Η΄. Γενέσεως τὸ Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 32, 1-10)
Ἀναβλέψας, Ἰακώβ, εἶδε παρεμβολὴν Θεοῦ παρεμβεβληκυῖαν,
καὶ συνήντησαν αὐτῷ οἱ Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ.
Εἶπε δὲ Ἰακώβ, ἡνίκα εἶδεν αὐτούς. Παρεμβολὴ Θεοῦ αὕτη,
καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου, Παρεμβολή.
Πρόκειται για το όραμα του Ιακώβ σχετικά με την εμφάνιση μιας στρατιάς αγγέλων, οι οποίοι προφανώς είχαν διάθεση να τον βοηθήσουν.
Ἀπέστειλε δὲ Ἰακὼβ ἀγγέλους ἔμπροσθεν αὐτοῦ
πρὸς Ἡσαῦ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ εἰς γῆν Σηείρ, εἰς χώραν Ἐδώμ.
Καὶ ἐνετείλατο αὐτοῖς, λέγων· Οὕτως ἐρεῖτε τῷ Κυρίῳ μου Ἡσαῦ.
Οὕτω λέγει ὁ παῖς σου Ἰακώβ• Μετὰ Λάβαν παρῴκησα,
καὶ ἐχρόνισα ἕως τοῦ νῦν. Καὶ ἐγένοντό μοι πρόβατα, καὶ βόες,
καὶ ὄνοι, καὶ παῖδες, καὶ παιδίσκαι, καὶ ἀπέστειλα ἀναγγεῖλαι
τῷ Κυρίῳ μου Ἡσαῦ, ἵνα εὕρῃ χάριν ὁ παῖς σου ἐναντίον σου.
Ο Ιακώβ στέλνει αγγελιοφόρους να αναγγείλουν στον Ησαυ την αφιξή του και να του δώσει κάποιες εξηγήσεις.
Καὶ ἀπέστρεψαν οἱ ἄγγελοι προς Ἰακώβ, λέγοντες·
Ἤλθομεν πρὸς Ἡσαῦ τὸν ἀδελφὸν σου,
καὶ ἰδοὺ αὐτὸς ἔρχεται εἰς συνάντησίν σου,
καὶ τετρακόσιοι ἄνδρες μετ᾽ αὐτοῦ.
Οι απεσταλμένοι δεν έφεραν μια θετική απάντηση, αντίθετα του πληροφορούν ότι ο αδελφός του έρχεται με τετρακόσιους άνδρες.
Ἐφοβήθη δὲ Ἰακὼβ σφόδρα, καὶ ἠπορεῖτο,
καὶ διεῖλε τὸν λαὸν τὸν μετ᾽ αὐτοῦ, καὶ τοὺς βόας, καὶ τὰ πρόβατα,
εἰς δύω παρεμβολάς. Καὶ εἶπεν Ἰακώβ·
Ἐὰν ἔλθῃ Ἡσαῦ εἰς παρεμβολὴν μίαν, καὶ κόψῃ αὐτήν,
ἔσται ἡ παρεμβολὴ ἡ δευτέρα εἰς τὸ σῴζεσθαι.
Ο Ιακώβ παίρνει τα μέτρα του για να αντιμετωπίσει τον αδελφό του, για τον οποίο πιστεύει ότι θα έρθει για να τον επιτεθεί. Μοίρασε τους ανθρώπους και τα ζώα σε δυο ομάδες, ώστε να αντιμετωπίσουν τον Ησαύ τμηματικά.
Καὶ εἶπεν Ἰακώβ. Ὁ Θεὸς τοῦ Πατρός μου Ἀβραάμ,
καὶ ὁ Θεὸς τοῦ Πατρός μου Ἰσαάκ, Κύριε, ὁ εἰπών μοι·
Ἀπότρεχε εἰς τὴν γῆν τῆς γεννήσεώς σου, καὶ εὖ σοι ποιήσω,
ἰκανούσθω μοι ἀπὸ πάσης δικαιοσύνης, καὶ ἀπὸ πάσης ἀληθείας,
ἧς ἐποίησας τῷ παιδί σου·
ἐν γὰρ τῇ ῥάβδῳ μου ταύτῃ διέβην τὸν Ἰορδάνην.
Ο Ιακώβ στην προσευχή του υπενθυμίζει τον Θεό πόσο τον προστάτεψε όλα αυτά τα χρόνια και πώς τον ευλόγησε, όταν με ένα σκέτο ραβδί ξεκίνησε για την ξενιτιά.
Ερμηνευτικό σχόλιο
Είναι γνωστή η φιλονικία του Ιακώβ με τον Ησαυ σχετικά με τα πρωτοτόκια. Ο Ιακώβ μπροστά στον κίνδυνο να του επιτεθεί ο Ησαύ και με την προτροπή της μητέρας του Ρεβέκκας αποφάσισε να πάει στον θείο του, τον αδελφό της μητέρας του, τον Λάβαν. Εκεί δούλεψε σκληρά και αύξησε τα κοπάδια του και πήρε για γυναίκες του τις δυο κόρες του, την Λεία και την Ραχήλ από τις οποίες απέκτησε πολλά παιδιά. Στη συνέχεια αποφάσισε να πάει πίσω στους γονείς του, τον Ισαάκ και την Ρεβέκκα, που βρίσκονταν Χαναάν. Ο Λάβαν όμως μετάνιωσε και τον κυνήγησε Όταν τον συνάντησε, φιλιώσανε κι έτσι ο Λάβαν γύρισε πίσω. Ενώ ο Ιακώβ συνέχισε την πορεία του προς Χαναάν. Εκεί Ιακώβ είχε να αντιμετωπίσει τον θυμωμένο του αδελφό, τον Ησαύ, με τον οποίο τελικά συμφιλιωθήκανε.
