Page 7 - Η ρωσική Φιλοσοφία (ιθ΄-κ' αι.)
P. 7
www.pemptousia.gr Τεύχος 12 / Η Ρωσική Φιλοσοφία (19ος-20ος αι.) / 07 Ιουλίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
σλαβόφιλων αλλά και των δυτικόφιλων, οι οποί- γράφει ότι «ο ηθικισμός στην θεολογία σημαίνει την
οι αποδέχονται ο τι προέρχεται από την Δύση. κρίση του εκλησιαστικού πολιτισμού, την κρίση του
Ωστόσο το κοινωνικό στοιχείο συσχετίζεται και αληθούς πολιτιστικού χαρακτήρα της Εκκλησίας».
με το θρησκευτικό, πράγμα που φαίνεται τόσο Επίσης, Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σσ.
στον ιδιότυπο θρησκευτικό αναρχισμό[22] του F. 141-143.
Dostoievsky (1821-1881) και του L. Tolstoi όσο
και στις θέσεις των «νομίμων» μαρξιστών και [8] Soloviev Vl., La crise de la philosophie occidentale...,
αργότερα των Ρώσσων της Διασποράς, οι οποίοι σσ. 296-297.
προτείνουν τον λεγόμενο «χριστιανικό σοσιαλι-
σμό», δηλαδή ο τι, παλαιότερα, ο Strouve είχε [9] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 47.
χαρακτηρίσει «χριστιανο δημοκρατική ηθική»[23].
Παρά την άποψη του Berdiaeff κατά την οποία [10] Boulgakov S., La lumière sans déclin…, σ. 58.
«ο Ρώσσος είναι πρώτ' απ' όλα ικανός να συνδέει
την θρησκευτική του δραστηριότητα με πράγματα [11] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 151.
που δεν είναι θρησκευτικά, να προσεγγίζει με το
πνεύμα της θρησκείας τομείς σαν αυτόν της επι- [12] Boulgakov S., La lumière sans déclin…, σ. 83.
στήμης ή της κοινωνικής ζωής, όπου βασιλεύουν
το σχετικό και το ιδιάζον»[24], είναι βέβαιο ότι η [13] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 137.
ρωσσική φιλοσοφία έχει κυρίως θρησκευτικό χα-
ρακτήρα. Γι αὐτό και ο N. Lossky, αναφερόμενος [14] Ilyine I. A., Φιλοσοφία και ζωή..., σ. 66.
στην κοινωνική πραγματικότητα, γράφει ότι «όλο
το ιστορικό γίγνεσθαι ανάγεται στην προετοιμα- [15] Berdiaev N., Khomiakov…, σ. 94.
σία της ανθρωπότητας για την μετάβαση από την
ιστορία στην μετα-ιστορία, δηλαδή στην ερχόμενη [16] Berdiaeff N., Η Ρωσσική Ιδέα..., σ. 146.
ζωή στην Βασιλεία του Θεού»[25]. Κατά ταύτα, ο Zenkovsky B., Histoire de la philosophie russe, τ. I..., σ.
άνθρωπος, το ανώτερο των δημιουργημάτων στο 434.
σύμπαν, βρίσκεται μεν στο κέντρο της ιστορίας
αλλά ζη sub specie aeternitatis, της ερχόμενης Βα- [17] Zenkovsky B., Histoire de la philosophie russe, τ.
σιλείας του Θεού I..., σ. 37. Πβ. Evdokimov P., Le Christ dans la pensée
russe…, σ. 38.
Σε γενικές λοιπόν γραμμές, μπορεί να κρατήσει
κανείς την επισήμανση ότι με τον προσδιορισμό [18] Bakounine M., Théorie génèrale de la Révolution…,
των κυριοτέρων χαρακτηριστικών της ρωσσικής σ. 304. Arvon H., M. Bakounine…, σσ. 103-104.
φιλοσοφίας, ήτοι του θρησκευτικού, του εθνικού
και του κοινωνικού, είναι δυνατό να κατανοηθεί [19] Για τον ρωσσικό μηδενισμό βλ. αναλυτικώς
καλύτερα η πνευματική πορεία αλλά και ο προ- Κροπότκιν Π., Αναμνήσεις ενός επαναστάτη..., σσ.
σανατολισμός της σκέψεως των Ρώσσων διανοη- 175-178.
τών του ιθ' και του κ' αι.
[20] Berdiaeff N., Η Ρωσσική Ιδέα..., σ. 130.
Σημειώσεις
[21] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 150.
[1] Florovsky G., Les voies de la théologie russe…, σ. Πάντως είναι αληθές ότι το ουτοπικό στοιχείο είναι
237. χαρακτηριστικό όλης της εποχής. Βλ. Florovsky G.,
Les voies de la théologie russe…, σ. 236.
[2] Πβ. Evdokimov P., Le Christ dans la pensée russe…,
σ. 146. [22] Βλ. αναλυτικώς Berdiaeff N., Η Ρωσσική
Ιδέα..., σσ. 144-149.
[3] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 144.
[23] Strouve P., «Πρόλογος»…, σ. 63.
[4] Zenkovsky B., Histoire de la philosophie russe…, τ.
I…, σ. 276. [24] Berdiaev N., Les sources et le sens…, σ. 35.
[5] Berdiaeff N., Η Ρωσσική Ιδέα..., σ. 142. [25] Μπαλτάς Δ. Β., Ρώσσοι φιλόσοφοι..., σ. 150.
[6] Soloviev Vl., La justification du bien…, σ. 160.
[7] Πβ. Kant Imm., Η θρησκεία εντός των ορί-
ων του λόγου και μόνο…, σ. 22, σ. 157, σ. 196.
Ο Florovsky (Les voies de la théologie russe…, σ. 405)
Σελίδα 7
