«Ο Θεός πάντα όσα ηθέλησε εποίησε»
Εις τέλος , υπέρ των ληνών, τῷ Δαυΐδ. –
Εισαγωγικά
Ληνός είναι το πατητήρι στο οποίο πατούν τα σταφύλια και γίνεται το κρασί. Η λέξη μας είναι γνωστή από τη αρχαία Αθήνα, όπου γιόρταζαν τα Λήναια προς τιμήν του Διονύσου, του θεού του κρασιού. Οι διάφοροι ερμηνευτές υπέθεσαν ότι ο ψαλμός αυτός ψέλνονταν στον ήχο των τραγουδιών του κρασιού στους Εβραίους. Άλλοι πάλι ερμηνευτές μεταφορικά λένε ότι ο Δαυίδ μιλάει προφητικά για τους πολλούς ναούς, που επρόκειτο να κτιστούν στο όνομα του Χριστού, ο οποίος μίλησε για τον εαυτό του παρομοιάζοντας τον με την άμπελο την αληθινή. Ο ίδιος ευλόγησε το κρασί στον γάμο της Κανά. Τέλος ο οίνος στην Θ. Λειτουργία μετατρέπεται σε αίμα Χριστού.
Ως προς το περιεχόμενο γίνεται αντιπαράθεση ανάμεσα στο μεγαλείο του Θεού στο μεγαλείο και στην μικρότητα του ανθρώπου, ο οποίος όμως με την δύναμη του Θεού κατόρθωσε να υποτάξει τα πάντα και να γίνει και αυτός ο βασιλιάς ολόκληρης της φύσης λίγο πιο κάτω από τους αγγέλους.
Οι Ιουδαίοι ερμηνευτές αλλά και οι πατέρες της εκκλησίας συμφωνούν ότι όλα αυτά αποδίδονται στον Μεσσία Χριστό, στο πρόσωπο του οποίου πραγματοποιήθηκαν όλες οι προφητείες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον ύμνο των νηπίων και θηλαζόντων, τα οποία μαζί με τους γονείς τους υποδέχθηκαν θριαμβευτικά τον Χριστό που πήγαινε στη Ιεροσόλυμα λίγο πριν από το πάθος. Αλλά και από τα 14.00 νήπια που σφάχτηκαν από τον Ηρώδη ανεβαίνει ο ύμνος προς τον «ευλογημένο ερχόμενο εν ονόματι Κυρίου» και αποτέλεσαν την πρώτη μαρτυρία και τους πρώτους μάρτυρες του Χριστού, που ήρθε να φέρει την ειρήνη στους ανθρώπους.
Ερμηνεία Ψαλμού
2 ΚΥΡΙΕ ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ·
ὅτι ἐπήρθη ἡ μεγαλοπρέπειά σου ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν.
Ερμηνεία
Ξενίζει το «Κύριε, ο Κύριος ημών» από πρώτη ματιά αλλά οι Ιουδαίοι γνώριζαν τον Θεό ως Κύριο, ποιητή ουρανού και γης, όμως οι προφητείες που μιλούν για το πρόσωπο του Χριστού ονομάζουν τον Χριστό και αυτόν Κύριο, όχι μόνο διότι και αυτός είναι Θεός, αλλά γιατί με την ενσάρκωσή του και την εν γη ενδημία του έγινε ο βασιλιά των ανθρώπων, τους οποίους αναβάθμισε σε υιούς του Θεού και κληρονόμους της βασιλείας του. Το όνομα του Χριστού έγινε ξακουστό και θαυμαστό σε όλη τη γη όχι μόνο με τα θαύματά Του αλλά και με τον θαυμαστό τρόπο που νίκησε τον θάνατο και έδωσε την ζωή στους ανθρώπους.
