«Συντριμμός καρ­δίας είναι η εξαφάνιση των κακών λογισμών που ταλαι­πωρούν τον άνθρωπο»

ΩΡΑ ΤΡΙΤΗ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Ψαλμὸς Ν᾽ (50)  

(ο ίδιος ψαλμός και στην γ΄ Ωδή των Χριστουγέννων)

Εισαγωγικά

Το διπλό αμάρτημα φόνου και μοιχείας είναι εκείνο που αναγκάζει τον Δαβίδ να απευθυνθεί στο  Θεό και να ζητήσει το αμέτρητο έλεός του. Η παρεκτροπή του αυτή, ύστερα από υπόδειξη του προφήτη Νάθαν, τον συντρίβει. Αναλογίζεται πόσο πίκρανε το Θεό με την συμπεριφο­ρά του. Γι’ αυτό αφήνει να εκχυθεί λύπη και πόνος στην καρδιά του. Ουδέποτε αμαρτωλός παρακάλεσε το Θεό τόσο, όσο ο Δαβίδ, προκειμένου να πετύχει το Θείο έλεος.

Ο 50^ος ψαλμός χρησιμοποιείται περισσότερο από όλους τους άλλους ψαλμούς στις διάφορες ακολουθίες. Τον συναντούμε στο Μεσονυκτικό, στον Όρθρο (στην προσκύνηση του Ευαγγελίου), στην Γ΄ Ωρα (3^ος ψαλμός), στο Απόδειπνο, στον Μικρό Αγιασμό και στην Παράκληση. Ο ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι είναι χρήσιμος και στον δίκαιο και στον αμαρτωλό: Στον δίκαιο, για να μην είναι αμελής, και στον αμαρτωλό, για να μην απελπίζεται για τη σωτηρία του. Ένα βοήθημα  γι’  αυτόν που θέλει να ασχοληθεί περισσότερο με τον 50^ο ψαλμό είναι  το βιβλίο του  π. Βασίλειου  Ακριβόπουλου,  Πρωτοπρεσβύτερου  με τίτλο: «Εξάλειψον το Ανόμημά μου».

          Ας τον δούμε από πιο κοντά, στίχο προς στίχο:

1.Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, καὶ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου. 

(Δείξε  μου το έλεός σου, Θεέ μου, σύμφωνα με το μέγα έλεός σου που έχεις και σύμφωνα με τους πολλούς οικτιρμούς σου σβήσε την ανομία μου)

Ο Δαυίδ μιλάει εξ ονόματος όχι μόνο των αμαρτωλών αλλά και όλων των ανθρώπων, γιατί όλοι οι άνθρωποι είμαστε αμαρτωλοί και έχουμε ανάγκη από μετάνοια. Τονίζει λοιπόν ότι το έλεος του Θεού είναι μεγάλο. Αν δεν ήταν μεγάλο, δεν θα επαρκούσε να μας συγχωρήσει. Είναι τόσες πολλές οι αμαρτίες μας, που γίνονται κάθε στιγμή και κάθε ώρα, ώστε μόνο το μεγάλο έλεος του Θεού, που είναι ανεξάντλητο, μπορεί να συγχωρήσει τις συνεχείς αμαρτίες μας.

Ο Δαυίδ αλλά και κάθε άνθρωπος δεν μπορεί να επικαλείται τα καλά του έργα, γιατί αυτά ωχριούν μπροστά στις αμαρτίες που κάνουμε κάθε στιγμή. Οι οικτιρμοί του Θεού είναι άπειροι, γιατί και η αγάπη του είναι άπειρη. Με το πλήθος των οικτιρμών του Θεού αγίασαν εκατομμύρια άνθρωποι, που είχαν ελαττώματα, αμαρτίες, πάθη αλλά με τη χάρη του Θεού μπόρεσαν να τα εξαλείψουν και να τα νικήσουν.

2. Ἐπὶ πλεῖον πλῦνον με ἀπὸ τῆς ἀνομίας μου, καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με. (Πλύνε με όσο γίνεται περισσότερο από την ανομία μου και καθάρισέ με από την αμαρτία μου).

Η ανομία έχει σχέση με την παράβαση των νόμων των ανθρώπων, ενώ η αμαρτία με την παράβαση των νόμων του Θεού. Αντίστοιχα δίκαιος είναι αυτός που τηρεί το νόμο των ανθρώπων και όσιος αυτός που τηρεί το νόμο του Θεού. Ο Δαυίδ με το φόνο και τη μοιχεία παρέβη και τους νόμους των ανθρώπων και τους νόμους του Θεού.

Η ανομία θέλει πλύσιμο και μάλιστα πολύ καλό. Ο Δαυίδ θέλει περισσότερες φορές να τον πλύνει ο Θεός, γιατί έχει πλήρη συναίσθηση της διπλής   ανομίας του,  της μοιχείας και του φόνου. Όταν αμαρτάνουμε, παραβαίνουμε τον νόμο του Θεού και τότε επισύρουμε αντί της ευλογίας την οργή του Θεού και την τιμωρία. Γιατί η αμαρτία δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα της παρακοής μιας εντολής του Θεού αλλά και κακή συνήθεια, ροπή, κλίση προς την  αμαρτία αυτή, και όσο την κάνουμε, τόσο ενισχύεται αυτή η ροπή.

          Για μας τους χριστιανούς ευτυχώς υπάρχει κατά τον Άγιο Κύριλλο το πλυντήριο της ψυχής που είναι πρώτα το βάπτισμα  και ύστερα η εξομολόγηση, όπου καθαριζόμαστε  κάθε φορά που λερωνόμαστε από τις αμαρτίες μας. Ο συνεχής πνευματικός αγώνας εκριζώνει τις κακές συνήθειες και εμφυτεύει τις καλές.

3. Ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μου ἐστὶ διὰ παντός. (Γιατί και την ανομία μου την γνωρίζω και η αμαρτία μου είναι πάντα μπροστά στα μάτια μου).

          Η μετάνοια προϋποθέτει αυτογνωσία. Ο Δαυίδ έχει πλήρη γνώση της ανομίας του. Η αμαρτία έχει να κάνει με τη σχέση του κάθε ανθρώπου με τον Θεό.  Η παραδοχή των σφαλμάτων είναι δύσκολο πράγ­μα. Είναι ένδειξη ταπεινού ανθρώπου. Και αυτός που παραδέχεται τα σφάλματά του είναι άνθρωπος του Θεού, γι’ αυτό και αγωνίζεται προκειμένου να τα εξα­λείψει. Η ταπεινοφροσύνη, λένε οι πατέρες, είναι το ένδυμα του Θεού. Όταν ο πατέρας και η μάνα συγχωρούν στα παιδιά τους ακόμη και για τα μεγαλύτερα εγκλήματα, πώς ο πολυέλεος και πολυεύσπλαχνος Θεός δε θα συγχωρήσει κι εμάς, όταν μετανοούμε αληθινά;

«Σ’ αυτόν τον κό­σμο», λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, «δεν υπάρχει κανένα άλλο κακό τόσο μεγάλο όσο η αμαρτία». Η αμαρτία είναι φοβερή πληγή για τον άνθρωπο, τόσο φοβερή, ώστε, όπως λέγει ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, χρειάστηκε να πληγωθεί ο Χριστός για να γιατρευ­τούμε. «τω μώλωπι αυτού ημείς ιάθημεν». Η αμαρτία απομάκρυνε  το πολυπλη­θές τάγμα του Εωσφόρου από τον ουρανό. Η αμαρτία παρασύρει τους  ανθρώπους, που έχουν θέσει σαν στόχο τον Παράδεισο και τους  οδηγεί στην αιώνια κόλαση, εκεί που πήγε και ο Εωσφόρος.

 Λέγεται πως κάποιος νέος, που δεν πήγαινε στην εκκλησία, κάποτε αποφάσισε να πάει. Τότε παρατήρησε σε κάποια  αγιογραφία, που πα­ρίστανε τον Προφητάνακτα Δαβίδ με δά­κρυα στα μάτια βυθισμένο στον πόνο της μετανοίας. Δίπλα στο  Δαβίδ βρισκόταν ένας άγγελος, που κρατούσε ένα πο­τήρι και μάζευε τα δάκρυα και στη συνέχεια τα προσέ­φερε ψηλά στον Παντοδύναμο. Κάτω από τον πίνακα υπήρχε αντί επιγραφής μια φράση παρμένη από τον ιερό Αυγουστίνο: «Ο Δαβίδ αμάρτησε μια φορά και έκλαψε όλη του τη ζωή και συ αμάρτησες τόσες φορές και δεν έκλαψες ποτέ». Ο νέος συγκινήθηκε από τον πίνακα και  έκλαψε πικρά για την περασμένη χαμέ­νη ζωή του, σηκώθηκε, έψαξε, βρήκε τον κατάλληλο πνευματικό, εξομολογήθηκε και συνέχισε πλέον τη ζωή του αλλά τώρα σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου.

4. Σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου καὶ νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε. 

(Μόνο απέναντί σου αμάρτησα και την πονηρή πράξη μου μπροστά στα μάτια σου την έκανα, έτσι που να δικαιωθείς σύμφωνα με τους λόγους σου και να βγεις νικητής, όταν με κρίνεις).

          Γιατί λέγει ότι «σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα»;  Φυσικά το έκανε μπροστά στους ανθρώπους, αλλά λόγο είχε να δώσει μόνο στο Θεό. Εξάλλου, είπαμε ότι η αμαρτία είναι διάρρηξη της σχέσης μας με το Θεό. Τον Θεό λοιπόν τον βλέπει πανταχού παρόντα, τον βλέπει παντού μπροστά του και καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να ξεφύγει.

Ο Χριστιανός που πιστεύει στο  Χριστό πρέπει να ζει σύμφωνα με το άγιο θέλημα Του. Αμαρτάνει απέναντι στο Θεού, αμαρτάνει όμως  συγχρόνως και μπροστά στους ανθρώπους, τους  οποίους με τη συμπεριφορά του σκανδαλίζει και πολλές φορές τους  παρασύρει στο δικό του κακό δρόμο. Η συναίσθηση της αμαρτίας μπροστά στα δικά Του μάτια μάς βοηθά να οδηγηθούμε στη μετάνοια. Με τη μνή­μη του  Θεού  αποφεύγει ο άνθρωπος  την αμαρτία. Αν ο άνθρωπος έχει συναί­σθηση ότι δίπλα του είναι ο Θεός, είναι αδύνατο να αμαρτήσει, όπως δεν αμαρτάνει μπροστά στα μάτια των ανθρώπων.

5. Ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου.

(Να λοιπόν που  μέσα στην ανομία πιάστηκα και μέσα στην έντονη επιθυμία για αμαρτία με γέννησε η μάνα μου).

Είμαστε βουτηγμένοι μέσα στις ανομίες και τις αμαρτίες, από τότε που ο  Αδάμ έκανε την αρχή. Δεν πρόκειται για τις συζυγικές σχέσεις αλλά για το προπατορικό αμάρτημα, από το οποίο απαλλασσόμαστε με το Άγιο Βάπτισμα και καθαριζόμαστε συνεχώς με την Εξομολόγηση και τη Θ. Κοινωνία. Όλη η φύση έχει πάθει διαστροφή  κι έτσι με τις αλλαγές αυτές, με τις αρρώστιες και τους θανάτους ζούμε μέσα στην αμαρτία. Ευτυχώς ήρθε ο Χριστός και αγίασε τη φύση και τον άνθρωπο με τη Χάρη του κι έτσι από τότε ζούμε μέσα στο φως της Χάριτος του Χριστού.

