Page 5 - Η ρωσική Φιλοσοφία (ιθ΄-κ' αι.)
P. 5
www.pemptousia.gr Τεύχος 12 / Η Ρωσική Φιλοσοφία (19ος-20ος αι.) / 07 Ιουλίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
ν και η θρησκεία και η φιλοσοφία παρα- απόρριψη της ηθικολογίας δεν σημαίνει την ανυ-
Αμένουν δύο αυτόνομες περιοχές του βίου, παρξία ηθικών αιτημάτων, περί της οποίας έχει
οι οποίες ασκούν επίδραση η μία επί της άλλης μιλήσει και ο Fr. Nietzsche (1844-1900). Εξ αυτού
και αντιστρόφως, είναι δυνατό να συγκροτηθεί του λόγου ο P. Strouve (1870-1944) υποστηρίζει
μία θρησκευτική φιλοσοφία, διακρινόμενη οπωσ- ότι «η πραγματοποίηση του υψίστου καλού εί-
δήποτε από την θεολογία κυρίως κατά την μέθοδο ναι εφικτή για τον άνθρωπο, alias υπεράνθρωπο,
και την αφετηρία της[2], όπως μπορεί να χαρα- αλλά και για τους ανθρώπους, και άρα το ηθικό
κτηρισθεί η ρωσσική, η οποία εστιάζεται κυρίως πρόβλημα καθ' εαυτό είναι δυνατό να λυθεί»[9].
στην σχέση του ανθρώπου και του κόσμου με τον Αναφερόμενος, ειδικότερα, στην σχέση θρησκείας
Θεό. Έτσι ο Ν. Lossky (1870-1965) υποστηρίζει και ηθικής ο Boulgakoff δέχεται ότι «η θρησκεία
ότι «μόνον χάρις στην θρησκευτική εμπειρία μπο- θεμελιώνει μία ηθική αλλά δεν την εξαντλεί ούτε
ρούμε να ολοκληρώσουμε την κοσμοθεωρία μας την προσδιορίζει»[10]. Επί του προκειμένου θα
και να αποκαλύψουμε το βαθύ νόημα του σύμπα- παρατηρηθεί ότι αυτή η ερμηνεία του Boulgakoff
ντος. Η φιλοσοφία, η οποία λαμβάνει υπ' όψιν την είναι σύμφωνη με την χριστιανική φιλοσοφική πα-
εμπειρία αυτή, γίνεται αναπόφευκτα θρησκευτι- ράδοση, που απορρίπτει την αυτονομία της ηθι-
κή»[3]. κής. Μάλιστα θα ήταν ορθότερο να υποστηριχθεί
ότι η ρωσσική φιλοσοφία έχει οντολογικό και όχι
Επί του προκειμένου θα παρατηρηθεί ότι με μόνον ηθικό περιεχόμενο, αφού το ήθος φανερώ-
την θρησκευτική εμπειρία και όχι απλώς με την νει το είναι του ανθρώπου.
αισθητική εμπειρία, την ορθολογιστική σκέψη ή
την ηθική συγκρότηση είναι δυνατόν να κατανο- Εξ άλλου, θα πρέπει να προστεθεί ότι η ρωσσι-
ήσει ο άνθρωπος το μυστήριο του σύμπαντος και κή θρησκευτική φιλοσοφία βρίσκεται μακριά από
να θεμελιώσει την σχέση του με τον Θεό. Αυτή τον σχολαστικισμό, αφού, όπως επισημαίνεται,
η θρησκευτική εμπειρία συνιστά τον θρησκευτικό αυτή «μεταχειρίζεται όλα τα επιτεύγματα της επι-
ρεαλισμό, που όμως δεν αποτελεί μία σύνθεση στήμης και της σύγχρονης φιλοσοφίας, ειδικά της
ιδεαλισμού και ρεαλισμού. Πάντως, από μιας άλ- πολύ ανεπτυγμένης σήμερα γνωσιολογίας»[11].
λης πλευράς, θρησκευτική έχει θεωρηθεί και εκεί- Επί πλέον, στην ρωσσική θρησκευτική φιλοσο-
νη η εμπειρία που είναι εκτός της Εκκλησίας. φία δεν υπάρχει μία θεώρηση, ανάλογη με αυτήν
των σχολαστικών φιλοσόφων, της φιλοσοφίας ως
Ενδιαφέρουσα είναι η σχετική προσέγγιση του θεραπαινίδος της θεολογίας (ancilla theologiae).