Η μεγαλοπρέπεια του Χριστού ξεπέρασε την γη και έφτασε μέχρι τους ουρανούς, αφού ο Χριστός φώτισε τους ανθρώπους να θαυμάζουν τα θαυμαστά δημιουργήματά του αλλά και τον ίδιο τον Δημιουργό. Δεν χρειάζεται πολύ παρά να ρίξει μια ερευνητική ματιά στον μικρόκοσμο της φύσης αλλά και τον μεγαλόκοσμο του ουρανού με τους άπειρους αστέρες και γαλαξίες, για να αναφωνήσει με θαυμασμό! «2 ΚΥΡΙΕ ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ», αλλά καλύτερα ας αναφωνήσουμε μαζί με τον προφήτη Αββακούμ «εκάλυψεν ουρανούς η αρετή Σου, Κύριε, και της αινέσεως αυτού πλήρης η γη».
3 ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον ἕνεκα τῶν ἐχθρῶν σου τοῦ καταλῦσαι ἐχθρὸν καὶ ἐκδικητήν.
Ερμηνεία
Δεν πρόκειται για τα παιδιά, που έφερε ως παράδειγμα ο Χριστός και είπε στους μαθητές: «αν δεν γίνετε όπως τα παιδιά, δεν θα κληρονομήσετε την βασιλεία των ουρανών, αλλά για νήπια και βρέφη που θηλάζουν και που κι αυτά αναπέμπουν δοξολογία όχι μόνο στην ένδοξη πορεία του προς Ιεροσόλυμα ή την θυσιαστική τους μαρτυρία σε πείσμα του βρεφοκτόνου Ηρώδη αλλά και για κάθε νήπιο και για κάθε βρέφος που η παρουσία τους και μόνο είναι μια ζωντανή δοξολογία για τα θαυμαστά δημιουργήματα του Θεού. Αυτά θα μας δικάσουν, αυτά θα καταλύσουν την δύναμη του Πονηρού, που με πείσμα και εκδικητικότητα επιτίθεται στον άνθρωπο σε όλη του την ζωή και «ζητεί ως λέων ωρυόμενος να τον κατασπαράξει» και ενώ ο ίδιος είναι αυτός που μας σπρώχνει στην αμαρτία και την παρανομία, εμφανίζεται ως τιμητής και κατήγορος και ζητάει την τιμωρία μας. Το ίδιο έκαναν και οι Γραμματείς και Φαρισαίοι, τους οποίους ο Χριστός τους αποκάλεσε υποκριτές, διότι οι ίδιοι τους εσπρωχναν δήθεν στις τυπικές παραβάσεις του Νόμου και οι ίδιοι τους δίκαζαν και τους καταδίκαζαν, Ο εμπνευστής τους Διάβολος ξέρει καλά από «υποκριτική τέχνη».
4 ὅτι ὄψομαι τοὺς οὐρανούς, ἔργα τῶν δακτύλων σου, σελήνην καὶ ἀστέρας, ἃ σὺ ἐθεμελίωσας·
Ερμηνεία
Όταν ο προφήτης Δαυίδ μιλάει για ουρανούς αναφέρεται στον ουρανό που έπλασε ο Θεός την πρώτη φορά αλλά και το ουράνιο στερέωμα με τα εκατομμύρια των εκατομμυρίων αστέρια, με πρώτη την Σελήνη που βλέπουμε εμείς από την γη με γυμνό οφθαλμό σαν το μαγαλύτερο αστερι. Όλα αυτά αλλού (Ψαλμ.101,26) λέει ότι είναι έργα των χειρών του, εδώ όμως λέει ότι δεν έβαλε καν όλο το χέρι του αλλά απλώς με τα δάκτυλά του, για να τονίσει πόσο μεγάλα μπορεί να κάνει ο Θεός, αν βάλει και τα δυο του χέρια και όλη του την δύναμη. Όλα αυτά ανθρωπομορφικά, αλλά ενδεικτικά για την διάσταση που θέλει να δώσει στην δημιουργία, η οποία είναι άξια θαυμασμού. Με το «εθεμελίωσας» θέλει και πάλι να τονίσει ότι όλα τα δημιουργήματα του Θεού, επίγεια και ουράνια, τα θεμελίωσε καλά και είναι απαρασάλευτα και έτσι οι φυσικοί νόμοι, οι οποίοι διέπουν την φύση, ρυθμίζουν όλα τα όντα της φύσης, εκτός αν ο άνθρωπος τα απορρυθμίσει και τότε έχει ακραία φυσικά φαινόμενα, που φέρνουν την καταστροφή του. 5 τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνῄσκῃ αὐτοῦ; ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν;