6. Ιδού γάρ αλήθειαν ηγάπησας, τα άδηλα και τα κρύφια της σοφίας σου εδήλωσας μοι. (Να όμως που Εσύ αγαπάς την αλήθεια και φανέρωσες σε μένα τα  κρυφά και άγνωστα σε  πολλούς σημεία της σοφίας σου).

Ο Δαυίδ αναγνωρίζει ότι ο Θεός αγαπά την αλήθεια, αφού ο ίδιος είναι αλήθεια: «Εγώ ειμί η αλήθεια και η ζωή…». Ο Πιλάτος είχε μπροστά του την Αλήθεια και διερωτάτο «και τι έστιν αλήθεια». Πολλοί ψάχνουν για την αλήθεια, αλλά αντί για την αλήθεια βρίσκουν το ψέμα, την απάτη, το δόλο.  Συμβιβάζονται με αυτά, τα πιστεύουν και τα διακηρύσσουν. Είναι «πλανώντες και πλανώμενοι».

Τα άδηλα και τα κρύφια της σοφίας του Θεού τα απέκρυψε ο Θεός από τους σοφούς και ισχυρούς αυτού του κόσμου και τα απεκάλυψε σε αγράμματους, σε απλούς ανθρώπους με καθαρή  καρδιά και  συνείδηση, αρχής γενομένης από τον Δαυίδ και συνεχίζεται σε όλους τους μαθητές του Χριστού και τους αγίους μέχρι και σήμερα, όπως στον άγιο Παΐσιο.

7. Ῥαντιεῖς με ὑσσώπῳ καὶ καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι. (Θα με ραντίσεις με το ύσσωπο (βότανο όπως ο βασιλικός), θα με πλύνεις και θα γίνω πιο λευκός κι από το χιόνι).

          Το ράντισμα με τον ύσσωπο οι Ισραηλίτες το έκαναν τη νύχτα της εξόδου από την Αίγυπτο και μάλιστα με αίμα για να μη σκοτώσει ο άγγελος τα πρωτότοκα παιδιά τους. Ο Δαυίδ  αφού αναγνώρισε ότι είναι ένοχος θανάτου καθώς η ψυχή του είναι γεμάτη από τη λέπρα της αμαρτίας, ζητεί ραντισμό από το Θεό, για να σωθεί από το θάνατο και την ψυχική νόσο, ώστε να έχει το δικαίωμα επικοινωνίας με τους  ανθρώπους. Ο Δαβίδ  δε θέλει ραντισμό με νερό, αλλά επιζητεί ραντισμό με τη Θεία Χάρη, προκει­μένου να καθαρισθεί και να έξαγιασθεί. Από το στίχο αυτό συμπεραίνουμε ότι τρεις είναι οι βαθμίδες της ανοδικής πορείας του ανθρώπου, που επιθυμεί την καθαρότητα της ψυχής του και τη σωτηρία του. Και Οι βαθμίδες αυτές είναι:

α) Πρώτη βαθμίδα: Ράντισμα, που  έχει σχέση με τους  αρχάριους.

 β) Δεύτερη βαθμίδα: Η πλύση και αναφέρεται σε αυτούς  που έχουν μετανοήσει για τα σφάλματά τους και έχουν καθαρισθεί με  την Ι. Εξομολόγηση.

γ) Τρίτη βαθμίδα: Η Λεύκανση. Σ’  αυτήν την  κατηγορία βρίσκονται οι τέλειοι.

 Ο προφήτης  Ζαχαρίας λέγει:  «εξελεύσεται ύδωρ ζών εξ Ιερουσαλήμ, και εν θέρει και εν έαρι έσται ούτως». Ποιό είναι όμως αυτό «το ύδωρ το ζών»; Το είπε ο Κύριος ότι θα το δώσει στη Σαμαρείτισσα, όταν εκείνη δε θέλησε να του δώσει λίγο νερό από το πηγάδι, για να ξεδιψάσει. Και ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας  ερμηνεύει: «Ύδωρ αποκαλεί το λόγο του Θεού. Πηγές τους  άγιους Απο­στόλους, Ευαγγελιστές και Προφήτες. Σωτήριον εννοεί το Χριστό από τον όποιο προήλθε η Σωτηρία».

8. Ἀκουτιεῖς μοι ἀγαλλίασιν καὶ εὐφροσύνην, ἀγαλλιάσονται ὀστέα τεταπεινωμένα. (Τότε θα με κάνεις να ακούω και να αισθάνομαι τέτοια αγαλλίαση και ευφροσύνη εγώ που ταπεινώθηκα τόσο πολύ ώστε να αγάλλονται ακόμα και τα κόκαλά μου).

Ο Προφήτης πιστεύει ότι η αγαλλίαση και η ευφροσύνη θα προέλθουν από την απαλλαγή  του  από τις αμαρτίες, γιατί τις αισθάνεται ως φορ­τίο βαρύ να επικάθονται στους ώμους του.   Σε άλλον ψαλμό γράφει: «ότι αι ανομίαι μου υπερήραν την κεφαλήν μου, ωσεί φορτίον βαρύ εβαρύνθησαν επ εμέ» (Ψαλμ. 37,5).

Αυτή την αγαλλίαση της ψυχής, που δημιουργεί χαρά ανεκλάλητη και πλημμυρίζει ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου, την ένιωσαν πολλοί. Και ενώ προη­γουμένως ήταν σκλάβοι   και υποδουλωμένοι στην αμαρτία, τώρα έπεσαν οι βαριές αλυσίδες, ελευθερώθηκαν από τη σκλαβιά και το πρόσωπο τους γέμι­σε από δάκρυα χαράς και αγαλλιάσεως. Ο μετανιωμένος αποκτά   τους καρπούς  του Παναγίου Πνεύματος: αγάπη, χαρά, ειρήνη… πραότης, εγκράτεια κλπ.   (Γαλ. 5,22).