Η διάβαση του Ιορδάνη από τον Ιακώβ έγινε, όταν απόκληρος κι ξενιτεμένος πέρασε τον Ιορδάνη έχοντας στο χέρι του ένα ραβδί. Δεν φαίνεται να το χρησιμοποίησε, όπως ο Μωυσής, για ανοίξει δρόμο στο ποτάμι και να περάσει. Εκείνο που θέλει να τονίσει είναι ότι ο Θεός, παρ’ όλο ότι ο Ιακώβ άφησε όλη του την περιουσία στον Ησαύ, δεν τον εγκατέλειψε κατά την αποδημία του και επέστρεψε πίσω στην πατρίδα του με μεγάλη περιουσία και πολλά παιδιά.
.
Η εύρεση του μωρού Μωυσή στο ποτάμι
Άλλη μια ιστορία με ποτάμι, αυτή τη φορά η ιστορία αναφέρεται στη ρίψη του Μωυσή, όταν ήταν μωρό, μέσα σε ένα καλάθι στον Νείλο. Και πάλι προφανής είναι η απορία, τι σχέση έχει αυτό το γεγονός με την βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη. Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν την ιστορία αυτή, όπως την περιγράφει ο ίδιος ο Μωυσής στην Έξοδό του.
Θ’. Τῆς Ἐξόδου τὸ Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 2, 5-10)
Κατέβη ἡ θυγάτηρ Φαραὼ λούσασθαι ἐπὶ τὸν ποταμόν,
καὶ αἱ ἅβραι παρεπορεύοντο αὐτῇ παρὰ τὸν ποταμόν,
καὶ ἰδοῦσα θῖβιν ἐν τῷ ἕλει, ἀποστείλασα τὴν ἅβραν,
ἀνείλετο αὐτήν. Ἀνοίξασα δὲ ὁρᾷ παιδίον κλαῖον ἐν τῇ θίβει
καὶ ἐφείσατο αὐτοῦ ἡ θυγάτηρ Φαραώ, καὶ εἶπεν•
Ἀπὸ τῶν παιδίων τῶν Ἑβραίων τοῦτο.
Κατέβηκε η θυγατέρα του Φαραώ να λουστεί στον ποταμό και οι υπηρέτες της βάδιζαν δίπλα της κοντά στο ποταμό. Και όταν είδε ένα καλάθι στο έλος , έστειλε την υπηρέτριά της αι το πήρε. Άνοιξε το καλάθι και βλέπει μέσα σε αυτό ένα μωρό. Το λυπήθηκε η θυγατέρα του Φαραώ και είπε: Αυτό το μωρό πρέπει να είναι από τα μωρά των Εβραίων.
Καὶ εἶπεν ἡ ἀδελφὴ αὐτοῦ τῇ θυγατρὶ Φαραώ·
Θέλεις καλέσω σοι γυναῖκα τροφεύουσαν ἐκ τῶν Ἑβραίων,
καὶ θηλάσει σοι τὸ παιδίον, καὶ εἶπεν αὐτῇ ἡ θυγάτηρ Φαραώ•
Πορεύου. Ἐλθοῦσα δὲ ἡ νεᾶνις, ἐκάλεσε τὴν μητέρα τοῦ παιδίου.
Εἶπε δὲ πρὸς αὐτὴν ἡ θυγάτηρ Φαραώ• Διατήρησόν μοι τὸ παιδίον τοῦτο, καὶ θήλασόν μοι αὐτό, ἐγὼ δὲ δώσω σοι τὸν μισθόν. Ἔλαβε δὲ ἡ γυνὴ τὸ παιδίον, καὶ ἐθήλαζεν αὐτό.
Και είπε η αδελφή του μωρού (που είχε κρυφτεί εκεί κοντά): Θέλεις να φωνάξω μια Εβραία παραμάνα να θηλάζει το μωρό; Και η θυγατέρα του Φαραώ της είπε: πήγαινε (να την φέρεις). Πήγε λοιπόν το νεαρό κορίτσι και φώναξε την μάνα του μωρού. Και η θυγατέρα του Φαραώ της είπε: Κράτησε το μωρό, θήλαζέ το και εγώ θα σου δώσω τον μισθό σου. Το πήρε λοιπόν η γυναίκα το μωρό και το θήλαζε.
Ἀνδρυνθέντος δὲ τοῦ παιδίου, εἰσήγαγεν αὐτὸ πρὸς τὴν θυγατέρα Φαραώ, καὶ ἐγενήθη αὐτῇ εἰς υἱόν, ἐπωνόμασε δὲ τὸ ὄνομα αὐτοῦ Μωϋσῆν, λέγουσα· Ἐκ τοῦ ὕδατος αὐτὸν ἀνειλόμην.
