ΩΡΑ ΤΡΙΤΗ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Ψαλμὸς ΚΗ᾽ (28)
Ψαλμός τω Δαυίδ, εξοδίου σκηνής
Εισαγωγικά
Ο ψαλμός είναι του Δαυίδ και είναι ένας από τους ωραιότερους ψαλμούς. Διακρίνεται για την θαυμαστή βραχυλογία, τον ζωηρό ποιητικό χωματισμό και το βαθύτατο συναίσθημα της ευσέβειας. Οι συχνές επαναλήψεις εκτός του τονισμού του μηνύματος που θέλει να περάσει, δημιουργούν μια ποιητική ατμόσφαιρα γύρω από τις αλήθειες που θέλει να τονίσει. Το ύφος είναι μεγαλοπρεπές, όπως ταιριάζει στον Κύριο των Δυνάμεων, τον Ποιητή του ουρανού και της γης και πάντων των κτισμάτων. Είναι ο δημιουργός της κτίσης που ορίζει , κατευθύνει και προνοεί όλα τα κτίσματα και χρειάζεται θρησκευτική ευαισθησία, για να αποκρυπτογραφήσει κανείς αυτά τα μηνύματα που εκπέμπει η φύση.΄
Όλος ο ψαλμός περιέχει εντολές μάλλον από το βασιλιά Εζεκία προς τους ιερείς για το τί θα κάνουν μετά την έξοδό τους από την σκηνή, στην οποία μόνο αυτοί επιτρέπονταν να εισέρχονται. Αν όμως, λένε οι πατέρες της εκκλησίας, σκηνή είναι το σώμα του ανθρώπου, ιερέας είναι η ψυχή, η οποία μετά την έξοδό της από το σώμα θα πρέπει να υμνεί αλλά και να ικετεύει τον Ποιητή και Δημιουργό της να την δεχτεί στην αγκαλιά του, διότι ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θεού, έστω κι αν είναι σπιλωμένη, όπως μας τονίζουν τα τροπάρια της εξοδίου ακολουθίας των κεκοιμημένων.
Ερμηνεία του ψαλμού
Ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ υἱοὶ Θεοῦ, ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ υἱοὺς κριῶν.
Ερμηνεία
Όλο το βάρος του στίχου πέφτει στο «υἱοὶ Θεοῦ» και «υἱοὺς κριῶν. Υιοί Θεού είναι οι άγγελοι αλλά και οι ιερείς του Χριστού, οι οποίοι μαζί με τους αγγέλους δοξολογούν τον Θεό για την μεγάλη θυσία, που γίνεται κατά την Θεία Λειτουργία. Εδώ προτρέπονται να προσφέρουν δοξολογίαν «απαύστως». Κριοί, δηλαδή κριάρια, είναι οι Απόστολοι, οι οποίοι όπως τα κριάρια οδγγούν τα κοπάδια, έτσι και οι Απόστολοι οδηγούν τον ποίμνιό του στις αυλές του Κυρίου. Ο ίδιος ο Κύριος είπε στον Πέτρο, «ει φιλείς με, Πέτρε, ποίμαινε τα αρνία μου, ποίμαινε τα πρόβατά μου», όπως τα ποίμαινε και ο ίδιος σαν καλός ποιμένας λογικών προβάτων που ήτανε στην επίγεια παρουσία του. Υιοί κριών είναι οι μαθητές των Αποστόλων, οι οποίοι είναι νέοι και αγνοί, κατάλληλοι για πνευματική θυσία, όπως τονίζει στον 50ο ψαλμό «θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον και τεταπεινωμένον». Τέτοιους αμνούς προτρέπει ο Βασιλέας των βασιλέων να προσφέρουν οι Απόστολοι σε αυτόν. Και πάλι η προφητική ματιά του Δαυίδ διασχίζει αιώνες και προβλέπει την νέα πραγματικότητα που θα φέρει ο Βασιλέας Χριστός.
Ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ δόξαν ὀνόματι αὐτοῦ·
Ερμηνεία
Η δόξα που πρέπει οι ιερείς να προσφέρουν στον Κύριο είναι οι πιστοί χριστιανοί και κυρίως οι άγιοι, οι οποίοι δόξασαν το όνομα του Θεού και έτσι δοξάστηκαν και οι ίδιοι. Ο Κύριος «δεδόξασται» με το να φέρει εις πέρας την αποστολή που του ανέθεσε ο Θεός Πατέρας του να σώσει τον κόσμο. Παρόμοια δόξα κέρδισαν και οι πιστοί δούλοι του Θεού. Το στεφάνι αυτής της δόξας δεν είναι βραβείο μόνο για τον Απόστολο Παύλο, «λοιπόν απόκειταί μοι ο στέφανος της δικαιοσύνης» αλλά και για όλους τους αγίους, γι’ αυτό και τους εικονίζουμε πάντα στις εικόνες με το χρυσό στεφάνι της δόξας μετά την επί γης «τελείωσή» τους
προσκυνήσατε τῷ Κυρίῳ ἐν αὐλῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ.
Ερμηνεία
Η κυριολεκτική σημασία αυτών των λεγομένων είναι οι ιερείς του Ναού του Σολομώντα είναι, αφού βγουν από την σκηνή και βρεθούν στην αυλή του Ναού, να δοξολογήσουν και να προσκυνήσουν τον Θεό. Άγιος δεν είναι μόνο ο ναός του του Θεού, δηλαδή κάθε εκκλησία, άγια είναι και η αυλή του, η οποία ανήκει στον οίκο του Θεού. Προσκυνούμε και δοξολογούμε τον Θεό όχι μόνο μέσα στον ναό αλλά και στο προαύλιο του ναού, όπως συμβαίνει κατά την Ανάσταση, όπου όλοι βγαίνουμε να γιορτάσουμε την Ανάσταση έξω στην αυλή, να χαρούμε και να πανηγυρίσουμε και να «βροντήξουμε» κατά τα ελληνικά ήθη και έθιμα σε όλες τις γωνιές της ελληνικής γης. Έτσι δικαιολογείται και η σκέψη του Δαυίδ για το σχετικό θέμα σε άλλον ψαλμό « Ἐξελεξάμην παραῤῥιπτεῖσθαι ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ μου μᾶλλον, ἢ οἰκεῖν με ἐν σκηνώμασιν ἁμαρτωλῶν Ψαλμ 83).
Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων· ὁ Θεὸς τῆς δόξης ἑβρόντησε
Κύριος ἐπὶ ὑδάτων πολλῶν.
Φωνὴ Κυρίου ἐν ἰσχύϊ, φωνὴ Κυρίου ἐν μεγαλοπρεπείᾳ.
Ερμηνεία
Την φωνή του Κυρίου και Θεού Πατρός την ακούσαμε, όταν ο Χριστός βαπτίζονταν στον Ιορδάνη ποταμό και ο Θεός Πατήρ για να επιβεβαιώσει την θεϊκή υπόσταση του Χριστού αποκάλυψε τη σχέση του με τον Χριστό: «ούτος ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω εγώ ηυδόκησα». Αυτή η φωνή είναι και μυστική, όταν μιλάει στους προφήτες και τους αγίους, είναι όμως και βροντερή, όταν μιλάει στους απλούς ανθρώπους. Τα ύδατα από τα οποία έρχονται οι βροντές και οι αστραπές είναι τα σύννεφα, οι οποίες δηλώνουν την βροντερή παρουσία τους σε ανθρώπους που «βαριακούουν». Η μεγαλοπρέπεια της φωνής του Κυρίου εκφράζεται και με την μυστική φωνή στις άγιες ψυχές και με την βροντερή φωνή των πολλών υδάτων που κρύβονται πίσω από τα τεράστια σύννεφα που καλύπτουν όλη τη γη. Υπογραμμίζουν την ισχύ και δύναμη του Παντοδύναμου Θεού, του θεού της δόξας. «Δεδοξασμένα περί σου λελάντηνται..» τονίζει αλλού Δαυίδ.
