ΩΡΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Ψαλμὸς ΚΒ’ (22)
Αυτός ο ψαλμός είναι ο 22ος (Κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδὲν με ὑστερήσε είναι από τους ωραιότερους ψαλμούς. Είναι γεμάτος από εικόνες της φύσης και παρομοιώσεις με συμβολικό νόημα από μια ψυχή που ζει μέσα της τον Θεό, αισθάνεται πληρότητα, χαρά, αγαλλίαση και γι αυτό ξεχειλίζει σε ευχαριστία και ευγνωμοσύνη, γι αυτό χαρακτηρίστηκε ως ο πιο γλυκός και πιο ανακουφιστικός από όλους τους ψαλμούς.
Στίχοι 1
Κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδὲν με ὑστερήσει·
Μετάφραση
Ο Κύριος με έχει στο ποίμνιό του κι έτσι δεν πρόκειται να μου λείψει τίποτα.
Ερμηνεία
Ο Κύριος είναι ο καλός Ποιμήν κι εμείς το ποίμνιό του, τα λογικά του πρόβατα. Η σχέση του καλού ποιμένα με τα πρόβατα είναι εντελώς προσωπική. Η πρώτη δουλειά του Δαυίδ, πριν γίνει βασιλιάς, ήταν ποιμένας, δηλαδή βοσκός. Συνεπώς ξέρει από πρόβατα και ποίμνια. Στο ευαγγέλιο του ευαγγελιστή Ιωάννου διαβάζουμε ότι ο καλός ποιμένας γνωρίζει τα πρόβατά του, το καθένα προσωπικά, τα φωνάζει με το όνομά τους και τα βγάζει για βοσκή. Από την άλλη και τα πρόβατα ακούνε μόνο τη φωνή του ποιμένα τους και κανενός άλλου και τον ακολουθούν με απόλυτη εμπιστοσύνη. Τα προστατεύει, γι αυτό και τα πρόβατα αισθάνονται ασφάλεια κοντά του και είναι ευχαριστημένα. (Ιωάν.Ι΄, 3 -14). Ο καλός ποιμένας μπροστά στον κίνδυνο διακινδυνεύει και τη ζωή του προκειμένου να σώσει τα πρόβατά του, σε αντίθεση με τον μισθωτό, ο οποίος, όταν εμφανιστεί ο λύκος, αφήνει τα πρόβατα να τα φάει ο λύκος.
Αν αυτά ισχύουν για έναν άνθρωπο, πόσο μάλλον για τον Χριστό, ο οποίος έχει απεριόριστη αγάπη για το ποίμνιό του και απεριόριστη δύναμη να το υπερασπιστεί. Ο άνθρωπος εντάσσεται μέσα στο ποίμνιο της εκκλησίας με το βάπτισμά του και στη συνέχεια με τη θέλησή του παραμένει σ’ αυτό. Δυστυχώς όμως παρουσιάζονται άλλοι ψευτοβοσκοί και θέλουν να τον αποσπάσουν από το ποίμνιο της εκκλησίας. Έτσι ο άνθρωπος μπορεί να πλανηθεί και να φύγει από την μάνδρα, που τη φυλάγει ο Χριστός. Τότε ο άνθρωπος αυτός είναι το απολωλός πρόβατο. «Πάντες ημείς επλανήθημεν ως πρόβατα», βεβαιώνει ο Ησαΐας (νγ΄, 6). Και ο Δαβίδ προσθέτει – «επλανήθην ως πρόβατον απολωλός, ζήτησον τον δούλον σου» (Ψαλμ.ριθ΄,176).