Όταν λοιπόν ανδρώθηκε το μωρό, το πήγε στην θυγατέρα του Φαραώ κι έτσι αυτή απόκτησε γιο και του έδωσε το ως επώνυμο το όνομα «Μωυσής» και το δικαιολόγησε με το γεγονός ότι το βρήκε στο νερό και το πήρε.
Ερμηνευτικό σχόλιο
Ούτε ο Νείλος ούτε ο Μωυσής είναι άγνωστοι από την ιστορία αλλά το γεγονός της διάσωσης του Μωυσή από τα νερά του Νείλου προφανώς θέλει να τονίσει ότι και πάλι η σωτηρία του ανθρώπου μπορεί να προέλθει από την πρόνοια του Θεού, έστω κι αν αυτός βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής, πεταγμένος στην τύχη των γεγονότων και των περιστάσεων. Έχει λοιπόν κάποια σχέση η ιστορία του Μωυσή με τα νερά του Ιορδάνη αλλά καμία σύγκριση με αυτά, γιατί στο Νείλο έγινε διάσωση ενός ανθρώπου, ενώ στον Ιορδάνη όλης της ανθρωπότητας.
Ο ένδροσος πόκος του Γεδεών
Οι Ισραηλίτες μετά την είσοδο στη Χαναάν και την κατάκτηση της χώρας αυτής, εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές έχοντας δίπλα τους ντόπιους πληθυσμούς. Η γειτνίαση αυτή είχε σαν φυσικό επακόλουθο την ανάπτυξη επαφών, που οδηγούσαν πολλές φορές σε γάμους και στην υιοθέτηση ξένων ειδωλολατρικών συνηθειών αλλά και σε συγκρούσεις. Στις δύσκολες αυτές στιγμές για τους Ισραηλίτες παρουσιάζονταν άνδρες που με εντολή του Κυρίου συγκέντρωναν στρατό, πολεμούσαν εναντίον των εχθρών τους, τους κατατρόπωναν και ελευθέρωναν τη χώρα. Επειδή οι άνδρες αυτοί από μια άποψη διεκδικούσαν τα δικαιώματα του Ισραήλ, πήραν την ονομασία «Κριτές».
Ο Γεδεών ήταν και αυτός ένας Κριτής, που κλήθηκε από τον Κύριο για να λυτρώσει τους Ισραηλίτες από τους Μαδιανίτες. Άγγελος Κυρίου κάλεσε το Γεδεών να ελευθερώσει τη χώρα και αυτός, αφού βεβαιώθηκε για τη θεία κλήση, κατέστρεψε το βωμό που είχε οικοδομήσει ο πατέρας του και στη θέση του έχτισε θυσιαστήριο προς τιμή του Κυρίου. Τα μεσάνυχτα επιτέθηκε κατά των Μαδιανιτών, τους πανικόβαλε και τους κατανίκησε. Ο Γεδεών μετά την προσφορά του αυτή προς το λαό του επέστρεψε στην ιδιωτική του ζωή και πέθανε σε μεγάλη ηλικία.
Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «οι Κριταί», το ο οποίο λέγεται ότι το έγραψε ο Σαμουήλ, που ήταν και αυτός Κριτής μετά τον Γεδεών. Πρόκειται για την επιβεβαίωση που ζήτησε ο Γεδεών για την κλήση του Θεού, προκειμένου να αναλάβει την αρχηγία των Ισραηλιτών.
Ι’. Κριτῶν τὸ Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 6, 36-39)
Εἶπε Γεδεὼν πρὸς τὸν Θεόν·
Εἰ σῴζεις ἐν τῇ χειρί μου τὸν Ἰσραήλ, ὂν τρόπον ἐλάλησας,
ἰδοὺ ἐγὼ ἀπερείδομαι τὸν πόκον τῶν ἐρίων ἐν τῇ ἅλωνι·
καὶ ἐὰν γὲνηται δρόσος ἐπὶ τὸν πόκον μόνον, ἐπὶ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν ξηρασία, γνώσομαι ὅτι σῴζεις ἐν τῇ χειρί μου τόν Ἰσραήλ, ὃν τρόπον ἐλάλησας.
Και είπε ο Γεδεών προς τον Θεό: Αν θέλεις με τα δικά μου χέρια
να σώσεις τον Ισραήλ, όπως μου μίλησες, να εγώ θα τοποθετήσω ένα κουβάρι από μαλλί προβάτων έξω στο αλώνι (στο χώμα) και εάν πέσει δροσιά μόνο στο κουβάρι, ενώ γύρω γύρω παντού είναι στεγνά, θα καταλάβω ότι θα σώσεις με τα δικά μου χέρια τον Ισραήλ, όπως μου μίλησες.
Καὶ ἐγένετο οὕτω, καὶ ὀρθρίσας Γεδεὼν τῇ ἐπαύριον,
ἀπεπίεσε τὸν πόκον, καὶ ἀπερρύη δρόσος ἐκ τοῦ πόκου,
πλήρης λεκάνη ὕδατος. Καὶ εἶπε Γεδεὼν πρὸς τὸν Θεόν:
Μὴ ὀργισθήτω ὁ θυμός σου ἐν ἐμοί καὶ λαλήσω ἔτι ἅπαξ
καὶ πειράσω ἔτι ἅπαξ ἐν τῷ πόκῳ· γενηθήτω δὴ ξηρασία
ἐπὶ τὸν πόκον μόνον, ἐπὶ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν δρόσος.
