τις αρχές του αρχίζουν να ιδρύονται τα εθνικά κράτη τριαρχείου άλλαξε και ταυτίστηκε με αυτή του Ελληνικού
στο Βαλκανικό χώρο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται Κράτους.
σε πτωτική πορεία και προσπαθεί να υπερασπιστεί με κάθε
τρόπο την εδαφική της ακεραιότητα και την αίγλη των πε- Μέσα σε αυτό το περιρρέον κλίμα και πριν την αντικατά-
ρασμένων αιώνων. Προς το σκοπό αυτό έδωσε δικαιώματα, σταση της πολιτικής του Πατριαρχείου εργάστηκε ο Μητρο-
τόσο στα διάφορα μιλέτια που βρίσκονταν στους κόλπους πολίτης Κοσμάς, από τις διάφορες θέσεις τις οποίες όρισε η
της, όσο και στα νεοϊδρυθέντα Βαλκανικά κράτη. Εκκλησία να υπηρετήσει.

Η 7η δεκαετία του 19ου αιώνα σημαίνεται από τις ενέρ- Ο μητροπολίτης Κοσμάς, προερχόμενος από ένα πλού-
γειες της Υψηλής Πύλης για την εφαρμογή νέων διοικητικών σιο πολιτισμικό περιβάλλον, όπως ήταν αυτό της Μαδύτου,
μεταρρυθμίσεων, ευρύτερα γνωστών ως Τανζιμάτ, όρος ο έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, για να εντρυφήσει στις Θε-
οποίος χαρακτηρίζει και τη συγκεκριμένη περίοδο. Με την ολογικές Σπουδές, στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
εφαρμογή τους άνοιξε ο δρόμος για την ψήφιση των Εθνικών Παράλληλα ήλθε σε επαφή με ορισμένες από τις σημαντι-

Σελίδα 13