Όπως, αν χαθεί κανένα πρόβατο, ο καλός ποιμένας αφήνει τα υπόλοιπα και ψάχνει για το ένα κι όταν το βρει, χαίρεται που το βρήκε, (Λουκ.ιε΄ 4-7), έτσι και ο Θεός χαίρεται για κάθε άνθρωπο που μετανοεί και επιστρέφει κοντά του, όπως χάρηκε και ο πατέρας στην παραβολή του Ασώτου, όταν ο άσωτος γύρισε από την ξενιτιά. « καὶ εὑρὼν ἐπιτίθησιν ἐπὶ τοὺς ὤμους αὐτοῦ χαίρων, καὶ ἐλθὼν εἰς τὸν οἶκον συγκαλεῖ τοὺς φίλους καὶ τοὺς γείτονας λέγων αὐτοῖς· συγχάρητέ μοι ὅτι εὗρον τὸ πρόβατόν μου τὸ ἀπολωλός. Λέγω ὑμῖν ὅτι οὕτω χαρὰ ἔσται ἐν τῷ οὐρανῷ ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι ἢ ἐπὶ ἐνενήκοντα ἐννέα δικαίοις, οἵτινες οὐ χρείαν ἔχουσι μετανοίας. (Λουκ.ιε΄ 4-7). Αυτό στη μεταφορική του σημασία σημαίνει ότι ο Ποιμένας Χριστός ενδιαφέρεται για κάθε αμαρτωλό, να τον βρει, να του δώσει ευκαιρίες, να του δώσει σημάδια της αγάπης του, και δεν ησυχάζει, ώσπου να τον επαναφέρει και πάλι πίσω στην μάνδρα, στην εκκλησία, στην νέα κιβωτό της Καινής Διαθήκης, όπου υπάρχει σιγουριά, ασφάλεια και σωτηρία. «Καὶ τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου». Έτσι τελειώνει χαρακτηριστικά αυτός ο ψαλμός.
Βέβαια θα μπορούσε να πει κανείς ότι όσοι άνθρωποι ακλουθούν τον Χριστό, όπως τα πρόβατα τον βοσκό, δεν έχουν ελευθερία βούλησης και όπου πάει το κοπάδι πάνε κι αυτοί και έτσι καταργείται η ελεύθερη βούληση των ανθρώπων. Η απάντηση σε αυτό είναι ότι με ελεύθερη βούληση μπήκαν στο ποίμνιο του Χριστού, είναι ασφαλείς και ευχαριστημένοι και γι αυτό κάνουν υπακοή. Ξέρουν ότι ο Καλός Ποιμένας Χριστός μόνο το καλό τους θέλει και αυτό το διαπιστώνουν έμπρακτα.
Εξάλλου ας μην ξεχνάμε ότι και στο Ευαγγέλιο της Κρίσεως ο Χριστός θα ξεχωρίσει τα ήσυχα και υπάκουα πρόβατα από τα ζωηρά και ανυπάκουα ερίφια και θα στήσει τα μεν πρόβατα στα δεξιά ενώ τα ερίφια στα αριστερά (Ματθ. κε΄ 31 – 46), που σημαίνει ότι όσοι έχουν υπακοή στο Σωτήρα Χριστό αυτοί θα σωθούν, ενώ όσοι δείχνουν ανυπακοή σαν τα αγριοκάτσικα θα καταδικαστούν.
Τέλος το «καὶ οὐδὲν με ὑστερήσει» μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή και ενδεχομένως να δημιουργεί απορίες. Πώς γίνεται αυτό; Είναι δυνατόν οι πιστοί χριστιανοί να μην στερούνται από τίποτε και να τα έχουν όλα; Με τη φράση αυτή, όπως κι με τη φράση του Απ. Παύλου « ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες» (β΄Κορινθ. 10), δεν εννοεί τα υλικά αγαθά αλλά τα πνευματικά αγαθά. Εξάλλου εδώ υπάρχει μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων κατά την οποία τα υλικά αγαθά έχουν την αξία τους αλλά δεν επαρκούν. «ουκ επ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος αλλ’ εν παντί ρήματι εκπορευομένω εκ του στόματός μου» Πρόκειται για άλλη θεώρηση: «ζητείτε πρώτον την βασιλεία του Θεού και πάντα ταύτα προστεθήσεται υμίν.» Τα υλικά αγαθά ικανοποιούν μόνο τις βιολογικές μας ανάγκες, και φυσικά είναι χρήσιμα, όχι όμως τις ψυχικές και τις πνευματικές. Τα πνευματικά αγαθά είναι εκείνα που γεμίζουν την ψυχή και το σώμα και τότε αρκείται κανείς στα λίγα. Το απέδειξε ο Χριστός στην έρημο, όπου για σαράντα μέρες δεν έβαλε ούτε μια μπουκιά στο στόμα του, και το απέδειξαν οι ασκητές και οι ερημίτες ανά τους αιώνες. Ο απ. Παύλος μιλάει για τους πραγματικούς χριστιανούς που είναι «ὡς ἀγνοούμενοι καὶ ἐπιγινωσκόμενοι, ὡς ἀποθνήσκοντες καὶ ἰδοὺ ζῶμεν, ὡς παιδευόμενοι καὶ μὴ θανατούμενοι, ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες, ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες».(Β΄Κορ. 6-9)
Στίχος 2
Εἰς τόπον χλόης,[1] ἐκεῖ με κατεσκήνωσεν.
Ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως ἐξέθρεψέ με[2].
Μετάφραση
Με εγκατέστησε σε τόπο χλοερό με πολλά αγαθά.
Με ανέθρεψε σε τόπους με νερά που φέρνουν ανακούφιση.
Ερμηνεία
Κατά τον άγιο Μάξιμο «τόπος χλόης» είναι το πεδίο άσκησης της αρετής και «ὕδωρ ἀναπαύσεως» είναι η θέα του Θεού. Και τα δύο σχετίζονται άμεσα με τον προηγούμενο στίχο, γιατί ο καλός Ποιμένας εξασφαλίζει για τα πρόβατά του έναν χλοερό τόπο, για να βοσκήσουν και ένα μέρος να πιουν νερό και να αναπαυτούν. Το ίδιο και ο Ποιμένας Χριστός εξασφαλίζει όλα τα υλικά και τα πνευματικά αγαθά για τους ανθρώπους του ποιμνίου του. Αυτός ο τόπος είναι η εκκλησία και η χλόη είναι οι άλλοι χριστιανοί που βλασταίνουν και προκόβουν από την πνευματική τροφή και τα νάματα της εκκλησίας. «Χλόη» όμως είναι και οι λόγοι της διδασκαλίας του Χριστού, που τρέφουν πνευματικά τους χριστιανούς. Τέλος «χλόη» είναι και ο Παράδεισος, που υπόσχεται ο Χριστός στους πιστούς.
Το «ὕδωρ ἀναπαύσεως» πιο συγκεκριμένα είναι το λουτρό του Βαπτίσματος, με το οποίο αναπαυόμαστε, ανακουφιζόμαστε από το βάρος της προπατορικής αμαρτίας. Ακόμη όταν είμαστε διψασμένοι ή έχει πολλή ζέστη και πιούμε νερό, ανακουφιζόμαστε, έτσι πολύ περισσότερο είναι το «ύδωρ ζων το αλλόμενον προς σωτηρίαν», που υποσχέθηκε ο Κύριος ότι θα δώσει στη Σαμαρείτιδα και δεν θα διψάσει ποτέ. Είναι ό ίδιος ο Κύριος, που μόνο αυτός μπορεί να ξεδιψάσει τη διψασμένη ψυχή του ανθρώπου, όπως του Δαυίδ, ο οποίος έγραφε με πόθο: «Ὁ Θεὸς ὁ Θεός μου, πρὸς σὲ ὀρθρίζω· ἐδίψησέ σε ἡ ψυχή μου, ποσαπλῶς σοι ἡ σάρξ μου ἐν γῇ ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳ καὶ ἀνύδρῳ ( Ψαλμὸς (62) (ξβ’), 2 ) Κι ακόμη : «Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρὸς σέ, ὁ Θεός. Ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρὸς τὸν Θεὸν τὸν ἰσχυρόν, τὸν ζῶντα»· Ψαλμὸς ΜΑ᾽ (41).
Στίχος 3.
Τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν[3]. Ὡδήγησέ με ἐπὶ τρίβους δικαιοσύνης,
ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ.
Μετάφραση
Την ψυχή μου επέστρεψε από την πλάνη και με οδήγησε
στα μονοπάτια που οδηγούν στη δικαιοσύνη,
επειδή ως Χριστιανοί φέρουμε το όνομά του.
Ερμηνεία
Ο δρόμος της δικαιοσύνης δεν είναι πάντα ευθύς, έχει ανηφόρες, έχει κι άλλα μονοπάτια και μπορεί να ξεστρατήσουμε. Γι αυτό λέει ο ποιητής ότι η ψυχή μας περιπλανήθηκε σε ατραπούς και μονοπάτια σκοτεινά, ταλαιπωρήθηκε, υπέφερε μακριά από τον Χριστό, γι αυτό και ο Χριστός επανέφερε τα απολωλότα πρόβατα στην ποίμνη του, δείχνοντας τον δρόμο της επιστροφής, που δεν είναι άλλος από την τήρηση των εντολών του Θεού, από τον δρόμο της δικαιοσύνης. Ο Χριστός είναι πάντα έτοιμος να μας επαναφέρει στον ίσιο δρόμο, που δεν είναι άλλος από την τήρηση των εντολών του Θεού, φτάνει να το ζητήσουμε. Πρώτος αυτός βάδισε το δρόμο της δικαιοσύνης και ύστερα μας στον υπέδειξε και σε μας. Κι αυτό όχι μόνο γιατί μας χάρισε το όνομά του και λεγόμαστε χριστιανοί, αλλά και γιατί μας έκανε αδέλφια του και παιδιά του Θεού και συγκληρονόμους της βασιλείας του Θεού.