Και έτσι κι έγινε. Και την επομένη πρωί πρωί ο Γεδεών πίεσε το κουβάρι από μαλλί και έτρεξε από το κουβάρι νερό, που γέμισε μια λεκάνη. Και είπε ο Γεδεών προς τον Θεό: Μην οργιστείς και θυμώσεις με εμένα και θα σου ζητήσω για μια ακόμη φορά να κάνω και πάλι την δοκιμή με το κουβάρι. Ας μείνει στεγνό μόνο το κουβάρι, ενώ γύρω γύρω να είναι βρεγμένα.
Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς οὕτως ἐν τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ,
καὶ ἐγένετο ξηρασία ἐπὶ τὸν πόκον μόνον,
ἐπὶ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν ἐγένετο δρόσος.
Και ο Θεός έτσι έκανε εκείνη την νύχτα. Έμεινε στεγνό μόνο το κουβάρι, ενώ γύρω γύρω ήταν βρεγμένα.
Ποια λοιπόν η σχέση του αποσπάσματος αυτού για τον ένδροσο πόκο; Όπως ο ένδροσος πόκος έδειξε την παρουσία του Θεού στο πλευρό του Γεδεών, έτσι και ο βαπτιζόμενος Χριστός έδειξε την παρουσία του τρισυπόστατου Θεού, ο οποίος έσωσε όχι μόνο τον λαό του Ισραήλ αλλά και όλους τους λαούς της γης. Όμως αυτό το θαύμα επικαλείται και ο υμνογράφος του Ακαθίστου Ύμνου, όταν γράφει: «Χαίρε ο πόκος ο ένδροσος, ον Γεδεών, Παρθένε, προεθεάσατο». Σε αυτό το περιστατικό οι Πατέρες της Εκκλησίας είδαν την προτύπωση της Θεοτόκου. Η Παρθένος δέχθηκε τη δρόσο του Ουρανού άνωθεν, δηλαδή το Άγιον Πνεύμα. Και μέσα στην ξηρασία της ανθρωπότητας της εποχής εκείνης, έφερε στον κόσμο όχι απλώς την ουράνια βροχή, αλλά τον Κύριο των νεφελών. Άγγελος Κυρίου αποκαλύπτει στον Γεδεών ότι θα σώσει τον Ισραήλ. Άγγελος Κυρίου πάλι, ο Γαβριήλ, αποκαλύπτει στην Παρθένο Μαρία: «Χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου. Ευλογημένη συ εν γυναιξίν». Και ενώ ο Γεδεών ζητά επανειλημμένα σημεία της παρουσίας του Θεού, η ταπεινή κόρη της Ναζαρέτ υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού, προκειμένου να διακονήσει το σχέδιο της ενανθρωπήσεως του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος. Και αφού η Θεοτόκος έφερε στον κόσμο το «ύδωρ το ζων το αλλόμενον εις ζωήν αιώνιον», άρα αρδεύει με την παρουσία της κάθε φιλόθεη ψυχή. Σε πνευματικά άνυδρες εποχές όπου επικρατεί ο καύσωνας της αμαρτίας και της αποστασίας, η Θεοτόκος είναι εκείνη που μας χαρίζει την ουράνια δρόσο και μας οδηγεί με την καθαρότητα της πολιτείας της και την υψοποιό ταπείνωσή της στην αστείρευτη πηγή της χάριτος, που είναι ο Χριστός.
Το θυσιαστήριο του προφήτη Ηλία
Το θαύμα αυτό σχετίζεται με την προσπάθεια του προφήτη Ηλία να αποδείξει ότι ο μόνος αληθινός Θεός είναι ο Θεός του Ισραήλ σε αντίθεση με τους ψεύτικους θεούς των άλλων λαών.
Ο προφήτης Ηλίας προκάλεσε τετρακόσιους ειδωλολάτρες ιερείς, να βάλουν πάνω στο θυσιαστήριο τα ξύλα και το σφάγιο για θυσία. Εκείνοι άρχισαν να παρακαλούν το θεό τους, τον Βάαλ και την Αστάρτη, να ρίξει φωτιά την ώρα της θυσίας. Τότε ο Προφήτης τους είπε ότι ήρθε η δική του ώρα να κάνει θυσία. Έβαλε κι έβρεξαν τρείς φορές τα ξύλα με νερό κι ύστερα προσευχήθηκε. Έπεσε τότε φωτιά από τον ουρανό κι έκαψε ολόκληρο το θυσιαστήριο.
ΙΑ’. Βασιλειῶν τρίτης τό Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 18, 30-39)
Εἶπεν Ἠλίας πρὸς τὸν λαόν• Προσαγάγετε πρὸς με,
καὶ προσήγαγε πᾶς ὁ λαὸς πρὸς αὐτόν.
Καὶ ἔλαβεν Ἠλίας δώδεκα λίθους, κατὰ ἀριθμὸν
τῶν δώδεκα φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ, ὡς ἐλάλησε Κύριος
πρὸς αὐτόν, λέγων· Ἰσραὴλ ἔσται τὸ ὄνομά σου.
Είπε ο Ηλίας προς τον λαό του: Ελάτε κοντά μου, και ήρθε όλος ο λαός κοντά του. Και πήρε ο Ηλίας δώδεκα λίθους, όσες ήταν και οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ (δηλαδή του Ιακώβ), όπως μήνυσε ο Κύριος προς αυτόν λέγοντας: Από εδώ και πέρα Ισραήλ θα είναι το όνομά σου.