Φωνὴ Κυρίου συντρίβοντος κέδρους,
καὶ συντρίψει Κύριος τὰς κέδρους τοῦ Λιβάνου
καὶ λεπτυνεῖ αὐτάς, ὡς τὸν μόσχον τὸν Λίβανον,
καὶ ὁ ἠγαπημένος ὡς υἱὸς μονοκερώτων.
Ερμηνεία
Οι κέδροι και ειδικότερα οι κέδροι του Λιβάνου έχουν και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Πλεονεκτήματα για το «άσηπτο, το αειθαλές και το ευώδες», όπως αναφέρει αλλού ο Δαυίδ: «δίκαιος ὡς φοῖνιξ ἀνθήσει, ὡσεὶ ἡ κέδρος ἡ ἐν τῷ Λιβάνῳ πληθυνθήσεται (Ψαλμ. 91,13. Μειονεκτήματα είναι «το άκαρπο και δυσκολολύγιστο» του ξύλου τους. Εδώ ο Δαυίδ τους χρησιμοποιεί για να δηλώσει την δυστροπία, την ακαμψία και το αλαζονικό χαρακτήρα των δαιμόνων, οι οποίοι παραμένουν αμετανόητοι κι έτσι προκαλούν τους κεραυνούς και τις αστραπές του Θεού. Παράλληλα ο Λίβανος ήταν εστία ειδωλολατρικών βωμών και ειδωλολατρικών θυσιών και γι’ αυτό ο Δαυίδ προλέγει την καταστροφή αυτών ειδωλολατρικών μνημείων και ακόμη των καταστροφή και του ίδιου του βουνού. Η συντριβή αυτή θα γίνει, όπως έγινε με την καταστροφή του μοσχαριού οι Ιουδαίοι έστησαν στο όρος Χωρήβ και το προσκυνούσαν. Εκ πείρας ξέρουμε τί καταστροφή μπορεί να φέρει ένας κεραυνός. Φανταστείτε ο κεραυνός του Θεού την καταστροφική δύναμη έχει. Εδώ τονίζεται η δύναμη του Χριστού και παραβάλλεται με την δύναμη του μονόκερου, γιατί έχει να κάνει με κακούς και αμετανόητους ανθρώπους. Αυτός όμως ο Δυνατός Θεός έγινε «ο αμνός του Θεού και το πρόβατο επί σφαγήν» για να άρει τις αμαρτίες του κόσμου. Είναι «ο αγαπητός Υιός του Θεού» σύμφωνα με την ομολογία του Θεού Πατρός κατά την Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη.
Φωνὴ Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός.
Φωνὴ Κυρίου συσσείοντος ἔρημον·
καὶ συσσείσει Κύριος τὴν ἔρημον Κάδδης.
Ερμηνεία
Η φωνή του Κυρίου, ο δημιουργικός Λόγος του Θεού, που έπλασε την κτίση, δηλαδή ο Θεός, θα διακόψει την καυστική δύναμη της φωτιάς και θα αφήσει μόνο την φωτιστική, με την οποία θα φωτίσει τους ανθρώπους του Θεού. Αυτό έγινε για πρώτη φορά με την άφλεκτο βάτο του Μωυσή, επαναλήφθηκε με την κάμινο των Τριών Παίδων και εμπεδώθηκε με την Παναγία, που πήρε μέσα στα σπλάχνα της το Πυρ της Θεότητας, τον Χριστό.
Ο σεισμός είναι μια άλλη εκδήλωση της δύναμης του Παντοδύναμου Θεού. Γνωρίζουμε τις καταστροφές που φέρνει ο σεισμός όχι μόνο στην έρημο αλλά και σε κατοικημένες περιοχές και αυτό είναι το χειρότερο. Γι’ αυτό παρακαλούμε τον Θεό να μας γλιτώσει «από λιμού (πείνας), λοιμού (αρρώστιας), σεισμού, καταποντισμού και επιδρομής αλλοφύλων». Εμείς δεν έχουμε παρά να παρακαλούμε τον Θεό και να λέμε: «Κύριε των δυνάμεων μεθ ημών γενού».