Στίχος 4
4 α. Ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς[4] θανάτου,
οὐ φοβηθήσομαι κακά· ὅτι σὺ μετ᾿ ἐμοῦ εἶ.
Μετάφραση
Γιατί και μέσα από τη σκιά του θανάτου να περάσω,
δεν θα φοβηθώ, γιατί είσαι εσύ μαζί μου.
Ερμηνεία
Σκιά θανάτου είναι ο παρών κόσμος, γιατί όπως ο θάνατος χωρίζει την ψυχή από το σώμα, έτσι και ο παρών κόσμος χωρίζει αυτούς που έχουν κοσμικό φρόνιμα από τον Θεό. Ζούμε στη φθορά και στη σκιά του Θανάτου μετά την προπατορική αμαρτία, γιατί όλα τα κτίσματα και ο άνθρωπος δηλητηριάστηκαν από τον ιοβόλο θάνατο. Τα πάντα προμηνύουν τον θάνατο, τα πάντα μας απειλούν με τον θάνατο είτε με την ηπιότερη μορφή, μια αρρώστια, ένας θάνατος φιλικού μας ή συγγενικού μας ανθρώπου, μια αποτυχία οικονομική ή επαγγελματική, είτε με την βαρύτερη μορφή, μια ανίατη αρρώστια, ένας θάνατος πολύ αγαπημένου προσώπου, συζύγου, παιδιού εγγονού, και φυσικά και ο δικός μας ο θάνατος. Όποιος ξεπεράσει το φόβο του θανάτου, αυτός μπορεί όχι μόνο να χαρεί αυτή τη ζωή αλλά να κερδίσει και την άλλη ζωή, φυσικά μόνο κοντά στον Ζωοδότη Χριστό και στην εκκλησία, που μας χορηγεί τα μυστήρια της αιώνιας ζωής.
Έτσι δικαιολογείται η αφοβία των αγίων μαρτύρων μπροστά στον θάνατο και τα βασανιστήρια και επιβεβαίωναν την ρήση «εάν καταβώ είς τον Άδη, πάρει», είσαι μαζί μου και δεν φοβάμαι. Τον έχουμε όμως μαζί μας τον Κύριο; Τι πρέπει να κάνουμε ή πώς πρέπει να είμαστε, για να έχουμε κοντά μας τον Κύριο. Αυτό ας αναλογιζόμαστε και θα προφυλαγόμαστε από πολλά κακά. Ο ίδιος υπόσχεται να είναι μαζί μας «καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. κη΄ 20). Το θέμα είναι, εμείς τι κάνουμε.
4β. Ἡ ῥάβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου[5], αὗταί με παρεκάλεσαν.
Μετάφραση
Το ποιμαντικό ραβδί σου και η βακτηρία σου αυτά με στήριξαν και με παρηγόρησαν.
Ερμηνεία
Η ράβδος και η βακτηρία θα λέγαμε ότι είναι συνώνυμα, δηλαδή εννοούν το ίδιο πράγμα. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Και τα δύο είναι από ξύλο αλλά δεν κάνουν την ίδια δουλειά. Με το ραβδί φοβερίζουμε, «όπου δεν ισχύει ο λόγος πίπτει ράβδος» το χρησιμοποιούμε για όπλο, επίθεσης ή άμυνας, ενώ τη βακτηρία τη χρησιμοποιούμε για στήριγμα. Κατά τον Άγιο Μάξιμο «η ράβδος είναι παιδευτική αγωγή και η βακτηρία ευεργετική πρόνοια». Στην τρέχουσα ομιλία λέμε ότι αυτός χρησιμοποιεί πότε τη μέθοδο του μαστιγίου, πότε τη μέθοδο του καρότου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δυο διαφορετικές παιδαγωγικές μεθόδους. Ο Χριστός τις χρησιμοποιεί και τις δύο, προκειμένου να σωθούμε. Έτσι άλλοτε χρησιμοποιεί τη ράβδο, που μπορεί να είναι μια ασθένεια, ένα ατύχημα, μια τιμωρία, ένας θάνατος, που θα μας πληγώσουν, θα μας πονέσουν και, αν είμαστε λογικοί, θα μας συνεφέρουν. Άλλοτε χρησιμοποιεί τη βακτηρία που μπορεί να είναι μια επιτυχία, μια επιβράβευση, κάτι καλό, που έρχεται να μας ενισχύσει, να μας ενθαρρύνει, να μας ανακουφίσει. Με μια θετική αντιμετώπιση και τα δύο μπορούν να μας ωφελήσουν και να μας κάνουν καλύτερους.