Καὶ ᾠκοδόμησε τοὺς λίθους ἐν ὀνόματι Κυρίου,
καὶ ἰάσατο τὸ θυσιαστήριον τὸ κατεσκαμμένον,
καὶ ἐποίησε θαλαά, χωροῦσαν δύω μετρητὰς σπέρματος,
κυκλόθεν τοῦ θυσιαστηρίου.
Και έκτισε τους λίθους στο όνομα του Κυρίου και ανακαίνισε το κατεστραμμένο θυσιαστήριο και έκανε αυλάκι, που χωρούσε δύο μετρητές (2τενεκέδες= 25 κιλά περίπου) νερό, γύρω από το θυσιαστήριο.
Καὶ ἐπέθηκε τάς σχίδακας ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον,
ὃ ἐποίησε, καὶ ἐμέλισε τὸ ὁλοκαύτωμα, καὶ ἐπέθηκεν ἐπὶ τάς σχίδακας,
καὶ ἐστοίβασεν ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον.
Και έβαλε πάνω στο θυσιαστήριο, που έφτιαξε, ξύλα, και τεμάχισε το ζώο για την θυσία σε κομμάτια, τα έβαλε πάνω στα ξύλα, που είχε βάλει πάνω στο θυσιαστήριο.
Καὶ εἶπεν Ἠλίας• Λάβετέ μοι τέσσαρας ὑδρίας ὕδατος,
καὶ ἐπιχέατε εἰς τὸ ὁλοκαύτωμα καὶ ἐπὶ τάς σχίδακας.
Καὶ εἶπε· Δευτερώσατε, καὶ ἐδευτέρωσαν,
καὶ εἶπε· Τρισσεύσατε καὶ ἐτρίσσευσαν.
Καὶ διεπορεύετο τὸ ὕδωρ κύκλῳ τοῦ θυσιαστηρίου,
καὶ τὴν θαλαὰ ἔπλησεν ὕδατος.
Και είπε ο Ηλίας: πάρτε τέσσερις στάμνες νερό και ρίξτε το
πάνω στο τεμαχισμένο ζώο που βρίσκεται πάνω στα ξύλα.
Και είπε: ρίξτε για δεύτερη φορά και έριξαν.
Και είπε: ρίξτε για τρίτη φορά και έριξαν.
Και έτρεξε το νερό κυκλικά γύρω από το θυσιαστήριο
Και το αυλάκι γέμισε νερό
Καὶ ἀνεβόησεν Ἠλίας εἰς τὸν οὐρανόν, καὶ εἶπε:
Κύριε, ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ,
ἐπάκουσόν μου σήμερον ἐν πυρί, καὶ γνώτωσαν πᾶς ὁ λαὸς οὗτος,
ὅτι σὺ εἶ μόνος Κύριος, ὁ Θεὸς Ἰσραήλ, καὶ ἐγὼ δοῦλος σός,
καὶ διὰ σὲ πεποίηκα ταῦτα πάντα,
καὶ σὺ ἐπέστρεψας τὴν καρδίαν τοῦ λαοῦ τούτου ὀπίσω σου.
Και προσευχήθηκε θερμά ο Ηλίας ατενίζοντας τον ουρανό
και είπε: Κύριε, εσύ που είσαι ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ, άκουσέ με σε παρακαλώ σήμερα για αυτήν την φωτιά και ας μάθει ο λαός αυτός ότι εσύ είσαι ο μόνος Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ (Ιακώβ) και εγώ είμαι δικός σου δούλος και όλα αυτά τα έκανα για Σένα και Εσύ έστρεψες την καρδιά του λαού αυτού πίσω στη λατρεία σου.
Καὶ ἔπεσε πῦρ παρὰ Κυρίου ἐκ τοῦ οὐρανοῦ,
καὶ κατέφαγε τὰ ὁλοκαυτώματα, καὶ τάς σχίδακας, καὶ τὸ ὕδωρ
τὸ ἐν θαλαά, καὶ τοὺς λίθους καὶ τὸν χοῦν ἐξέλειξε τὸ πῦρ.
Καὶ ἔπεσε πᾶς ὁ λαὸς ἐπὶ πρόσωπον αὐτῶν, καὶ εἶπον·
Ἀληθῶς Κύριος ὁ Θεός, αὐτός ἐστιν ὁ Θεός.
Και έκανε ο Κύριος να πέσει φωτιά από τον ουρανό, που κατέκαψε τεμαχισμένα κομμάτια, τα ξύλα και το νερό που ήταν στο αυλάκι ακόμα και τους λίθους και έγλειψε και το χώμα.
Έπεσαν τότε και προσκύνησε όλος ο λαός αι είπε:
Πράγματι ο Κύριος και Θεός αυτός είναι ο αληθινός Θεός.
