Κανών α’, ᾨδὴ γ’, τῆς Ἐορτῆς
Ἦχος α’ Ὁ Εἱρμὸς
«Ἡ δημιουργική, καὶ συνεκτικὴ τῶν ἁπάντων, Θεοῦ σοφία καὶ δύναμις, ἀκλινῆ ἀκράδαντον, τὴν Ἐκκλησίαν στήριξον Χριστέ· μόνος γὰρ εἶ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος».
Απλή Σύνταξη
Ἡ δημιουργική καὶ συνεκτικὴ σοφία Θεοῦ καὶ δύναμις τῶν ἁπάντων, , στήριξον,
Χριστέ τὴν Ἐκκλησίαν ἀκλινῆ ἀκράδαντον ·
μόνος γὰρ εἶ Ἅγιος, ὁ ἐν Ἁγίοις ἀναπαυόμενος.
Μετάφραση
Η σοφία και δύναμη του Θεού, που είναι δημιουργική και συνεκτική
για όλη την κτίση, ας στηρίξει, Χριστέ μου, την εκκλησία
ώστε να μην κλονίζεται και να μην έχει κραδασμούς,
διότι εσύ είσαι ο μόνος Άγιος, αυτός που αναπαύεται μόνο στους Αγίους.
Ερμηνεία
«Σοφία και Δύναμις» χαρακτηρίζεται και ο Θεός Πατήρ και ο Υιός του Θεού. Πρόκειται για την μία σοφία και δύναμη, η οποία όχι μόνο δημιούργησε την κτίση αλλά και την συνέχει, δηλαδή την συγκρατεί και την συντηρεί. Η θεία βούληση δεν εξαντλείται με την αγάπη της δημιουργίας αλλά επεκτείνεται και στην προνοητική διάθεση του Θεού γι’ αυτά που δημιούργησε.
Η Εκκλησία κατά καιρούς δοκίμαζε πολλούς κραδασμούς από αιρετικούς και ο πόθος ο μεγάλος ήταν να στερεωθεί καλά η πίστη των χριστιανών και συνεπώς και η εκκλησία. Αυτήν λοιπόν την δημιουργική και συνεκτική δύναμη παρακαλεί ο υμνογράφος να στηρίξει και να στεριώσει την Εκκλησία του Θεού. Το «στήριξον» μας θυμίζει τον πρώτο στίχο της τρίτης Βιβλικής Ωδής η οποία αρχίζει με το «εστερεώθη η καρδία μου εν Κυρίω».
Η επικρατέστερη ετυμολογική ερμηνεία του «άγιος» είναι από το α στερητικό και το άγος που σημαίνει μίασμα. Επομένως άγιος είναι αυτός που δεν έχει μίασμα, μολυσμό. Ο Θεός είναι ο κατ’ εξοχήν άγιος και αναπαύεται στις ψυχές των αγίων, που είναι καθαρές και όχι μολυσμένες από την αμαρτία, γι’ αυτό και ο ψαλμωδός παρακαλεί τον Θεό: «καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί…». Η αποστροφή «μόνος γὰρ εἶ Ἅγιος, ὁ ἐν Ἁγίοις ἀναπαυόμενος» μας θυμίζει το αντίστοιχο της τρίτης Βιβλικής Ωδής της προφήτιδας Άννας που γράφει « ουκ έστιν άγιος, ως ο Κύριος, …και ουκ έστιν άγιος πλην Σου», γι’ αυτό και η τρίτη Ωδή των Καταβασιών και των Κανόνων είναι αφιερωμένη στην προφήτιδα Άννα.
Κείμενο (α΄ τροπάριο γ΄ Ωδής)
Γυναῖκά σε θνητήν, ἀλλ’ ὑπερφυῶς καὶ Μητέρα Θεοῦ εἰδότες, Πανάμωμε,
οἱ κλεινοὶ Ἀπόστολοι πεφρικυίαις ἥπτοντο χερσί,
δόξῃ ἀπαστράπτουσαν, ὡς θεοδόχον σκῆνος θεώμενοι.
Απλή σύνταξη
οἱ κλεινοὶ Ἀπόστολοι πεφρικυίαις χερσί ἥπτοντο,
εἰδότες γυναῖκά σε θνητήν, ἀλλ’ ὑπερφυῶς καὶ Μητέρα Θεοῦ, Πανάμωμε,
δόξῃ ἀπαστράπτουσαν, ὡς θεοδόχον σκῆνος θεώμενοι.
Μετάφραση
Οι ένδοξοι Απόστολοι με πλήρη συνείδηση και με τρεμάμενα χέρια ακουμπούσαν μια
κοινή γυναίκα που όμως με υπερφυσικό τρόπο
ήταν Μητέρα του Θεού και άστραφτε από δόξα
και έβλεπαν με έκσταση το σκήνωμα που έγινε δοχείο Θεού.