Ερμηνεία
Ο άνθρωπος έτσι, που κατάντησε μετά την παρακοή, έγινε ένα τίποτα. Εμείς για να δείξουμε την περιφρόνησή μας για έναν άνθρωπο, που υποκύπτει σε πιέσεις, δωροδοκείται, δουλεύει για άλλους, έχει αφεντικά, τον λέμε «ανθρωπάκι» ή ανθρωπάριο». Με τις εκφράσεις αυτές θέλουμε να τονίσουμε ότι αν αξίζει κάτι στον άνθρωπο είναι η αξιοπρέπεια, η τιμιότητα, η ευγένεια, η συνέπεια κλπ. Δυστυχώς είναι πολλοί αυτοί που υποκύπτουν σε αυτούς τους πειρασμούς και έτσι χάνουν την ανθρωπιά τους, χάνουν την αξία τους, γίνονται ένα τίποτα, έστω κι αν ο κόσμος τους θαυμάζει και τους ζηλεύει. Ο άνθρωπος πλάστηκε «καθ΄ομοίωσιν» του Θεού, δηλαδή είναι ένας «δυνάμει θεός» αλλά δυστυχώς υποσκάπτει την ελευθερία του και γίνεται δούλος του Διαβόλου. Αμαυρίζουμε το πρόσωπό μας και δεν έχουμε πρόσωπο να αντικρύσουμε τον Θεό. Και ο υμνωδός βάζει στο στόμα του κεκοιμημένου να παρακαλάει τον Θεό και να του θυμίζει το «κατ΄εικόνα» «Εικών ειμί της αρρήτου δόξης σου, ει και στίγματα φέρω πταισμάτων». Όλοι ξεχνούν έναν τέτοιο εξαχρειωμένο άνθρωπος, μόνο ο Θεός δεν τον ξεχνάει. Έγινε άνθρωπος, όπως και αυτός, για να τον σώσει. Το επισκέπτεται συχνά, χτυπάει την θύρα της καρδιάς του να μπει μέσα κι εμείς δεν του ανοίγουμε. Κι όμως, κι έτσι που είναι, ακόμη αξίζει περισσότερα. Ο θεός τον τίμησε με πολλά χαρίσματα.
6 ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν,
Ερμηνεία
Τον άνθρωπο ο Θεός τον έπλασε μετά από την δημιουργία των νοερών δυνάμεων, των αγγέλων, κι όμως είναι ανώτερος από τους αγγέλους, διότι και προσωπική φροντίδα κατέβαλλε και τον πλούτισε με σώμα που δεν έχουν οι άγγελοι. Ο άνθρωπος μετέχει και της φυσικής και της νοερής κτίσεως. Και το σπουδαιότερο ο Χριστός έγινε άνθρωπος όχι άγγελος για να σώσει τον άνθρωπο. Μπορεί λοιπόν να φαίνεται ότι είναι κατά τι λιγότερο από τους αγγέλους, όμως τον στεφάνωσε με δόξα και τιμή. Την υπέρτατη θυσία του Χριστού σε κάθε Θεία Λειτουργία δεν την επιτελούν άγγελοι αλλά άνθρωποι, οι ιερείς, ενώ οι άγγελοι απλώς παρίστανται και παρακολουθούν την θυσία. Ο Χριστός τίμησε όχι μόνο το δικό του το σώμα αλλά και των αγίων, οι οποίοι ολόκληροι, ψυχή τε και σώματι, «μετέστησαν» κοντά στη δόξα του Θεού, όπως η Παναγία, ο προφήτης Ηλίας, ο Ενώς, ο ευαγγελιστής Ιωάννης, αλλά και όλοι οι πιστοί στην τελική τους Κρίση.