Κατά τον Θεοδώρητο και τον Μάξιμο η ράβδος είναι το οριζόντιο ξύλο του Σταυρού, με το οποίο ο Χριστός χτύπησε τους δαίμονες και ο Μωυσής το στρατό του Φαραώ, και η βακτηρία είναι το κάθετο ξύλο του Σταυρού, η βοήθεια και υποστήριξη, που μας έδωσε ο Θεός, για να σηκωθούμε από την αμαρτία και την πλάνη και να σταθούμε όρθιοι στα πόδια μας. Οριζόντιο και κάθετο ξύλο είναι ο Σταυρός του Κυρίου , που αποτελεί για τους πιστούς το στήριγμα της ζωής τους. Και βαζει πρώτα την ράβδο, την τιμωρία που τη συναντούμε συχνά στην Παλαιά Διαθήκη, και ύστερα την βακτηρία, την αγάπη που έφερε ο Χριστός της Καινής Διαθήκης. Και τα δύο μας οδηγούν στη σωτηρία, αν εμείς τα δούμε με θετικό τρόπο. Αυτό εξάλλου δηλώνει και η φράση «αὗταί με παρεκάλεσαν». Παρακαλώ εδώ με τη σημασία του παρηγορώ, στηρίζω ενθαρρύνω. Αυτά τα δύο δηλαδή εμένα με στήριξαν και με βοήθησαν.
- α Ἡτοίμασας ἐνώπιόν μου τράπεζαν ἐξ ἐναντίας[6] τῶν θλιβόντων με. Ἑλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφαλήν μουκαὶ τὸ ποτήριόν σου μεθύσκον μὲ ὡσεὶ κράτιστον
Μετάφραση
Μου έστρωσες μπροστά μου τράπεζα απέναντι
και αντίθετα με αυτούς που με θλίβουν.
Άλειψες με μύρο την κεφαλή μου
Και το ποτήρι σου που με κάνει και μεθώ είναι το καλύτερο.
Ερμηνεία
Αυτά είναι συμβολικά και «η τράπεζα και το έλαιον και το ποτήριον».Τράπεζα» μπορεί να εννοεί την πνευματική τρυφή, που περιμένει τους πιστούς ύστερα από τους σκληρούς αγώνες που δίνουν καθημερινά στο όνομα του Θεού. Τράπεζα ακόμη μπορεί να είναι τα μελλοντικά αγαθά που ετοιμάζει ο Θεός γι αυτούς που τον αγαπούν. Τράπεζα ακόμη μπορεί να είναι η Αγία Τράπεζα, όπου προσφέρεται ο Χριστός «εις αγιασμόν ψυχών και σωμάτων».
Με το «ἐξ ἐναντίας τῶν θλιβόντων με» μπορεί να εννοεί ότι ο Θεός ετοίμασε το αντίθετο από αυτό που ζητούν αυτοί που τον θλίβουν. Δηλαδή αν αυτοί που τον θλίβουν θέλουν την λύπη των πιστών, ο Θεός θα τους δώσει τη χαρά. Κι ακόμα μπορεί να εννοεί ότι ο Θεός τους ετοίμασε πλουσιοπάροχο τραπέζι απέναντι αυτών που θέλουν να τους λυπούν, για να λυπούνται και οι ίδιοι, όταν βλέπουν πόσο πολύ τιμά ο Θεός τους πιστούς του.
5.β Ἑλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφαλήν μου. Και πάλι συμβολικά με το έλαιον μπορεί να εννοεί τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και κεφαλή τον νου του ανθρώπου και το ελίπανας με τη σημασία του φώτισες. Ακόμη έλαιον μπορεί να εννοεί το χρίσμα του αγίου ελαίου, το οποίο αποτελείται πιο πολύ από λάδι και λιγότερο από μύρο, και με το οποίο χρίονται όσοι πρόκειται να βαπτιστούν χριστιανοί. Κεφαλή πάλι πρέπει να εννοήσουμε όλον τον άνθρωπο όχι μόνο το κεφάλι του κατά σχήμα συνεκδοχής, το μέρος αντί του όλου.
