ΩΡΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Ψαλμὸς ΚΣΤ’ (26)
Ο ψαλμός αυτός γράφτηκε από τον Δαυίδ, ενόσω καταδιώκονταν από τον Σαούλ. Αφορά τον ίδιο και την περιπέτειά του, όμως αφορά και όλους εμάς που έχουμε κι εμείς πολλές περιπέτειες στη ζωή μας.
Στίχος 1 Ο Κύριος ο μόνος υπερασπιστής της ζωής του
Κύριος φωτισμός μου καὶ Σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι;
(Ο Κύριος είναι ο φωτισμός μου και ο Σωτήρας μου, τι έχω να φοβηθώ;)
Κύριος ὑπερασπιστὴς τῆς ζωῆς μου, ἀπὸ τίνος δειλιάσω;
(Ο Κύριος είναι ο υπερασπιστής της ζωής μου, από τι να δειλιάσω;)
Ερμηνεία
Ο προφητάναξ Δαυίδ χρησιμοποιεί εκφράσεις πολύ μεταγενέστερες και αν και ζει σε προχριστιανική περίοδο, μιλάει μέσα σε κλίμα και πνεύμα χριστιανικό, πράγμα που επιβεβαιώνει τις προφητικές του ικανότητες. Ο φωτισμός έχει σχέση με τα Φώτα και την Βάπτιση του Χριστού. Ο Κύριος έγινε Σωτήρ μετά την ενσάρκωση του Χριστού. Ο Κύριος ως υπερασπιστής παρουσιάστηκε σε όλη την ιστορία του ανθρώπου, πρώτα των Εβραίων για την εθνική τους ανεξαρτησία και ύστερα των χριστιανών απέναντι στους διωγμούς και τις επιθέσεις των εχθρών. Εκείνο όμως που τονίζεται δυο φορές με διαφορετικά ρήματα είναι η έλλειψη φόβου και δειλίας σε όλες τις καταστάσεις της ζωής. Ο άνθρωπος του Θεού δεν έχει να φοβηθεί για τίποτα ούτε σε αυτήν την ζωή από τις επιθέσεις του Πονηρού ούτε στην άλλη από την κόλαση και τον Άδη. Πολύ ωραία αυτά τα περιγράφει ο ίδιος ο Δαυίδ στον 138ο ψαλμό: «7 ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός σου καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω; 8 ἐὰν ἀναβῶ εἰς τὸν οὐρανόν, σὺ ἐκεῖ εἶ, ἐὰν καταβῶ εἰς τὸν ᾅδην, πάρει· 9 ἐὰν ἀναλάβοιμι τὰς πτέρυγάς μου κατ᾿ ὄρθρον καὶ κατασκηνώσω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς θαλάσσης, 10 καὶ γὰρ ἐκεῖ ἡ χείρ σου ὁδηγήσει με, καὶ καθέξει με ἡ δεξιά σου». Η παρουσία του Θεού «έξω βάλλει τον φόφον» σε οποιαδήποτε περίσταση.
Στίχοι 2-3 Η αγριότητα των εχθρών του
Ἐν τῷ ἐγγίζειν ἐπ᾽ ἐμὲ κακοῦντας, τοῦ φαγεῖν τὰς σάρκας μου, οἱ θλίβοντές με καὶ οἱ ἐχθροί μου, αὐτοὶ ἠσθένησαν καὶ ἔπεσον.
(Αυτοί που θέλουν το κακό μου ήρθαν απειλητικά επάνω μου, να με φάνε τις σάρκες μου, όμως αυτοί που με θλίβουν και οι εχθροί μου, αυτοί εξασθένισαν και έπεσαν κάτω)
Ἐὰν παρατάξηται ἐπ᾽ ἐμὲ παρεμβολή, οὐ φοβηθήσεται ἡ καρδία μου.
(Φάλαγγα να πέσει πάνω μου, δεν πρόκειται να φοβηθεί η καρδιά μου).
Ἐὰν ἐπαναστῇ[1] ἐπ᾽ ἐμὲ πόλεμος, ἐν ταύτῃ ἐγὼ ἐλπίζω.
