Page 5 - Η ψαλτική ως τέχνη και ως επιστήμη

www.pemptousia.gr Τεύχος 16 / Η ψαλτική ως τέχνη και ως επιστήμη / 13 Νοεμβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ

I.M. Παντοκράτορος, κωδ. 61, παλίμψηστος, πηγή: http://www.pipm.gr

και η´ αιώνα κάνει να φαίνεται αστήρικτη η άποψη ότι αναφέρονται στις πηγές δεν διακρίνονται ποιοτικά κατά
υπήρχε μουσική εκτέ-λεση των ψαλμών στις Συναγωγές τους πρώτους αιώνες (από τον α´ έως και τον δ´ αιώνα),
και κατά την εποχή του Χριστού και των αποστόλων. αφού δεν τους είχε αποδοθεί το νόημα με το οποίο επι-
φορτίζονται σήμερα.
Τέλος, το αρχαίο εβραϊκό έθιμο της μουσικής απόδο-
σης των ψαλμών χαλλέλ στο οικογενειακό δείπνο ανήμερα Προς τα τέλη του δ´αιώνα υπάρχει αποδεδειγμένη
του Πάσχα και η εφαρμογή του κατά τον Μυστικό Δείπνο εισαγωγή των ψαλμών στην λατρεία της Εκκλησίας και
δεν σημαίνει ότι ήταν διαδεδoμένη η μουσική απόδοση ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συνέ-
των ψαλμών και στην Συναγωγή. Με αυτά τα δεδομένα, βαλαν σε αυτήν την εξέλιξη ήταν η εμφάνιση των αιρέ-
λοιπόν, προκύπτει εύλογα το ερώτημα μήπως η μουσική σεων και η ανάγκη αντιμετώπισής τους. Καθώς, λοιπόν,
απόδοση των ψαλμών αποτελεί επίδραση της χριστιανι- οι αιρέσεις προσπαθούσαν να προσελκύσουν μέλη με
κής παράδοσης στην ιουδαϊκή και όχι το αντίστροφο. τις ευχάριστες μελωδίες που χρησιμοποιούσαν, ώθησαν
την Εκκλησία να τις αντιμετωπίσει με την εισαγωγή των
Στην χριστιανική λατρεία οι ψαλμοί χρησιμοποιήθη- ψαλμών στις ακολουθίες της, την αυθεντία και το κύρος
καν αρχικά ως προφητικό ανάγνωσμα. Αυτό μαρτυρεί- των οποίων δεν αμφισβητούσε κανείς.
ται από πηγές του β´ μόλις αιώνα, ενώ για την μουσική
χρήση των ψαλμών στις ακολουθίες οι πρώτες ασφαλείς Επιπλέον, την ίδια εποχή παίρνουν το νόημα που και
μαρτυρίες χρονολογούνται από τα τέλη του δ´ αιώνα. Οι σήμερα τους αποδίδεται οι όροι «καθ᾽ υπακοήν» και
πηγές όπού αναφέρονται οι ψαλμοί πριν από τον δ´ αιώ- «αντιφωνική» ψαλμωδία, αλλά και αρχίζουν να δημι-
να χρησιμοποιούν τον όρο «ψαλμός» είτε για δαυϊτικούς ουργούνται νέοι ύμνοι, τα τροπάρια. Αυτά, όπως υπο-
ψαλμούς που χρησιμοποιούνταν στο οικογενειακό περι- στηρίχθηκε, προήλθαν από τα εξωβιβλικά εφύμνια που
βάλλον, είτε για εκκλησιαστικά ποιητικά κείμενα που ψάλλονταν κατά την εκτέλεση των ψαλμών, εκτοπίζοντας
χρησιμοποιούνταν τόσο στο οικογενειακό περιβάλλον η συμπληρώνοντας τους αρχαίους ύμνους της Εκκλησίας.
όσο και στην δημόσια λατρεία, χωρίς να γίνεται κάποια
ιδιαίτερη διάκριση. Με την εισαγωγή της μουσικής εκτέλεσης των ψαλ-
μών στην λατρεία της Εκκλησίας, τέλη του δ´ με αρχές
Ασάφειες υπάρχουν επίσης και για τον τρόπο εκτέ- του ε´ αιώνα, και την συστηματική οργάνωση και εξέλι-
λεσης των ψαλμών στην αρχέγονη Εκκλησία, καθώς οι ξη της λατρείας, διαμορφώθηκε πολύ σύντομα μία νέα
όροι «καθ᾽ υπακοήν» και «αντιφωνική» ψαλμωδία που κατάσταση.

Σελίδα 5