- γ καὶ τὸ ποτήριόν σου μεθύσκον μὲ ὡσεὶ κράτιστον. Ποτήριον εδώ δεν εννοεί το ποτήρι που πίνουμε κρασί και μεθάμε αλλά το ποτήριον που αντί κρασιού περιέχει τον Λόγο του Θεού, τον οποίο, όταν πίνουν οι χριστιανοί, καταλαμβάνονται από θεία μέθη, όχι όπως στις Διονυσιακές γιορτές των Αρχαίων Ελλήνων, αλλά από εκείνη τη θεία φώτιση από την οποία καταλήφθηκαν οι Απόστολοι την ημέρα της Πεντηκοστής, κατά την οποία μιλούσαν πολλές γλώσσες και οι άλλοι τους θωρούσαν μανιακούς. Τέλος ποτήριον μπορεί να εννοεί και το Άγιον Ποτήριον, με το κρασί που έγινε το αίμα του Χριστού και «ενθουσιάζονται» οι χριστιανοί, παίρνουν δηλαδή τον Θεό μέσα τους και δεν κάνουν τρέλες, όπως οι μεθυσμένοι του Διονύσου, αλλά γίνονται «σοφοί και ακέραιοι εξαγοραζόμενοι τον καιρόν».
Στίχος 6.
Καὶ τὸ ἔλεός σου καταδιώξει[7] με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου.
Καὶ τὸ κατοικεῖν μὲ ἐν οἴκῳ Κυρίου, εἰς μακρότητα ἡμερῶν ἡμερῶν[8]..
Μετάφραση
Και το έλεός σου θα με καταδιώκει όλες τις μέρες της ζωής μου.
Και θα κατοικώ στον οίκο του Κυρίου για πολλές πολλές μέρες.
Ερμηνεία
Πρόκειται για δυο ωραιότατους στίχους με μια έντονη προσωποποίηση. Αν οι Εριννύες στα αρχαία χρόνια καταδίωκαν τους ενόχους και δεν σταματούσαν ώσπου να τους πιάσουν και να τους τιμωρήσουν, εδώ το έλεος του Θεού, δηλαδή ο Θεός, θα ψάξει να βρει πού βρίσκεται ο δυστυχισμένος άνθρωπος, όχι για να τον τιμωρήσει αλλά για να τον ελεήσει. Η φράση «το έλεος του Θεού» είναι πολυσήμαντη. Σημαίνει ευσπλαχνία, συγχώρηση, κατανόηση, χάρη και ευλογία. Όλα αυτά απορρέουν από την ανεξάντλητη αγάπη του Θεού, που τον κάνει να επιζητά την επιστροφή των αμαρτωλών ανθρώπων στη σωτηρία. Ο Χριστός έρχεται στην πόρτα τους και τη χτυπάει, για να μπει μέσα στην καρδιά τους και να τους απευθύνει αυτόν τον ανακουφιστικό λόγο: ««Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματθ.ια΄28).
Ο οίκος Κυρίου είναι βέβαια η εκκλησία, όπου η παραμονή του πιστού παρέχει ασφάλεια, σιγουριά αλλά και ζωή πνευματική με τα μυστήρια της εκκλησίας και με τον ίδιο τον Κύριο, στο σπίτι του οποίου δεν πάμε ως φιλοξενούμενοι, αλλά ως συνιδιοκτήτες με τους άλλους αδελφούς μας, αφού «όπου εισί συνειγμένοι δύο ή τρεις εις το εμόν όνομα καγώ εκεί εν μέσω αυτών». Είναι η κιβωτός της Καινής Διαθήκης, εκεί όπου βρίσκει ο πιστός ανακούφιση, ηρεμία, γαλήνη, ειρήνη και ασφάλεια. Γι αυτό και ο προφήτης στον 83ο ψαλμό γράφει:
«Ὡς ἀγαπητὰ τὰ σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων!
Ἐπιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εις τας αυλάς του Κυρίου·
Μακάριοι οἱ κατοικοῦντες ἐν τῷ οἴκῳ σου,
Ὅτι κρείσσων ἡμέρα μία ἐν ταῖς αὐλαῖς σου ὑπὲρ χιλιάδας.