(Σε πόλεμο πάνω να πέσω, εγώ και σ’ αυτόν διατηρώ τις ελπίδες μου)
Ερμηνεία
Ο ψαλμωδός είναι πεπεισμένος ότι οποιοιδήποτε άνθρωποι όσες άγριες διαθέσεις κι αν έχουν, είτε αυτοί είναι εχθροί είτε άνθρωποι που τον μισούν, θα εξασθενήσουν, θα χάσουν την δύναμή τους και από εκεί ψηλά που ήταν θα πέσουν πολύ χαμηλά. Ούτε οι πολεμικές συρράξεις ούτε οι πόλεμοι είναι ικανές να ταράξουν την ψυχή του, διότι η καρδιά του στηρίζεται στον Κύριο και σε αυτόν ελπίζει. Οι σκέψεις αυτές μας φέρνουν στη μνήμη μας σκηνές βιβλικής καταστροφής σε πολλές πόλεις της Ουκρανίας, κι όμως οι άνθρωποι αυτοί δεν απελπίζονται αλλά αντίθετα ελπίζουν σε καλύτερες μέρες, μέρες λευτεριάς. Δυστυχώς, όταν τις έχουμε, δεν τις εκτιμούμε και κυρίως δεν τις εκμεταλλευόμαστε πνευματικά.
Στίχοι 4-7 Η κατοικία του Κυρίου η μόνη επιθυμία του
Μίαν ᾐτησάμην[2] παρὰ Κυρίου, ταύτην ζητήσω·
τοῦ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου.
(Μία χάρη μόνο ζήτησα από τον Κύριο και αυτό θα επιδιώξω:
Να κατοικώ συνεχώς στον οίκο του Κυρίου όλες τις ημέρες της ζωής μου)
Τοῦ θεωρεῖν με[3] τὴν τερπνότητα Κυρίου, καὶ ἐπισκέπτεσθαι τὸν ναὸν τὸν ἅγιον αὐτοῦ.
(Να βλέπω τη χαρά του Κυρίου και να επισκέπτομαι τον ναόν τον άγιόν Του).
Ὅτι ἔκρυψέ με ἐν σκηνῇ[4] αὐτοῦ, ἐν ἡμέρᾳ κακῶν μου ἐσκέπασέ με,
ἐν ἀποκρύφῳ τῆς σκηνῆς αὐτοῦ, ἐν πέτρᾳ[5] ὕψωσέ με·
(Γιατί με έκρυψε μέσα στη σκηνή Του και στην ημέρα των συμφορών με έβαλε κάτω από την προστασία Του, στα απόκρυφα μέρη της σκηνής του, πάνω σε βράχο με ανέβασε.
καὶ νῦν ἰδοὺ ὕψωσε κεφαλήν μου ἐπ᾽ ἐχθρούς μου.
( και να που μου έκανε να σηκώσω το κεφάλι μου απέναντι στους εχθρούς μου)
Ἐκύκλωσα, καὶ ἔθυσα ἐν τῇ σκηνὴ αὐτοῦ θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἀλαλαγμοῦ, ᾄσω καὶ ψαλῶ τῷ Κυρίῳ.