Β. Zenkovsky (1881-1962), κατά την οποία ο Μ. Αντιθέτως, επιχειρεί η ίδια η φιλοσοφία δια λογι-
Bakounine (1814-1876) είναι ένας αληθινός ρομα- κής διαδικασίας να «υπερβή την φύση της και να
ντικός καθότι διαθέτει μία λαϊκή θρησκευτικότη- καταστή υπερβατική και θεία»[12].
τα που κινείται, ως γνωστόν, εκτός της επίσημης
Εκκλησίας[4]. Ακόμη και αν είναι αληθές ότι στην Εάν γίνει δεκτό ότι η φιλοσοφία «εμπερικλείει
εξέγερση της Δρέσδης κατά το 1849 ο Bakounine τις χαρακτηριστικές ιδιότητες και τα ενδιαφέρο-
πρότεινε «να βάλουν μπροστά από τους επανα- ντα των διαφορετικών λαών που έχουν ασχολη-
στάτες την Madonna του Rafaello, πεπεισμένος θεί με την επιστήμη αυτή»[13], τότε ένα δεύτερο
ότι ο στρατός δεν θα τολμήσει να την πυροβολή- βασικό χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας είναι ο
σει»[5], δεν αμφισβητείται από κανένα το γεγο- εθνικός χαρακτήρας της. Στο ίδιο πλαίσιο γρά-
νός ότι ο Bakounine υπήρξε ένας μαχόμενος αθε- φει ο Ι. Α. Ilyine ότι «ομοίως με τον ποιητή, τον
ϊστής, πράγμα που φαίνεται, μεταξύ άλλων, στο ζωγράφο και τον επιστήμονα, με τον πολιτικό και
έργο του Θεός και Κράτος, εκδοθέν κατά το 1882. τον προφήτη, ο φιλόσοφος τρέφεται συνειδητά η
ασυνείδητα, volens aut nolens, από την πνευματι-
Εδώ επιβάλλεται να διευκρινισθεί ότι ο θρη- κή εμπειρία του λαού του. Έχει πατρίδα, δηλαδή
σκευτικός χαρακτήρας της ρωσσικής φιλοσοφίας εθνικό πνευματικό πολιτισμό, μέσα στον οποίο
δεν εξαντλείται αποκλειστικά και μόνον σε μία έχει διαμορφωθεί το ατομικό του πνεύμα με τα
ηθική διδασκαλία. Αν και η ηθική έχει μεγίστη αγαπημένα αντικείμενα και περιεχόμενα, με την
σημασία, θεωρούμενη υπό του Vl. Soloviev (1853- πράξη της δημιουργίας και τις αντιλήψεις του για
1900) ως αυτόνομη λειτουργία[6], είναι γεγονός την ζωή- και από αυτόν τον πνευματικό πολιτισμό
ότι οι Ρώσσοι διανοητές τίθενται κατά της μονό- τρέφεται, θετικά η αρνητικά, η προσωπική του
πλευρης ηθικολογίας[7], δεδομένου ότι αυτή επι- εμπειρία και η προσωπική γνωστική δημιουργία
μένει κυρίως στην τήρηση ενός συνόλου εντολών του. Η προσωπική πνευματική εμπειρία του φι-
νομικού χαρακτήρα, πράγμα που θυμίζει λοσόφου συνδέεται κατά βάθος με την προέλευση
την κατάσταση του πνευματικού βίου κατά τον και την αλληλεπίδραση της εμπειρίας του λαού
μεσαίωνα, όταν ακριβώς «η σύλληψη του κόσμου του• όσο πιο υψηλή και ώριμη είναι η πνευματική
θεμελιωμένη στην χριστιανική πίστη, υπό την εμπειρία του λαού του τόσο πιο εύκολα και γόνι-
μορφή του καθολικισμού, καθόριζε όλον τον ηθικό μα επιτυγχάνει να καλλιεργήσει, να πραγματώσει
βίο»[8]. Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι η και να κατανοήσει αυτήν την εμπειρία. Δεν είναι
Σελίδα 5