Ἐξελεξάμην παραῤῥιπτεῖσθαι ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ μου μᾶλλον,
ἢ οἰκεῖν με ἐν σκηνώμασιν ἁμαρτωλῶν».
Και εδώ τα σκηνώματα του Κυρίου είναι οι οίκοι του Θεού, για τους οποίους ο ψαλμωδός εκφράζει την απεριόριστη αγάπη του και λαχταράει να βρίσκεται μέσα στις αυλές του Κυρίου. Τους ανθρώπους που έχουν για μόνιμη κατοικία τους, αυτούς δηλαδή που πηγαίνουν συχνά στον οίκο του Θεού και τον έχουν κάνει δεύτερο σπίτι τους, τους θεωρεί ευτυχισμένους, γιατί μια μέρα στον οίκο του Θεού είναι ανώτερη από χίλιες μέρες οπουδήποτε αλλού, γι αυτό και προτιμάει να είναι έστω και παραπεταμένος σε καμιά γωνιά του οίκου του Θεού, παρά να κατοικεί σε αμαρτωλά παλάτια. Φαντάζεστε λοιπόν τι εμπειρίες, τι βιώματα έχει ο ψαλμωδός, που έζησε προ Χριστού, αλλά και πόσο περισσότερα βιώματα και εμπειρίες ψυχικής αγαλλίασης έχουν εκείνοι οι άνθρωποι, που θέλουν να τους ποιμαίνει ο Χριστός, γιατί πιστεύουν ότι τίποτα δεν θα τους λείψει! Πέρα όμως από τον οίκο του Θεού, τον ναό του Θεού, κι εμείς είμαστε ναοί του Θεού και κατασκηνώνει και σε μας ο Κύριος, οπότε δεν είμαστε απλώς τα λογικά του πρόβατα, αλλά είμαστε Χριστοφόροι, Πνευματοφόροι, ως τέκνα φωτόμορφα της εκκλησίας. Αυτό τονίζεται και στον Κανόνα της Πεντηκοστής:
«Λυτήριον κάθαρσιν ἀμπλακημάτων,
Πυρίπνοον δέξασθε Πνεύματος δρόσον,
Ὦ τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας,
Νῦν ἐκ Σιὼν γὰρ ἐξελήλυθε νόμος,
Ἡ γλωσσοπυρσόμορφος Πνεύματος χάρις».
Την λαχτάρα του αυτή να ζει όλες τις ημέρες της ζωής του στον οίκο του Θεού, ο Δαυίδ την εκφράζει και στον 26ο Ψαλμό:
«Μίαν ᾐτησάμην παρὰ Κυρίου, ταύτην ζητήσω·
τοῦ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου.
Τοῦ θεωρεῖν με τὴν τερπνότητα Κυρίου,
καὶ ἐπισκέπτεσθαι τὸν ναὸν τὸν ἅγιον αὐτοῦ».
Έτσι πρέπει να αισθανόμαστε απέναντι στον Κύριο, τόσο φιλικά, όσο ο ίδιος το θέλει. «Εσείς», λέγει,» φίλοι μου εστέ», να τον αισθανόμαστε σαν φίλο, σαν αδελφό, σαν πατέρα και να δεχόμαστε έτσι με απλότητα να οδηγεί και να κατευθύνει τα βήματα της ζωής μας στο σωστό δρόμο.
Ύστερα από όλα αυτά προς τί οι σκοτούρες, που θολώνουν το μυαλό, προς τί οι μέριμνες του κόσμου τούτου, που συνθλίβουν την ψυχή και δεν την αφήνουν να πετάξει προς τα πάνω. Μας το είπε ο Κύριος:
«25 Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε· οὐχὶ ἡ ψυχὴ πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἐνδύματος; 26 ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας, καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; 27 τίς δὲ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν δύναται προσθεῖναι ἐπὶ τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ πῆχυν ἕνα; 28 καὶ περὶ ἐνδύματος τί μεριμνᾶτε; καταμάθετε τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνει· οὐ κοπιᾷ οὐδὲ νήθει[9]· 29 λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐδὲ Σολομὼν ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἓν τούτων. 30 Εἰ δὲ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, σήμερον ὄντα καὶ αὔριον εἰς κλίβανον βαλλόμενον, ὁ Θεὸς οὕτως ἀμφιέννυσιν, οὐ πολλῷ μᾶλλον ὑμᾶς, ὀλιγόπιστοι; 31 μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τί φάγωμεν ἢ τί πίωμεν ἢ τί περιβαλώμεθα; 32 πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων. 33 ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν (Ματθ. στ, 25-33).