(Έκανα κύκλους γύρω από το θυσιαστήριό Του και έκανα θυσία στη σκηνή Του, θυσία υμνολογίας και ευχαριστίας με αλαλαγμούς. Αισθάνθηκα την ανάγκη να τραγουδήσω και να ψάλλω το Θεό μου)
Ερμηνεία
Ο Δαυίδ «παίζει» με τις λέξεις: οίκος Κυρίου, ναός άγιος, σκηνή του Θεού. Φαίνονται ότι πρόκειται για διαφορετικά πράγματα, ενώ στην ουσία για το ίδιο αντικείμενο, τον οίκο του Κυρίου που στην εποχή του Μωυσή και των διαδόχων του είχε την μορφή της σκηνής, η οποία περιείχε την κιβωτό της Διαθήκης, και στην εποχή του Σολομώντα και μετά στην μορφή του ναού. Το σημαντικό μήνυμα που θέλει να μεταδώσει είναι ότι ο οίκος του Θεού όποια μορφή κι αν έχει, εξασφαλίζει την σωτηρία του ανθρώπου. Ο Δαυίδ γλίτωσε από τα χέρια του Σαούλ, για τον φώτισε ο Θεός και κρύφτηκε στην στέγη του Ναού κι έτσι δεν μπόρεσε να τον βρει. Η στέγη όμως του ναού του Θεού σκεπάζει και σώζει κάθε άνθρωπο, από τις επιθέσεις του Πονηρού και τις κακίες του κόσμου. Έτσι δικαιολογείται η χαρά του να μένει στο ναό του Θεού όλες τις μέρες της ζωής του, να βρίσκει κάθε τερπνό στην επίσκεψη στο ναό του Θεού. Ευτυχώς και πολύ περισσότερο συμβαίνει και με τους χριστιανούς κατά την επίσκεψή τους στον ναό, ο οποίος από τόπος θυσιαστηρίου του Κυρίου, γίνεται πηγή χαράς και δύναμης για ον αγώνα της ζωής. Τώρα μάλιστα που οι ναοί γίνονται από πέτρα, με θεμέλιο πέτρα τον Χριστό, παρέχεται περισσότερη ασφάλεια, διότι «πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν αυτής».
Η επίσκεψη του πιστού στον ναό του Θεού τον γεμίζει με θάρρος, σηκώνει ψηλά το κεφάλι και πολεμά χωρίς να φοβάται. Κι αυτό γιατί μέσα στον ναό του Θεού υπάρχει το Θυσιαστήριο του Χριστού, όπου γίνεται η υπέρτατη θυσία κι εμείς, πρώτα ο ιερείς και ύστερα εμείς, γύρω γύρω κυκλικά αναπέμπουμε ευχές και προσευχές ευχαριστίας και αλαλαγμού και νικητήριους ύμνους για τον νικητή της ζωής, οποίος «θανάτω θάνατον όλεσε». Σε αυτόν αξίζει κάθε άσμα και κάθε ψαλμός.
Στίχοι 8-10 Παράκληση βοηθείας
Εἰσάκουσον, Κύριε, τῆς φωνῆς μου, ἧς ἐκέκραξα· ἐλέησόν με καὶ εἰσάκουσόν μου.
(Άκουσε, Κύριε, τη φωνή μου που σε κράζω, ελέησέ με και άκουσέ με).
Σοὶ εἶπεν ἡ καρδία μου· Κύριον ζητήσω· ἐξεζήτησέ σε τὸ πρόσωπόν μου· τὸ πρόσωπόν[6] Σου, Κύριε, ζητήσω·
( Για Σένα είπε η καρδιά μου: Να Τον ζητήσω! Το πρόσωπό μου Κύριε, εσένα ζητεί με πόθο, το πρόσωπό Σου, Κύριε, θα ζητήσω να βρω και να δω).
Μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου ἀπ᾽ ἐμοῦ, καὶ μὴ ἐκκλίνῃς ἐν ὀργῇ ἀπὸ τοῦ δούλου σου.
(Μη γυρίζει το πρόσωπό Σου μακριά από μένα και μη ξεσπάσεις με οργή πάνω στο δούλο Σου).
Βοηθός μου γενοῦ, μὴ ἀποσκορακίσῃς[7] με, καὶ μὴ ἐγκαταλίπῃς με, ὁ Θεὸς ὁ Σωτήρ.
(Γίνε βοηθός μου, μη με διώξεις κακήν κακώς και μη με εγκαταλείψεις με, εσύ που είσαι ο Θεός και ο Σωτήρας μου).
Ὅτι ὁ πατήρ μου καὶ ἡ μήτηρ μου ἐγκατέλιπόν με, ὁ δὲ Κύριος προσελάβετό με.
(Γιατί ο πατέρας και η μάνα μου με εγκατέλειψαν, ο Κύριος όμως με προσέλαβε (με πήρε κοντά Του).