  Ο πόθος ένωσης με το Χριστό κάνει πολλούς να  αρνούνται τα εγκόσμια και να αφιερώνονται στα ουράνια. Ευφραίνεται τότε η καρδιά τους και η πορεία της ζωής τους είναι συνεχώς ανοδική. Τότε επέρχεται η αλλοίωση και του προσώπου ακόμη. Ο σοφός παροιμιαστής (15,3) λέγει: «καρδίας ευφραινομένης, θάλλει πρόσω­πον». Η αγαλλίαση και ευφροσύνη λοιπόν κατακτώνται από τον πιστό με τη μετάνοια και τον συνεχή αγώνα βιώσεως του θελήματος του Θεού.

9. Ἀπόστρεψον τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου καὶ πάσας τὰς ἀνομίας μου ἐξάλειψον.(Γύρισε το πρόσωπό σου από τις αμαρτίες μου, για να μην τις βλέπεις, και τις ανομίες μου σβήσε τις όλες).

Ο Δαβίδ αφού βεβαιώθηκε ότι ο Κύριος θα ξεχάσει και θα σβήσει  εντελώς την αμαρτία του, ώστε να μη φαίνεται καθόλου, τολμά να ζητήσει γενική συγχώρη­ση όλων των αμαρτημάτων. Γι’ αυτό χρησιμοποιεί πλη­θυντικό αριθμό.

Ο Άγιος Ησύχιος λέγει: «Εξάλειψον όχι μόνο μία, αλλά όλες τις αμαρτίες μου, γιατί και μία μόνο αμαρτία είναι ικανή να με οδηγήσει στη  κόλαση». 

Ο ιερός Αυγουστίνος λέγει: «Θέλεις να σε ακούσει ο Θεός και να γυρίσει αλλού το πρόσωπο το, για να μη βλέπει τις αμαρτίες σου; Πρέπει εσύ να τις έχεις συνέχεια μπροστά σου και να κλαις γι’ αυτές».

Ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας τον στίχο αυτό διδάσκει: «Συγκέντρωσε όλα τα αμαρτήματά σου γράφοντάς τα σ’  ένα βιβλίο. Αν εσύ τα γράψεις, ο Θεός θα τα εξαλείψει. Εάν όμως εσύ δεν τα  γράφεις, θα τα γράψει ο Θεός και θα σε δικάσει».

         Αλλά στο  στίχο που ερμηνεύουμε αξίζει να προ­σέξουμε και μια λεπτομέρεια. Ο ψαλμωδός λέ­γει: «απόστρεψον το πρόσωπον σου από των αμαρτιών μου». Δεν λέγει «Απόστρεψον το πρόσωπον σου απ’ εμού». Αυτό θα ήταν η μεγαλύτερη δυστυχία. Ο Θεός μας «αποστρέφεται», δηλαδή απομακρύνεται από εμάς,  όταν εμείς κάνουμε αμαρτίες.  Και αυτό μπορεί να συμβαίνει  για καθαρά παιδαγωγικούς λόγους. Μας αφήνει μό­νους για να δοκιμάσουμε τη δυστυχία, που υπάρχει μα­κριά Του. Αυτή η προσωρινή απομάκρυνση είναι καλή, γιατί γρήγορα κατα­φεύγουμε με περισσότερη πίστη σ’  Αυτόν. Επομένως τί πρέπει να κάνουμε, ώστε να κάνουμε το Θεό Πατέρα να μη βλέπει τις αμαρτίες μας και να στρέφει το πρόσωπο Του σε άλλη κατεύθυνση;

α) Προσευχή  β) Εξομολόγηση-Μετάνοια-Συντριβή γ) Εγρήγορση.

10. Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοὶ ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου.(Καρδιά καθαρή κτίσε, Κύριε, μέσα μου, ώστε να εγκαινιάσεις μέσα στα έγκατα της ψυχής μου πνεύμα ευθύτητας και ειλικρίνειας).

 Ο Δαυίδ ζητά την  ανακαίνιση της ψυχής, ώστε να αποκατασταθεί στο  αρχαίο και φυσικό της κάλλος.  Η καρδιά καθαρή γίνεται, αν απαλλαγεί από τον μολυσμό της  αμαρτίας.   Για να μεταμορφώσει κανείς την ζωή του, πρέπει πρώτα να μεταμορφώσει την καρδιά του, γιατί η καρδιά για τους πατέρες της εκκλησίας είναι το κέντρο της ύπαρξης του ανθρώπου. Η Αγία Γραφή τονίζει ότι όλα γεννιούνται και επεξεργάζονται μέσα στην καρδιά και κατόπιν εξωτερικεύονται και γίνονται πράξεις και έργα, «εκ βάθους καρδίας λαλεί το στόμα» Προϋπό­θεση αυτής της καθαρότητας είναι η ανακαινισμένη καρδιά που θα αποκτηθεί με τη μετάνοια.

Τί λοιπόν απαιτείται από μάς; Πώς θα πλύνουμε την καρδιά μας από τους  ρύπους, ώστε να τη διατηρή­σουμε καθαρή;  Η ακτινογραφία της καρδιάς μας γίνεται, όταν ε­μείς επιτρέπουμε το Πνεύμα το Άγιο να  μπει μέσα στη ψυχή μας  και να την εξετάσει.  Εκείνο θα κάνει τη διάγνωση και θα δώσει τα κατάλληλα φάρμακα για τη θεραπεία της. Ο Κύριος μας έπλασε με  κα­θαρή καρδιά και μόνο με καθαρή καρδιά θα μπορέ­σουμε να ατενίσουμε το Θεό. Ο Κύριος στην επί του όρους ομιλία του τόνισε: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρ­δία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» (Ματθ. 5,8).  Αν επομένως έχουμε πόθο να δούμε το Θεό, ας φροντίζουμε να διατηρούμε την καρδιά μας καθαρή.