Ας αφεθούμε με απόλυτη πίστη, δηλαδή εμπιστοσύνη στο Θεό, ας αφήσουμε στα χέρια του Θεού τα προβλήματά μας, όπως τα μικρά παιδιά πιάνονται από το χέρι του γονιού τους και δεν τους νοιάζει τίποτα, γιατί ο γονιός τους τα αγαπάει και φροντίζει για όλα.
Αυτό δε σημαίνει ότι εμείς θα καθίσουμε με σταυρωμένα τα χέρια. «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» λέγανε οι Αρχαίοι, δηλαδή μαζί με την προσευχή στο Θεό να κινείσαι και να δραστηριοποιείσαι κι εσύ. Απλώς να μην διακατέχεσαι από αγωνία, από ανησυχία, από αβεβαιότητα. Ο Ισοκράτης επίσης έλεγε: «στέργε μεν τα παρόντα, ζήτει δε τα βελτίω», δηλαδή να είσαι ευχαριστημένος με αυτά που έχεις, να επιδιώκεις όμως και την βελτίωσή σου, την πρόοδό σου χωρίς αγωνία και πλεονεξία.
Εύχομαι «η ειρήνη του Θεού η υπερέχουσα πάντα νουν φρουρήσει τας καρδίας ημών και τα νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ». (Φιλιπ.δ΄, 7)
[1] «εις τόπον χλόης» σημαίνει: «σε ένα τόπο λιβαδιού, όπου υπάρχει δροσερή χλόη, που ευχαριστεί τον άνθρωπο».
[2] « Επί ύδατος αναπαύσεως εξέθρεψέ με» σημαίνει: «στο νερό που είναι ευχάριστο, ιδίως το καλοκαίρι, δηλαδή σε ευχάριστες συνθήκες μεγάλωσα».
[3] « την ψυχήν μου επέστρεψε» σημαίνει: «κι μ’ έκαναν να επιστρέψει η ψυχή μου και να ζω αυτές τις ευχάριστες συνθήκες».
[4] Λέμε: αυτός φοβάται και τη σκιά του, πόο μάλλον τη σκιά του θανάτου. Τόσο φοβερός είναι ο θάνατος, ώστε ακόμη και η σκιά του μας φοβίζει.
[5] Ράβδος και βακτηρία είναι συνώνυμα, έχουν δηλαδή περίπου την ίδια σημασία αλλά και διαφέρουν: Με το ραβδί κάνουμε κάτι, χτυπάμε τα ζώα π.χ. για να προχωρήσουν, στη βακτηρία όμως στηριζόμαστε, για να μην πέσουμε. Το ραβδί το κρατάνε οι νέοι, τη βακτηρία οι γέροι.Εδώ σημαίνει: « είτε είμαι νέος και έχω ραβδί για το δρόμο, είτε είμαι γέρος και έχω βατηρία, για να στηρίζομαι, και τα δυο με προσκαλούν να τραβήξω το δρόμο το σωστό, να βαδίσω τον ίσιο δρόμο.
[6] «εξ εναντίας των θλιβόντων με» σημαίνει: «απέναντι (κυριολεκτικά) αλλά και σε πείσμα, παρά τη θέληση( μεταφορικά) αυτών που με θλίβουν.
[7] «το έλεός Σου καταδιώξει με». Τόση είναι η αγάπη του Θεού, που καταδιώκει τον άνθρωπο να τον ελεήσει, ενώ αυτός σηκώνεται και φεύγει.
[8] «εις μακρότητα ημερών» σημαίνει «έτσι ώστε να γίνονται μακριές, μεγάλες οι η μέρες της ζωής μου, δηλαδή για πολλά χρόνια.
[9] νήθω =γνέθω, κλώθω, νήφω = είμαι νηφάλιος, προσεκτικός, σώφρων (νηφάλιος, νηπτικός, νήψις), νίζω (νίψω, ένιψα, νίψομαι, ενιψάμην) =νίβ, πλένω τα χέρια μου ή τα πόδια μου ή το πρόσωπό μου, εξαγνίζω (νιπτήρ, χέρνιψ), κνίζω = ξύνω, ελαττώνω, γαργαλίζω, ερεθίζω, ενοχλώ, πειράζω.