Ερμηνεία
Οι ένδοξοι Απόστολοι, που παραβρέθηκαν από όλες τις εσχατιές της γης στην Κοίμηση της Παναγίας, γνώριζαν ότι κήδευαν μια θνητή γυναίκα, αλλά αυτή η γυναίκα δεν ήταν σαν τις άλλες, ήταν η Μητέρα του Θεού, διότι ο Υιός της δεν ήταν μόνο άνθρωπος αλλά και Θεός, δηλαδή Θεάνθρωπος. Όταν λοιπόν χρειάστηκε να την κηδέψουν με φόβο και τρόμο άπλωσαν τα χέρια τους, για να σηκώσουν το θείο σκήνωμα και να το πάνε στον τάφο. Τα χέρια τους έτρεμαν, γιατί η Παναγία ήταν «πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ».
Στο δρόμο που πήγαιναν τα δέντρα λύγιζαν και προσκυνούσαν την Θεομήτορα και χοροί Αγγέλων υμνολογούσαν τον Θεό: «Τῇ ἐνδόξῳ Κοιμήσει σου, οὐρανοὶ ἐπαγάλλονται, καὶ Ἀγγέλων γέγηθε τὰ στρατεύματα, πᾶσα ἡ γῆ δὲ εὐφραίνεται». Παράλληλα άλλοι Άγγελοι πρόσταζαν στους φύλακες Άγγελους του Παραδείσου να ανοίξουν διάπλατα τις πύλες, για να εισέλθει η Μητέρα του Θεού: «Ἄρατε πύλας, καὶ ταύτην ὑπερκοσμίως ὑποδέξασθε, τὴν τοῦ ἀενάου φωτὸς Μητέρα».
Κείμενο ( β ΄τροπάριο γ΄ Ωδής)
Ὑπέφθασε χερσί, ταῖς ὑβριστικαῖς τοῦ αὐθάδους,
τομὴν ἡ δίκη ἐπάξασα, τοῦ Θεοῦ φυλάξαντος,
τὸ σέβας τῇ ἐμψύχῳ κιβωτῷ, δόξῃ τῆς Θεότητος,
ἐν ᾗ ὁ Λόγος σάρξ ἐχρημάτισε.
Απλή σύνταξη
ἡ δίκη υπέφθασε ἐπάξασα τομὴν
ταῖς ὑβριστικαῖς χερσί τοῦ αὐθάδους,
τοῦ Θεοῦ φυλάξαντος, τὸ σέβας τῇ ἐμψύχῳ κιβωτῷ,
δόξῃ τῆς Θεότητος, ἐν ᾗ ὁ Λόγος σάρξ ἐχρημάτισε.
Μετάφραση
Η Θεία Δίκη πρόλαβε και κατάφερε να κόψει
τα υβριστικά χέρια του αυθάδη ανθρώπου,
γιατί ο Θεός με τη δόξα της Θεότητας
διαφύλαξε τον σεβασμό στην έμψυχο κιβωτό,
στην οποία ο Λόγος του Θεού σαρκώθηκε.
Ερμηνεία
Πρόκειται για το γνωστό επεισόδιο που αναφέρεται σε διάφορες πηγές, της κοπής των χεριών ενός ασεβούς στην κηδεία της Θεοτόκου. Ο Διάβολος, ο οποίος ποτέ δεν ησυχάζει, μέχρι τελευταία στιγμή πολέμησε την Παναγία με τη μορφή ενός Εβραίου, που ήθελε να ανατρέψει το φέρετρο της Παναγίας κατά την κατάβαση του όρους Σιών. Η Θεία όμως Δίκη προφύλαξε το σκήνωμα της Παναγίας από την ασέβεια με το να κοπούν τα χέρια του αυθάδη αυτού ανθρώπου, ο οποίος τελικά μετανόησε, ζήτησε έλεος και η Παναγία με την συνδρομή του Αποστόλου Πέτρου τα ξανακόλλησε.
Η παρομοίωση της Παναγίας με έμψυχο κιβωτό, όπως αναφέρεται και σε άλλα τροπάρια, δεν είναι τυχαία. Ο υμνογράφος θέλει να θυμίσει δύο πράγματα: Πρώτο ότι αντί της άψυχης Κιβωτού της Παλαιάς Διαθήκης εδώ έχουμε την έμψυχη κιβωτό, η οποία δεν έχει απλώς αποδείξεις της παρουσίας του Θεού από την ιστορία των Εβραίων αλλά τον ίδιο τον Θεό, τον Υιό και Θεός της. Δεύτερο, όπως ο Οζά που τόλμησε να αγγίξει εκείνη την Κιβωτό για να μην γκρεμιστεί από το σπρώξιμο ενός μοσχαριού και παρόλα αυτά, επειδή την άγγιξε, πέθανε, τιμωρήθηκε με θάνατο, πόσο μάλλον ο ασεβής που τόλμησε να απλώσει τα χέρια του, για να βεβηλώσει όχι την άψυχη κιβωτό αλλά την έμψυχη κιβωτό, που δέχτηκε μέσα της τον Χριστό, έπρεπε να τιμωρηθεί από την Θεία Δίκη. Έτσι ο Θεός υπερασπίστηκε την τιμή και τον σεβασμό της Παναγίας Μητέρας του, περιβάλλοντας την συγχρόνως με το θεϊκό πέπλο της δόξας του Θεού. Ο Χριστός δεν ξεχνάει ότι από αυτήν την γυναίκα έλαβε σάρκα και οστά και έγινε τέλειος άνθρωπος.