Ερμηνεία
Ο ψαλμωδός, όπως και κάθε πιστός, καλεί σε βοήθεια με όλη την δύναμη της φωνής του, διότι είναι σίγουρος ότι ο Θεός Πατέρας θα τον βοηθήσει. Ξέρει ότι είναι ανάξιος του ελέους του αλλά το έλεός του Θεού είναι τόσο μεγάλο, ώστε θα καμφθεί και θα τον βοηθήσει. Εξάλλου υπάρχει και η έσωθεν μαρτυρία της καρδιάς, που τον συμβουλεύει ότι μόνο από τον Κύριο μπορεί να ζητήσει βοήθεια και να την βρει.
Το πρόσωπο του Κυρίου είναι τόσο αγαθό, τόσο θερμό τόσο παρήγορο αλλά και τόσο εύσπλαχνο, ώστε του αρκεί έστω και μια ματιά του, για να απαλύνει τον πόνο του και να βρει γιατρειά. Αλίμονο αν το πρόσωπο του Κυρίου είναι οργισμένο, τότε δεν πρόκειται να βρει βοήθεια. Όμως είναι σίγουρος ότι θα την βρει και γι’ αυτό τον παρακαλεί να τον βοηθήσει, να μην τον εγκαταλείψει στην κακομοιριά του και την δυστυχία του. Ο πατέρας του, η μάνα του και όλοι οι δικοί του τον εγκατέλειψαν και ο μόνος που δεν τον εγκατέλειψε είναι ο Κύριος. Αυτός τον πήρε υπό την προστασία του και γι’ αυτό πιστεύει ότι «ει ο Θεός μεθ’ ημών, ουδείς καθ’ ημών».
Στίχοι 11-14 Η μόνη προστασία του ο Κύριος
Νομοθέτησόν με, Κύριε, ἐν τῇ ὁδῷ σου, καὶ ὁδήγησόν με ἐν τρίβῳ εὐθείᾳ, ἕνεκα τῶν ἐχθρῶν μου.
(Δώσε μου ,Κύριε, εντολές, καθώς βαδίζω τον δρόμο Σου, και οδήγησέ με στον ίσιο δρόμο, σε πείσμα των εχθρών μου).
Μὴ παραδῷς με εἰς ψυχὰς θλιβόντων με.
(Μη με παραδώσεις σε ανθρώπους που με θλίβουν)
Ὅτι ἐπανέστησάν μοι μάρτυρες ἄδικοι, καὶ ἐψεύσατο ἡ ἀδικία ἑαυτῇ.
(Γιατί σηκώθηκαν εναντίον μου μάρτυρες άδικοι, αλλά διαψεύστηκε από μόνη της η αδικία τους).
Πιστεύω τοῦ ἰδεῖν τὰ ἀγαθὰ Κυρίου ἐν γῇ ζώντων.
(Πιστεύω να δω τα αγαθά του Κυρίου, ενόσω ζούμε σ’ αυτήν εδώ τη γη).
Ὑπόμεινον τὸν Κύριον,
ἀνδρίζου, καὶ κραταιούσθω ἡ καρδία σου,
καὶ ὑπόμεινον τὸν Κύριον.
(Δείξε υπομονή για τον Κύριο,
δείξε ανδρεία και η καρδιά σου θα δυναμώσει.
Δείξε υπομονή για τον Κύριο).
Ερμηνεία
Οι νόμοι του Θεού είναι γνωστοί ήδη από την εποχή του Μωσαϊκού νόμου και όμως ο Δαυίδ ζητάει να του δώσει νέες εντολές, πιο επίκαιρες και πιο προσωπικές. Εξάλλου μπορεί να γνωρίζουμε τον Νόμο του Θεού αλλά συχνά δεν μπορούμε πίσω από τις γραμμές του νόμου να διαβάσουμε το Θέλημα του Θεού. Κι αυτό γιατί χρειάζεται φωτισμός, για μην μένουμε στο γράμμα του νόμου αλλά να εννοούμε και το πνεύμα που κρύβεται πίσω από αυτό. Όταν ο υμνογράφος παρακαλεί τον Θεό «δίδαξόν με τα δικαιώματά σου», αυτό ακριβώς εννοεί, να του φωτίσει ο Θεός και να του δείξει ποιο είναι το Θέλημά Του. Υπάρχουν πολύπλοκοι δρόμοι που δεν οδηγούν στο Θεό και μόνο η οδός του Κυρίου και το σωστό μονοπάτι (τρίβος) οδηγούν στο στόχο που βάζει ο άνθρωπος, για να συναντήσει τον Θεό.