Ερμηνευτικό σχόλιο
Και αυτό το απόσπασμα φαίνεται άσχετο με την Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό. Ας δούμε όμως προσεκτικότερα τα πράγματα. Υπάρχουν και άλλες πολλές περιπτώσεις, όπου ο Θεός εμφανίζεται με διάφορους τρόπους και με διάφορες επενέργειες, όπως η άφλεκτος βάτος του Μωυσή, η φωτιά στο θυσιαστήριο του Ηλία, το ένδροσο πυρ των Τριών Παίδων, οι πύρινες φλόγες της Πεντηκοστής, το πυρ της Θεότητας που κατοίκησε στα σπλάχνα της Θεοτόκου, και πυρ της Θεότητας που «εν είδει περιστεράς» κάθισε πάνω στο κεφάλι του Χριστού που βαπτίζονταν. Όλα αυτά από πρώτη ματιά φαίνονται άσχετα, όμως αν προσέξουμε περισσότερο θα δούμε ότι ο ίδιος θεϊκός παράγοντας εμφανίζεται ποικιλοτρόπως και καμιά φορά με αντιφατικές ιδιότητες, όπως το ένδροσο πυρ των Τριών Παίδων. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά:
Η φωτιά στο θυσιαστήριο του προφήτη Ηλία. Η φωτιά αυτή δεν είναι κάτι άλλο παρά το πυρ της Θεότητας, το οποίο κατά παράκληση του πιστού του δούλου, του Ηλία, έπεσε και κατέκαψε το θυσιαστήριο με ό,τι είχε πάνω του, για να αποδείξει ότι Κύριος και Θεός του Ηλία είναι ο αληθινός Θεός, σε αντίθεση με τους ψεύτικους ειδωλολατρικούς θεούς που επικαλέστηκαν οι τετρακόσιοι ιερείς και μάγοι των ειδωλολατρών και δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα.
Η άφλεκτος βάτος του Μωυσή. Ο θεός εμφανίστηκε σαν φωτιά πάνω στη βάτο, η οποία φλέγονταν μεν αλλά δεν καίγονταν. Πάλι το πυρ της Θεότητας αλλά αυτή την φορά όχι ως καταστροφικό αλλά ως ενδεικτικό της παρουσίας του.
Το πυρ της Πεντηκοστής. Εδώ το πυρ της Θεότητας εμφανίζεται με την μορφή των πυρίνων γλωσσών αλλά όχι με καταστροφικές ιδιότητες αλλά αντίθετα με ευεργετικές. Ήρθαν και στάθηκαν πάνω στα κεφάλια των Αποστόλων, μπήκε μέσα στα φυλλοκάρδια τους, τους έκαψε τις αμαρτίες και τους φώτισε κάνοντάς τους φωτεινά παραδείγματα ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Το ένδροσο πυρ των Τριών Παίδων. Οι Τρείς Παίδες ρίχτηκαν στην φωτιά αλλά αυτό αντί να τους καίει αντίθετα τους δρόσιζε, γιατί ο Κύριος των Δυνάμεων και δημιουργός όλων των νόμων της φύσεως μπορεί να τους αναστείλει, αν ρόκειται για την σωτηρία των ανθρώπων. Είχαν και οι ίδιοι πυρποληθεί όχι όμως από την υλικό πυρ αλλά από θείο πυρ τη Θεότητας, που κατανίκησε το υλικό πυρ, διότι αυτό είναι πολύ ανώτερο. Είχαν την φλόγα του Θεού μέσα στα φυλλοκάρδια τους κι έτσι δεν τους άγγιζε καμιά άλλη φλόγα.
Ο ένδροσος πόκος του Γεδεών. Εδώ το πυρ της Θεότητας μεταβάλλεται και πάλι σε δροσιά κι έτσι το κουβάρι από το μαλλί, ο πόκος, γίνεται ένδροσος και δηλώνει την δροσερή παρουσία του Θεού, που επιβεβαιώνει την κλήση που έκανε στον Γεδεών, για να αναλάβει την αρχηγία των Ισραηλιτών.
Η Θεοτόκος. Το πυρ της Θεότητας δέχτηκε στα σπλάχνα της και η Παναγία, που αυτή τη φορά μεταμορφώθηκε σε άνθρωπο «μορφήν δούλου λαβών» για την σωτηρία των ανθρώπων.
Κι ας έρθουμε τώρα στην Βάπτιση του Χριστού. Το Άγιο Πνεύμα αυτή τη φορά «εν είδει περιστεράς» έρχεται και κάθεται στο κεφάλι του Χριστού, για να επιβεβαιώσει την φωνή του Θεού Πατρός ότι αυτός είναι ο αγαπητός του Υιός, στον οποίο έδωσε την ευλογία να έρθει στον κόσμο και να τον σώσει. Και το Άγιο Πνεύμα δεν έφυγε, φώλιασε μέσα στο είναι του Θεανθρώπου μυστηριωδώς, κρυμμένο στην ανθρώπινη σάρκα, αλλά όταν ο Θεάνθρωπος κατά την Βάπτιση μπήκε στα νερά του Ιορδάνη, εκεί κυνήγησε, χτύπησε τα κεφάλια των δρακόντων – δαιμόνων και τα κατάκαψε.
Βλέπουμε λοιπόν ότι όλα αυτά τα γεγονότα σχετίζονται μεταξύ τους και κορυφώνονται στο πρόσωπο του Χριστού κατά την Βάπτιση.
Ο Ελισαιέ μεταβάλλει τα ύδατα από βλαβερά σε ιαματικά
Το απόσπασμα αυτό ενισχύει την άποψη ότι τα ύδατα με την δύναμη του Θεού μπορούν να γίνουν από βλαβερά σε υγιεινά και θεραπευτικά.