11. Μὴ ἀπορρίψῃς με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου, καὶ τὸ πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ΄ ἐμοῦ. (Μη με απορρίψεις ώστε να μη βλέπω το πρόσωπό σου και μη μου στερήσεις το Πνεύμα σου  το Άγιο).

Ο  φόβος που κυριαρχεί  στην ψυχή του Δα­βίδ είναι ο  φόβος της εγκατάλειψής του από το Θεό, και η στέρηση του Άγίου Πνεύματος. Σύμφωνα με  τον Ιερό Χρυσόστομο το  Άγιο Πνεύμα απομακρύνθηκε από το Δαβίδ μερικώς. Ο Δαβίδ δεν γυμνώθηκε παντελώς από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, γιατί δεν παρακαλεί ως στερημένος ολοκληρωτικά, αλλά παρακαλεί να μη στερηθεί της χάριτός Του.

Ας μη λησμονούμε όμως ότι και οι αγωνιζόμενοι είναι δυνατόν να σκοντάψουν και να πέσουν σε μεγάλα πα­ραπτώματα και να στερηθούν τη Χάρη του Θεού. Ο άνθρωπος πρώτα απομακρύνεται από το Θεό και έτσι ζει χωρίς Θεό. Ο ιερός Αυγουστίνος τονίζει:  « Όποιος φοβάται μην τον εγκαταλείψει ο Θεός, ας αγωνίζεται, ώστε να διορθώνει την εσωτερική του ακαταστασία. Αυτή η ακαταστασία, δηλαδή η αμαρτία και η έμμονή στην αμαρτία και κατ’ επέκταση η αμετανοησία γίνεται αιτία εγκατάλειψης». Ο Θεός βρίσκει πάντα τρόπους να μας αφυπνίζει από το λήθαργο της αδιαφορίας και να μας επαναφέρει στον ίσιο δρόμο. Αυτές τις ευκαιρίες όμως δεν πρέπει να τις  αφήνουμε ανεκμετάλλευτες, γιατί δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει  αύριο.  Καθημερινά, λοιπόν, ας απευθυνόμαστε στο  Πανάγιο Πνεύμα με την όμορφη προσευχή: «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε το Πνεύμα της αληθείας… ελθέ και σκήνωσον εν ημίν και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος· και σώσον Αγαθέ τας ψυχάς ημών».

12. Ἀπόδος μοι τὴν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου, καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με.(Δώσε μου πίσω την χαρά της σωτηρίας  μου και στο εξής στήριξέ με με ένα πνεύμα αυτοκυριαρχίας και  εγκράτειας).

Ο άνθρωπος πλάστηκε από το Θεό να ζει  μέσα στη χαρά  του Παρα­δείσου. Πότε η χαρά και αγαλλίαση εγκαταλείπει τον άν­θρωπο; Όταν ο άνθρωπος επαναστατεί και περιφρονεί το θέλημα του Θεού.  Οι μελαγ­χολικές καταστάσεις  είναι συνέπειες της πτώσεως του ανθρώπου. Ο ερχομός όμως του Χριστού έφερε «χαράν μεγάλην  παντί τω λαώ». Όταν, λοιπόν,  ο Δαυίδ μιλάει για «αγαλλίαση του σωτηρίου»  εννοεί τον ερχομό του Κυρίου κατά τον Μ. Αθανάσιο.

Ο Δαβίδ  με αυτήν την προσευχή που κάνει ζητά  από το Θεό δύο πράγματα: Πρώτον χαρά και αγαλλίαση και δεύτερον να τον στηρίξει ο Θεός με το Άγιό Του Πνεύμα.  Έτσι μαζί με το Δαβίδ κι εμείς, που ζούμε στην ευλογημένη αυτή εποχή της Χάριτος, θα ζητάμε από το Θεό χαρά και αγαλλίαση καθώς και το Πνεύμα  Άγιο, για να στερεώνεται η ζωή μας σε βάσεις αγιοπνευματικές.

13. Διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς ἐπὶ σὲ ἐπιστρέψουσι.

(Θα διδάξω στους άνομους τους δρόμους που οδηγούν στις εντολές σου κι έτσι θα επιστρέψουν  σε σένα ακόμα και οι ασεβείς).

Ο Μέγας Αθανάσιος ερμηνεύοντας το λόγο αυτόν του Δαβίδ μας λέγει:        «Επει­δή με λύτρωσες από την αμαρτία, πάλι χάρισέ μου το Άγιο Πνεύμα. Τότε το δρόμο σου θα τον διδάξω σε κείνους, που τον παραβαίνουν, θα είμαι πρότυπο μετάνοιας σε κείνους που αμαρτάνουν και θα   επαναφέρω όλους στην αγαθότητά Σου».  Ποιό λοιπόν εί­ναι τώρα το μέλημά του Δαυίδ; Πρώτον να μην ξαναπέσει στην αμαρτία και δεύτερον την ευλογία αυτή που έλα­βε, να την καταστήσει γνωστή και σε άλλους, ώστε και εκείνοι να οδηγηθούν από την ανομία στο  νόμο και από την ασέβεια στην ευσέβεια, για να νιώσουν και εκείνοι τα ίδια συναισθήματα, που είναι προάγγελος της μόνιμης χαράς και αιωνιότητας του ουρανού. Αυτό έκανε η Σαμαρείτισσα, όταν γνώρισε τον Χριστό. Αυτό έκανε και ο ιερός Αυγουστίνος που ζούσε στο  βούρκο της αμαρτίας και τον  έσωσαν οι προ­σευχές της αγίας του μητέρας, της Μόνικας.