Οι πολύπλοκοι (σκολιοί) δρόμοι περνούν μέσα από ανωφελείς θλίψεις και από άδικες μαρτυρίες, όμως κάποτε η δικαιοσύνη θα λάμψει και η αδικία θα αποκαλυφθεί, διότι βασίζεται σε ψέματα. Ο ψαλμωδός πιστεύει στην δικαιοσύνη του Θεού, η οποία θα τον οδηγήσει στην απόκτηση των αγαθών του Θεού και σε αυτή την γη των ζώντων ανθρώπων και στον ουρανό των αιωνίως ζώντων ανθρώπων. Απλά χρειάζεται υπομονή που μόνο ο Κύριος μπορεί να μας την δώσει. Εμείς πρέπει να δείχνουμε ανδρεία στον αγώνα της πορείας μας προς τον Θεό, να δείχνουμε δύναμη, πείσμα και επιμονή. Όλα αυτά επαναλαμβάνει ότι εξασφαλίζονται μόνο με την υπομονή του Κυρίου.
[1] Αόριστος Υποτακτικής του επί+ανά+ίσταμαι= σηκώνομαι πάνω και ορμώ εναντίον κάποιου. Ίσταμαι σημαίνει στέκομαι στη δημοτική, Στα αρχαία όμως συντίθεται με όλες τις προθέσεις και σχηματίζονται και άλλα ρήματα με διάφορες σημασίες, ανάλογα με τη σημασία της πρόθεσης με την οποία συντίθεται. Ανίσταμαι=σηκώνουμαι πάνω, καθίσταμαι=κάθουμαι κάτω και γίνομαι κάτι. Από αυτό παράγεται και το κατεστημένο= αυτό που έχει γίνει, έχει καθιερωθεί. Διίσταμαι (διάσταση)= απέχω, αφίσταμαι (αποσταση)=απομακρύνομαι, εξίσταμαι (έκσταση» – βγαίνω από τα ρούχα μου, προίσταμαι (προΙστάμενος)=στέκομαι από πάνω, μαθίσταμαι (μετάσταση)=πάως κάπου αλλού, συνίσταμαι (σύσταση)= αποτελούμαι από κάτι κλπ.
[2] Αόριστος Μέσης Φωνής του αιτούμαι. Ο Αόριστος κάνει ητησάμην, Υπ. Αιτήσωμαι, Ευκτ. αιτησαίμην, Πρ. αίτησαι.
[3] Το «με» είναι υποκείμενο στα απαρέμφατα: θεωρείν και επισκέπτεσθαι.
[4] Σκηνή ήταν το σπίτι για τους σκηνίτες Ισραηλίτες, αλλά εννοεί και το μέρος όπου μπορεί κάποιος να προστατευτεί.
[5] Πέτρα είναι ο βράχος (στη Χαλκιδική υπάρχει ένας βράχος που λέγεται «απολυμένη πέτρα»). Εννοεί ένα υψηλό μέρος όπως ο βράχος, όπου μπορεί κανείς να προστατευτεί από εχθρούς.
[6] Πρόσωπο με πρόσωπο, πρόκειται για προσωπική υπόθεση, ενώπιος ενωπίω, και όχι κάποια ιστορία γενική και άσχετη. Το προσωπικό αυτό στοιχείο είναι χαρακτηριστικό της προσωπικής σχέσης που ζητάει ο ποιητής με το Θεό.
[7] Από+σ+κορακίζω=λέω σε κάποιον :ας στον κόρακα, πήγαινε να χαθείς, τον διώχνω.