Φωνὴ Κυρίου καταρτιζομένη ἐλάφους καὶ ἀποκαλύψει δρυμούς,
καὶ ἐν τῷ Ναῷ αὐτοῦ πᾶς τις λέγει δόξαν,
Ερμηνεία
Με την λέξη «ελάφους» εννοεί τους μαθητές του Χριστού, οι οποίοι, όπως τα ελάφια φυσώντας στις τρύπες των φιδιών, τα αναγκάζουν να βγαίνουν έξω και τα τρώνε, έτσι και οι απόστολοι με την πνοή του Λόγου του Θεού, ξετρυπώνουν τους δαίμονες από τις καρδιές των ανθρώπων, που οι δαίμονες τις έκαναν φωλιές τους, τους νικάνε και σώζουν τους ανθρώπους από τους δηλητηριώδεις δαίμονες.
Ο δρυμός είναι το πυκνό δάσος μέσα στο οποίο φωλιάζουν ένα σωρό άγρια και επικίνδυνα θηρία, οι δαίμονες. Η φωνή του Κυρίου, ο Λόγος του Θεού, θα κάνει αποψίλωση του δρυμού και θα φανερώσει και θα σκοτώσει τα άγρια θηρία, τους δαίμονες, κι έτσι τα υπόλοιπα δένδρα θα ξεριζωθούν και θα φυτευτούν άλλα καρποφόρα δένδρα, που είναι οι χριστιανοί με τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος.
Στο ναό του Θεού αλλά και μέσα στην φύση, που καθαρίστηκε από το Άγιο Πνεύμα, ο άνθρωπος θα αναπέμπει δοξολογίες στον Δημιουργό του, θα τον υμνολογεί και δεν θα τολμά να βγάλει κανένα λόγο ασέβειας. Όλη η φύση είναι ένας ναός του Θεού, είναι ο οίκος του Θεού, με όλα τα θαυμαστά του δημιουργήματα, για τα οποία πρέπει να αναπέμπει δοξολογίες και ευχαριστίες στον Θεό.
Κύριος τὸν κατακλυσμὸν κατοικιεῖ,
καὶ καθιεῖται Κύριος Βασιλεὺς εἰς τὸν αἰῶνα,
Ερμηνεία
Κατακλυσμός εδώ είναι η ειδωλολατρία που κατέκλυσε την οικουμένη και στην οποία ο Κύριος θα εγκαταστήσει τις εκκλησίες του, που θα κατατροπώσουν τους δαίμονες και θα φέρουν την ειρήνη στον κόσμο. Έτσι ο Κύριος θα εγκατασταθεί και θα καθιερωθεί ως αιώνιος Βασιλιάς της οικουμένης, θα έλθει δηλαδή η Βασιλεία των Ουρανών, την οποία έφερε ο Χριστός στην γη.
Κύριος ἰσχὺν τῷ λαῷ αὐτοῦ δώσει,
Κύριος εὐλογήσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἐν εἰρήνῃ.
Ερμηνεία
Ένας τέτοιος Θεός, δυνατός και ισχυρός, θα δώσει δύναμη και ισχύ στον λαό, τον λαό του Θεού, θα δώσει και την ευλογία του, ώστε τελικά να επικρατήσει η ειρήνη του Θεού μέσα στον κόσμο.
Μας εντυπωσιάζει η γλαφυρότητα, η καθαρότητα και η αλληγορία των λόγων του Δαυίδ, ο οποίος ως προφήτης που είναι, βλέπει μακριά και οραματίζεται τον νέο κόσμο που θα φέρει ο Χριστός με την παρουσία του. Συγχρόνως είναι τόσο σύγχρονος, ώστε να ξεχνάς ότι αυτός ο άνθρωπος έζησε εκατοντάδες χρόνια προ Χριστού και όμως να μιλάει σαν ένας σύγχρονος άνθρωπος.