14. Ῥῦσαι με ἐξ αἱμάτων ὁ Θεός, ὁ Θεὸς τῆς σωτηρίας μου, ἀγαλλιάσεται ἡ γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου. (Γλίτωσέ με από την ενοχή που προέρχεται από τα αίματα που έχυσα, εσύ που είσαι ο Θεός μου, ο Θεός της σωτηρίας μου. Η γλώσσα μου θα αναγαλλιάσει με τη δικαίωσή που θα μου χαρίσεις).

Ο Μ. Βασίλειος λέγει, ότι «αν θέ­λεις να γίνεις άνθρωπος του Θεού,  να επανορθώσεις και μάλιστα με το ίδιο όργανο του σώματος, που αμάρτησες. «Ύβρισες», λέγει, «είπέ καλούς λόγους, έπλεονέκτησες, δώσε οπίσω το περιπλέον. Εμέθυσες; Νήστευσον. Ύπερηφανεύθης; Ταπεινώσου». Η επανόρθωση είναι αναγκαία και απαραίτητη για τη συγχώρησή μας. Η μετάνοια πρέπει να συνοδεύεται με έργα. Έτσι έχουμε ολοκληρωμένη έμπρακτη μετά­νοια και έτσι μόνο αποσπά κανείς το έλεος του Θεού.

    Ο Δαυίδ ήθελε να ανεγείρει Ναό προκειμένου εκεί  να δοξάζεται  το όνομα του Θεού. Ο Θεός όμως δεν του επέτρεψε να κάνει κάτι τέτοιο, γιατί τα χέρια του ήταν ματωμένα. Ναός βέβαια αναγέρθηκε από το γιό του τον Σολομώντα, είναι ο Ναός του Σολομώντος. Σήμερα δεν υπάρχει ο ναός αυτός. Στη θέση του είναι κτισμένο το Μουσουλμανικό τέμενος του Ομάρ.

15. Κύριε, τὰ χείλη μου ἀνοίξεις, καὶ τὸ στόμα μου ἀναγγελεῖ τὴν αἴνεσίν σου. 

(Κύριε, θα μου ανοίξεις τα χείλη μου και το στόμα μου θα αναγγέλλει τους αίνους που έχω για σένα).

Ο Άγιος Ησύχιος λέγει: « Βλέπεις ότι τα χείλη του Δαβίδ συνέ­βαινε να έχουν σφραγισθεί εξ αιτίας της αμαρτίας, αλλά να ανοίγονται ξανά με τη μετάνοια για  να δοξολο­γούν το Θεό». Γι  αυτό ο Δαυίδ λέγει:  «Κύριε, τα χείλη μου καθάρισέ τα από κάθε μολυσμό και αγίασέ τα και εγώ θα τα χρησιμοποιήσω προς δοξολο­γία Σου». Μετά από αυτόν τον καθαρμό ο εκλεκτός Προφή­της του Θεού  χρησιμοποίησε τη γλώσσα του και τα χείλη του στη δοξολογία Του. Μέρα και νύχτα αυτό έκανε. Σ έναν ψαλμό του γράφει: «Πληρωθήτω το στόμα μου αινέσεως Σου Κύριε,  όπως υμνήσω την δόξαν σου, όλην την ημέραν την μεγαλοπρέπειαν σου (Ψαλμ. 70,8 . «Αι­νείτε τον Κύριον εκ των ουρανών, αινείτε αυτόν εν τοις υψίστοις· αινείτε αυτόν πάντες οι άγγελοι αυτού …».  Αυτό έκανε ο Δαβίδ. Αυτό πρέπει να κάνουμε κι εμείς.

  Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να δοξολογούν το Θεό. Περισσότερο όμως από όλους πρέπει να δοξολογούν το Θεό οι Χριστιανοί. Αλλά φθάνει να δοξολογεί κανείς το Θεό μόνο με τα χείλη;  Ο Κύριός μας στην Παλαιά Διαθήκη με το στόμα του μεγάλου Προφήτου Ησαΐα εκφράζει πικρό παρά­πονο για τον εκλεκτό του λαό, τον Ισραήλ, γιατί τον τιμά μόνο με τα χείλη κι όχι με τα έργα.

Βέβαια ο διάβολος ποτέ δε χαίρεται, όταν ο άν­θρωπος υψώνει τα χέρια του, το νου και την καρδιά του, για να δοξολογήσει το Θεό. Γι’ αυτό προσπαθεί να εμποδίσει αυτήν την προσευχή.  Ο Σατανάς  βάζει εμπόδια, αλλά ο πιστός τα πολεμά και  επιμένει. Στο περίφημο έργο του ασκητή Ευαγρίου  περί προσευχής περιγράφεται και το εξής γεγονός: «Όταν  ύψωνε ένας άγιος ερημίτης τα χέρια για να δοξολογήσει το Θεό, τόσο πολύ πείσμωνε  ο διάβολος, ώστε  μετασχηματιζόταν σε λιοντάρι, για να τον φοβερίσει».  

16. Ὅτι, εἰ ἠθέλησας θυσίαν, ἔδωκα ἄν, ὁλοκαυτώματα οὐκ εὐδοκήσεις. 

(Γιατί, αν μου ζητούσες  να κάνω μια θυσία υλική, θα σου την έκανα, όμως θυσίες πάνω στις φωτιές δεν θα σου άρεζαν).