ΙΒ’. Βασιλειῶν τετάρτης τὸ Ἀνάγνωσμα(Κεφ. 2, 19-22)
Εἶπον οἱ ἄνδρες τῆς πόλεως Ἱεριχὼ πρὸς Ἐλισαιέ·
ἰδοὺ ἡ κατοίκησις τῆς πόλεως ταύτης ἀγαθή, καθὼς σὺ, Κύριε, βλέπεις,
καὶ τὰ ὕδατα πονηρά, καὶ ἡ γῆ ἀτεκνουμένη.
Οι άνδρες της πόλης Ιεριχούς είπαν προς τον Ελισαιέ. Βλέπεις κι εσύ ΄τι η περιοχή της πόλης είναι ωραία αλλά τα νερά είναι επιβλαβή και δεν βοηθούν την καρποφορία.
Καὶ εἶπεν Ἐλισαιέ•
Λάβετέ μοι ὑδρίσκην καινήν, καὶ θέσθε ἐκεῖ ἅλας.
Καὶ ἔλαβεν αὐτό, καὶ ἐξῆλθεν ἐπὶ τὴν διέξοδον τῶν ὑδάτων,
καὶ ἔρριψεν ἐκεῖ τὸ ἅλας, καὶ εἶπε• Τάδε λέγει Κύριος,
ἴαμαι τὰ ὕδατα ταῦτα, οὐκ ἔτι ἔσται ἐκεῖθεν ἀποθνῄσκων,
οὐδὲ ἀτεκνουμένη δι᾽ αὐτά. Καὶ ἰάθη τὰ ὕδατα ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης,
κατὰ τὸ ῥῆμα, ὃ ἐλάλησεν Ἐλισαιέ.
Πάρτε μια στάμνα νερού καινούργια και βάλτε μέσα αλάτι.
Ύστερα το πήρε και πήγε στις πηγές των υδάτων. Εκεί έριξε το αλάτι και είπε: Αυτά λέγει ο Κύριος: Εγώ κάνω αυτά τα νερά ιαματικά και δεν πρόκειται στο εξής να πεθαίνει κανείς από αυτά ούτε θα προέρχεται ακαρπία εξαιτίας αυτών. Και εξυγιάνθηκαν τα νερά μέχρι αυτή την μέρα σύμφωνα με αυτά που είπε ο Ελισαιέ.
Ο Κύριος δεν πρόκειται να μας ξεχάσει ποτέ
Ο Ησαΐας ζει σε μια εποχή πολλή κρίσιμη για το Ισραήλ. Ο κίνδυνος υποδούλωσης στους Ασσυρίους δε είναι υποθετικός αλλά και υπαρκτός ύστερα από ατυχείς συμμαχίες και εμφύλιες διαμάχες. Ο Ησαΐας προσπαθεί άλλοτε να ψέξει τον λαό του για την μεταστροφή του στην ειδωλολατρία, άλλοτε να τους παρηγορήσει μετά την αιχμαλωσία και άλλοτε να προβάλλει μεσιανικές ιδέες, οι οποίες μιλούν για το μελλοντικό μεγαλείο του λαού του Ισραήλ. Όμως είναι και προφητικός συγχρόνως, διότι μιλάει για νέο λαό του Θεού, νέα Σιών και νέα Ιερουσαλήμ. Σε αυτό το κλίμα κινείται και το παρακάτω απόσπασμα.
ΙΓ’. Προφητείας Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 49, 8-15)
Τάδε λέγει Κύριος• Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου,
καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι, καὶ ἔπλασά σε,
καὶ ἔδωκά σε, καὶ ἔθηκά σε εἰς Διαθήκην Ἐθνῶν,
τοῦ κατακτῆσαι τὴν γῆν, καὶ κατακληρονομῆσαι
κληρονομίας ἐρήμους, λέγοντα τοῖς ἐν δεσμοῖς•
Τα εξής λέγει ο Κύριος: Είναι καιρός που δέχτηκα και σε άκουσα, και σε ημέρες που κρίνονταν η σωτηρία σου σε βοήθησα, σε έπλασα, σου έδωσα την Διαθήκη για όλα τα Έθνη, για να κατακτήσεις την γη και να κληρονομήσεις χώρες έρημες από δικούς μου κληρονόμους, λέγοντας σε αυτούς που βρίσκοντας σε δεσμά.
Ἐξέλθετε, καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει, Ἀνακαλύπτεσθε•
ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς βοσκηθήσονται,
καὶ ἐν πάσαις ταῖς τρίβοις ἡ νομὴ αὐτῶν,
οὐ πεινάσουσιν, οὐδὲ διψήσουσιν,
οὐδὲ πατάξει αὐτοὺς ὁ καύσων, οὐδὲ ὁ ἥλιος,
ἀλλ᾽ ὁ ἐλεῶν αὐτούς, παρακαλέσει αὐτούς,
καὶ διὰ πηγῶν ὑδάτων ἄξει αὐτούς. Καὶ θήσω πᾶν ὄρος εἰς ὁδόν,
καὶ πᾶσαν τρίβον εἰς βόσκημα αὐτοῖς.