7 καὶ κατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου· πάντα ὑπέταξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ,
8 πρόβατα, καὶ βόας ἁπάσας, ἔτι δὲ καὶ τὰ κτήνη τοῦ πεδίου,
9 τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης, τὰ διαπορευόμενα τρίβους θαλασσῶν.
Ερμηνεία
Ο Θεός δημιούργησε πρώτα τα ζώα, τα κτήνη, τα θηρία και τα ερπετά και ύστερα με την συνεργία και των άλλων δύο προσώπων της Αγίας Τριάδος έπλασε τον άνθρωπο, τον άνδρα και την γυναίκα, και τους έδωσε εντολή να αυξάνονται, να πληθύνονται και να κατακυριεύσουν την γη. Ο Δαυίδ εμπνεύστηκε από το χωρίο της Γένεσης του Μωυσή, το οποίο έχει ως εξής:«καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς. 28 καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς ὁ Θεός, λέγων· αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς (Γεν.1,27-28). Τον άνθρωπο ο Θεός τον έκανε βασιλιά της φύσης, αφού όλα τα ζωντανά είτε στη στεριά είτε στον ουρανό είτε στη θάλασσα ήταν υποταγμένα σε αυτόν. Ο άνθρωπος είναι κυρίαρχος της φύσης, αφού αυτήν ο Θεός την έπλασε για τον άνθρωπο. Και προ της παρακοής η φύση ήταν φιλική μαζί του, όμως μετά την παρακοή η φύση αγρίεψε, όπως αγριεύει κάθε φορά που ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Θεό. Ο άνθρωπος πρέπει να παραμείνει διαχειριστής όχι εκμεταλλευτής της φύσης. Η φύση έγινε για να τον εξυπηρετεί στην ζωή αλλά ο άνθρωπος φέρεται με βαρβαρότητα απέναντί της και δημιουργεί διάφορα οικολογικά προβλήματα. Η μόνη συνταγή και η μόνη λύση είναι ο άνθρωπος να σέβεται όλα τα όντα της φύσης και να τα βλέπει ως δημιουργήματα του Θεού.
10 Κύριε, ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ!
Ερμηνεία
Ο ψαλμωδός αρχίζει και τελειώνει με τον ίδιο στίχο σε σχήμα κύκλου, για να τονίσει το θαυμαστό όνομα του Θεού όχι μόνο στη γη αλλά και στην θάλασσα και στον ουρανό. «Ο Θεός πάντα όσα ηθέλησε εποίησε» από αγάπη για τον άνθρωπο, ώστε να συμμετέχει και αυτός στ η δόξα του μεγαλείου της φύσης και αυτό αποτελεί σοφία, είναι η σοφία του Θεού, που αποκτά ο άνθρωπος πάλι με την φώτιση του Θεού.
Εἰς τὸ τέλος, ὑπὲρ τῶν ληνῶν· ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ.
2 ΚΥΡΙΕ ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ· ὅτι ἐπήρθη ἡ μεγαλοπρέπειά σου ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν. 3 ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον ἕνεκα τῶν ἐχθρῶν σου τοῦ καταλῦσαι ἐχθρὸν καὶ ἐκδικητήν. 4 ὅτι ὄψομαι τοὺς οὐρανούς, ἔργα τῶν δακτύλων σου, σελήνην καὶ ἀστέρας, ἃ σὺ ἐθεμελίωσας· 5 τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνῄσκῃ αὐτοῦ; ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν; 6 ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν, 7 καὶ κατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου· πάντα ὑπέταξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, 8 πρόβατα, καὶ βόας ἁπάσας, ἔτι δὲ καὶ τὰ κτήνη τοῦ πεδίου, 9 τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης, τὰ διαπορευόμενα τρίβους θαλασσῶν. 10 Κύριε ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ!