Οι Ισραηλίτες ακολουθούσαν μια ιεροτελεστία  στις θυσίες την ημέρα του Εξιλασμού:  Πρώτα θυσιαζόταν ένα μοσχάρι για τον Αρχιερέα. Στη συνέχεια διάλεγαν δύο τράγους που να μην έχουν κανένα ψεγάδι, «άμωμους» και θυσίαζαν τον ένα από τους δυο. Κατόπιν ο Αρχιερέας τοποθετούσε τα χέρια του στην κεφαλή του άλλου τράγου και «εξαγόρευε», δηλαδή φόρτωνε  τις αμαρτίες του λαού. Ο τράγος ως  «αποδιοπομπαίος» διωχνόταν στο  δάσος από το λαό, προκειμένου τα αμαρτήματα που έφερε να μεταβιβα­στούν στο  δαίμονα της ερήμου, τον ονομαζόμενο Αζαζέλ, δηλ. τον εχθρό του Θεού.  Ο Δαβίδ δεν προσέφερε αυτές τις θυσίες, γιατί γνώριζε ότι ο Θεός δεν τις ήθελε. Αν ήθελε, θα ήταν ολοπρόθυμος να τις προσφέρει.

Είναι γνωστό σ’ όλους ότι οι τυπικές θυσίες των Ισραηλιτών δεν τους  οδηγούσαν στη σωτηρία. Εμείς όμως που γεννηθήκαμε μέσα σε Χρι­στιανικό κράτος και βαπτισθήκαμε στο  όνομα της Α­γίας Τριάδος δεν  έχουμε δικαίωμα    να είμαστε  προσ­κολλημένοι στους τύπους  αγνοώντας την ουσία της πίστης μας.  Η μεγαλύτερη όμως θυσία είναι το να προσφέρεις όχι τράγους και μόσχους αλλά τον ίδιο σου τον εαυτό. Και ευτυχώς  σήμερα υπάρ­χουν πολλοί αδελφοί μας αφιερωμένοι στο Θεό.

17. Θυσία τῷ Θεῷ, πνεῦμα συντετριμμένον καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει. (Η θυσία που ταιριάζει στο Θεό μου είναι το να είναι ο άνθρωπος συντετριμμένος. Καρδιά συντετριμμένη και ταπεινή δεν πρόκειται να την περιφρονήσει).

Ο Προφήτης Δαβίδ ομολόγησε ότι δεν πρόκειται να προσφέρει στο  Θεό θυσίες αιματηρές ούτε ολοκαυ­τώματα αλλά πνεύμα «συντετριμμένον». Αυτό είναι πολύ προφητικό και μας θυμίζει αυτό που ο Κύριος είπε στη Σαμαρείτιδα: «πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν». Η καλύτερη θυσία δεν είναι η υλική, περιστέρια,  πρόβατα, ταύρους και μοσχάρια, αλλά η πνευματική, δηλαδή μια καρδιά ταπεινή και συντετριμμένη.  Αυτή γίνεται δεκτή από το Θεό και  αγιάζει τον άνθρωπο.

Σύμφωνα με το Μέγα Βασίλειο «συντριμμός καρ­δίας είναι η εξαφάνιση των κακών λογισμών που ταλαι­πωρούν τον άνθρωπο. Αποκτά δε ο καθένας πνεύμα ευθές μέσα του με τη συντριβή του πνεύματος του σαρκικού, που φέρει στον άνθρωπο τα πάθη και την αμαρτία».

Ο Άγιος Ησύχιος προσθέτει ότι «αρεστή θυσία στο  Θεό είναι η ταπεινοφροσύνη». Γι’ αυτό στην επί του Όρους ομιλία Του ο Κύριος  μακάρισε   τους  ταπεινόφρονες.

Ο ιερός Αυγουστίνος ονομάζει τα δάκρυα, που προέρχονται από την «συντετριμμένην καρδίαν» «ιδρώτα της καρδιάς και αίμα της ψυχής».  Επομένως αυτός  που κλαίει για τις αμαρτίες του, αυτός προσφέρει στο  Θεό με τα δάκρυά του μια θυσία ευάρεστη, τον ιδρώτα της καρδιάς του και το αίμα της ψυχής του. Γι’ αυτό, αν θέλουμε να ανήκουμε στην Άγια Του Εκκλησία και να είμαστε πιστά μέλη της, απαιτείται: Συντριβή καρδίας, δάκρυα με­τανοίας. Αυτή είναι η θυσία που θέλει ο Θεός από μάς. Και αυτή η θυσία δε θα γίνει μια φορά, αλλά θα γίνεται συνεχώς, σ όλη μας τη ζωή.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι εκτός από το θυσιαστήριο το αφιερωμένο στον Αγνωστο Θεό, τον οποίο κήρυξε ο Απ. Παύλος, είχαν και ένα δεύτερο θυσιαστήριο που λεγόταν  ο Βωμός της ευσπλαχνίας κατά τον  ιστορικό Πλούταρχο.  Ενώ   στους άλλους βωμούς οι αρχαίοι προγονοί μας πρόσφεραν ακριβά θυμιάματα, σφάγια, βόδια και πρόβα­τα,  στο  Βωμό της Ευσπλαχνίας ο καθένας που προ­σερχόταν ήταν ο ίδιος θύτης και θύμα.  Σ αυτόν το βωμό άκουγε κανείς γογγυσμούς και στε­ναγμούς και χύνονταν πολλά δάκρυα.   Κι αυτό  γιατί με τους  αναστεναγμούς της καρ­διάς του πρόσφεραν  στο  Θεό το σεβασμό  και την αγάπη τους. Αναγνώριζαν ότι έφταιξαν. Μετανοούσαν και ζητούσαν συγγνώμη.   Βλέπετε ότι και οι αρχαίοι Έλληνες έφτασαν σ’  αυτό το σημείο πνευματικού πολιτισμού;

18. Ἀγάθυνον, Κύριε, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ σου τὴν Σιὼν καὶ οἰκοδομηθήτω τὰ τείχη Ἱερουσαλήμ. «Κύριε, ευδόκησε να φανείς αγαθός και προς την Σιών, όπως αγαθός φάνηκες σε μένα και με την ευδοκία και την καλοσύνη σου αυτή ας οικοδομηθούν τα τείχη της Ιε­ρουσαλήμ, που καταστράφηκαν από τους Βαβυλώ­νιους.»