Αφήστε τα δεσμά σας και ελευθερωθείτε, και σε αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι (να τους πείτε) θα ανακαλύψετε την αλήθεια
Και σε όλες τις πορείες που θα ακολουθήσουν θα υπάρχει επαρκής τροφή, δεν θα πεινάσουν ούτε θα διψάσουν, ούτε θα τους ταλαιπωρήσει ο καύσωνας ούτε θα τους κάψει ο ήλιος, αλλά ο Θεός θα τους ελεήσει και θα τους παρηγορήσει και θα τους φέρει κοντά σε πηγές υδάτων και θα κάνω κάθε βουνό βατό για βοσκή και κάθε δρόμο πλούσιο σε διατρφή.
Ἰδοὺ οὗτοι πόρρωθεν ἥξουσιν,
οὗτοι ἀπὸ Βορρᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν.
Εὐφραινέσθωσαν οἱ οὐρανοί, καὶ ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ,
ῥηξάτω τὰ ὅρη εὐφροσύνην, καὶ οἱ βουνοὶ δικαιοσύνην,
ὅτι ἠλέησεν ὁ Θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ,
καὶ τοὺς ταπεινοὺς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ παρεκάλεσεν.
Να τώρα θα φτάσουν από μακριά άλλοι από βορρά και θάλασσα άλλοι από την χώρα των Περσών. Ας ευφραίνονται οι ουρανοί και ας αγάλλεται η γη. Ας ξεσπάσουν τα όρη σε ευφροσύνη και τα βουνά σε δικαιοσύνη, γιατί ο Θεός έδειξε το έλεός του στον λαό του και παρηγόρησε τους ταπεινούς ανθρώπους αυτού του λαού.
Εἶπε δὲ Σιών• Ἐγκατέλιπέ με Κύριος, καὶ ὁ Κύριος ἐπελάθετό μου.
Μὴ ἐπιλήσεται γυνὴ τοῦ παιδίου αὐτῆς,
ἢ τοῦ μὴ ἐλεῆσαι τὰ ἔγγονα τῆς κοιλίας αὐτῆς;
Εἰ δὲ καὶ ταῦτα ἐπιλάθοιτο γυνή,
ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐκ ἐπιλήσομαί σου, λέγει Κύριος Παντοκράτωρ.
Και είπε η (νέα) Σιών,
(παρά τις μεγάλες ευεργεσίες, που δέχτηκε):
Με εγκατέλειψε ο Κύριος , ναι ο Κύριος με ξέχασε.
Μήπως μια γυναίκα μπορεί να ξεχάσει το παιδί της;
ή να μη δείξει ευσπλαχνία στους απογόνους του;
Μα κι αν η γυναίκα τα ξεχάσει όλα αυτά,
εγώ δεν πρόκειται να σε ξεχάσω,
λέγει ο Παντοκράτορας Θεός.
Ερμηνευτικό σχόλιο
Ο προφήτης Ησαΐας στέκεται δίπλα στις περιπέτειες του λαού του, ο οποίος όταν είναι κοντά στον Θεό, απολαμβάνει ειρήνη, ελευθερία και ευημερία. Όταν όμως αποστατεί από τον δόμο του Θεού και καταφεύγει στην αμαρτία και την ειδωλολατρία, τότε τιμωρείται και χάνει την ελευθερία του. Ο Ησαΐας είναι επικριτικός και ελεγκτικός με τον λαό του, όταν παραστρατεί, είναι όμως πολύ παρηγορητικός και αισιόδοξος, όταν ο λαός του είναι κοντά στον Θεό. Μετά από την δουλεία στους Ασσυρίους επιδίδεται σε έναν αγώνα ενθάρρυνσης του λαού του προφητεύοντας ημέρες μεγάλης ευημερίας και δόξας. Όμως ο Ησαΐας δεν είναι προφήτης μόνο των Ισραηλιτών αλλά και όλου του κόσμου, διότι προφητεύει με πολλή ακρίβεια την Γέννηση και τα Πάθη του Χριστού και μιλάει για μια νέα εποχή, για μια νέα Ιερουσαλήμ και νέα Σιών. Αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι ο λαός θα είναι κοντά στον Τριαδικό Θεό. Πρόκειται για την εκκλησία του Χριστού, η οποία επαγγέλλεται κατ’ εντολή του Χριστού την επικράτηση της Βασιλείας των Ουρανών, την επικράτηση της ειρήνης και της αγάπης.
Όμως οι Εβραίοι δεν πίστεψαν στον Χριστό, οι περισσότεροι τουλάχιστον, εκτός από εκείνους προς τους οποίους ο Απόστολος Παύλος απευθύνει την επιστολή του. Οι περισσότεροι Εβραίοι έμειναν προσκολλημένοι στις υποσχέσεις μόνο του Θεού του Αβραάμ και όχι και στις εντολές του Χριστού. Πιστεύουν με την δύναμη του πλούτου, που διαθέτουν, ότι θα κατακτήσουν όλο τον κόσμο και έτσι θα εκπληρωθούν οι υποσχέσεις, για τις οποίες μιλάει ο Ησαΐας. Αυτοί είναι οι «Σιωνιστές». Ο «Σιωνισμός» είναι μια παγκόσμια απειλή, όπως και η Παγκοσμιοποίηση, την οποία προωθούν κάποιοι πλούσιοι Εβραίοι για την υποταγή των ανθρώπων σε αυτούς.