Οι δύο αυτοί στίχοι του Πεντηκοστού ψαλμού ερμηνεύτηκαν αλληγορικά.  Έτσι Σιών και Ιερουσαλήμ χαρακτήρισαν οι Άγιοι Ευσέβιος και Κύ­ριλλος την Εκκλησία.   Στη νέα Ιερουσαλήμ δε θα γίνεται θυσία ζώων αλλά   θυσία  πνευματική. Ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Ρωμαίους:  (Ρωμ. 12,1). «Σάς προτρέπω στο  όνομα της  ευσπλαχνίας και των οικτιρμών που μας έδειξε ο Θεός, να παραστήσετε το σώμα σας  θυσιαστήριο,  θυσία ζωντανή, αγία, ευχάριστη στο Θεό, χρησιμοποιώντας τα μέλη σας ως όργανα πράξεων αποκλειστικά και μόνο αγίων, ποτέ δε ως όρ­γανα αμαρτίας. Αυτή η θυσία είναι και η μόνη πρέπου­σα, καθαρά πνευματική λατρεία, που γίνεται με τις λο­γικές δυνάμεις του ανθρώπου».

Η οικοδομή λοιπόν της νέας Ιερουσαλήμ, δηλ. της Εκκλησίας του Χριστού, είναι μια πραγματικότητα. Έτσι το Πανάγιο αίμα του Κυρίου μας, που χύθηκε στο  Γολγοθά οικοδόμησε την Εκκλησία, μέσα στην οποία ζούμε όλοι μας και απολαμβάνουμε τα αγαθά της ως μέλη της.  Ο Κύριος είπε με το στόμα του υμνογράφου: «και συνανυψώ υμάς εις την άνω Ιερουσαλήμ». Εκτός λοιπόν αυτής της Ιερουσαλήμ της επίγειας υπάρχει και η άνω Ιερουσαλήμ, δηλ. η Βασιλεία των Ουρανών,  μια Βασιλεία που δε θα έχει τέλος, όπως οι επίγειες Βασιλείες. Αυτή τη Βασιλεία υποσχέθηκε ο Κύριός μας σε όλους εκείνους, που θα θελήσουν να τον ακολουθήσουν.

19. Τότε εὐδοκήσεις θυσίαν δικαιοσύνης, ἀναφορὰ καὶ ὁλοκαυτώματα. 

(Τότε θα δεχθείς με καλή διάθεση κάθε είδους θυσία, θυσία που σχετίζεται με απόδοση δικαιοσύνης, με τήρηση ως αναφορά το Μωσαϊκό νόμο ακόμα και θυσίες πάνω στις φωτιές).

Και ο Άγιος Αμβρόσιος ως θυσία δικαιοσύνης εξέλαβε τη θυσία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, η οποία προσφέρεται από τους  ιερείς της Και­νής Διαθήκης στα Χριστιανικά θυσιαστήρια, που είναι οι Άγιες Τράπεζες των Ιερών Ναών.  Εκεί θυσιάζεται  ο αμνός του Θεού, «ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, ο εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανούμενος, τους  δε εσθίοντας αγιάζων».

Εκτός αυτής της θυσίας, της θυσίας δικαιοσύνης,  ο Κύριος μας ζητεί και άλλες δύο θυσίες, σύμφωνα με τους  πατέρες της Εκ­κλησίας μας. Αυτές είναι η αναφορά και τα ολοκαυτώ­ματα. Αναφορά είναι, το να έχουμε σε όλες τις πράξεις μας σημείο αναφοράς το Χριστό, δηλαδή  τα καλά μας έργα, η προσευχή στον τρισυπόστατο Θεό, η μελέτη του λόγου του Θεού προς καταρτισμό μας  κλπ. Ολοκαυτώματα είναι οι ολοκληρωτικές θυσίες. Εί­ναι η προσφορά του εαυτού μας εξ ολοκλήρου. Τέτοιες θυσίες κάνουν στο  Θεό οι αφιερωμένοι άνθρωποι, οι μοναχοί και οι μοναχές.

Κλείνοντας ας τονίσουμε ότι ο πεντηκοστός ψαλμός είναι ο κατ’ εξοχήν ψαλμός της μετανοίας. Με αυτόν και με τους  άλλους ψαλμούς του ο Δαυίδ δείχνει το δρό­μο της σωτηρίας.  Εάν αγαπούμε το Θεό, εάν ποθούμε τον ουρανό, εάν επιθυμούμε τη σωτηρία μας, είναι ανάγκη να τρεφό­μαστε πνευματικά και να ζούμε εν Χριστώ. Ένα απολυτίκιο μας  προτρέπει: «Επιμελείσθε δε ψυ­χής, πράγματος αθανάτου».

Η γη που ζούμε είναι η επίγειος Βαβυλώνα. Είναι ο τόπος της εξορίας μας. Και όπως ο Ισραήλ έκλαιγε «επί των ποταμών Βαβυλώνος», γιατί ερχόταν στη μνήμη του η Σιών, έτσι και εμείς να θρηνούμε για τις αμαρτίες μας, γιατί στη θύμησή μας θα έρχεται ο ουρανός, η Βασιλεία του Θεού, η άνω Ιερουσαλήμ, όπου υπάρχει αγιότητα, καθαρότητα και ατελεύτητη ζωή. Γι’ αυτό  ας λέμε συχνά τον 50^ο ψαλμό για να βρισκόμαστε συνεχώς «εν μετανοία».