Page 15 - Περί Νήψεως
P. 15
www.pemptousia.gr Τεύχος 20 / Περί Νήψεως / 09 Απριλίου 2014 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
τα, τομ. Α , σ. 532, στ. 27-30. ας, στην θέα της θείας ουσίας, στην κτιστή
Χάρη και στις τόσες άλλες αιρετικές δοξα-
[21] «Ούτω και ο νους αν η νοεράν έχων αί- σίες των Λατίνων. Το θεολογικοφιλοσοφικό
σθησιν ορώη καθ’ εαυτόν ενεργεία γένοιτο μη σύστημα του Βαρλαάμ αποτελεί ένα αμάλγα-
του θείου μετασχών φωτός», Αντιρρητικός μα αιρέσεων (πρβλ. Έκθεσις δυσσεβημάτων,
προς Ακίνδυνον 7, 33, Συγγράμματα, τομ. Γ , Συγγράμματα, τομ. Β , σ. 579-586). Είναι
σ. 485. Επίσης βλ. στο Υπέρ των ιερώς ησυ- φανερό ότι ο Βαρλαάμ αποτελεί ένα γνήσιο
χαζόντων 1, 3, 46, Συγγράμματα, τομ. Α , σ. εκφραστή και φορέα της φραγκολατινικής θε-
458 «χωρίς (το άκτιστο φως) ουδ’ αν νους η ολογίας και σίγουρα όχι της ορθόδοξης βυζα-
νοεράν έχων αίσθησιν ορώη τοις υπέρ εαυτόν ντινής παραδόσεως. Περί των θέσεων αυτών
ενούμενος καθάπερ ουδέ οφθαλμός σώματος βλ. π. Θεοδώρου Ζήση, Ο άγιος Γρηγόριος
του κατ’ αίσθησιν φωτός χωρίς». Παλαμάς, Αθήνα 1984, σ. 31-34, επίσης στο
έργο του Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Ο
[22] «Η χάρις του Θεού βλέπεται νοερώς και άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, 21984, σ. 42-46
γνωρίζεται εν αισθήσει νοός μόνον εν ώρα της και σημ. 380.
προσευχής». Γέροντος Ιωσήφ Ησυχαστού,
Έκφρασις Μοναχικής Εμπειρίας, 41992, σ. [27] «Πόθεν δη τω τηλικούτω βόθρω περιέπε-
335. Βλ. και του αρχιμ. Εφραίμ, Προηγουμέ- σεν; έροιτό τις αν. Επεί λόγω και φιλοσοφία
νου Ι. Μονής Φιλοθέου, «όπου η ενέργεια της φυσική τα υπέρ λόγον τε και φύσιν εξηρεύ-
ευχής, εκεί ο Χριστός συν τω Πατρί και τω νησεν». Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων 3, 3, 3,
Αγίω Πνεύματι, η ομοούσιος και αδιαίρετος Συγγράμματα, τομ. Α , σ. 680.
Αγία Τριας». «Κεφάλαια περί προσευχής»,
στο περιοδικό Σύναξη 10 (1984), σ. 43, κεφ. [28] Ο Αυγουστίνος (354-430) επηρεασμένος
β. από την φιλοσοφία του Νεοπλατωνισμού και
μη έχοντας γνώση της Πατερικής γραμματεί-
[23] Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης συστήνει ας έπεσε σε σφάλματα όταν ομιλούσε περί
σε αυτόν που λέγει την μονολόγιστο ευχή, το προορισμού, θείας Χάριτος, αγίας Τριάδος,
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με, «ο λόγος να για την οποία προσπαθούσε να αποδείξει με
μελετά την ευχήν αυτήν, ο δε νους να κατα- συλλογισμούς την καθ’ ύπαρξιν προέλευση
βιβάζη την νοεράν ενέργειάν του μέσα εις την των προσώπων διαμέσου της μεθόδου των ψυ-
καρδίαν και να προσέχη νοερώς με όλην την χολογικών αναλογιών. Συνεχίζει ο οξυνούστε-
δύναμίν του». Νικοδήμου Αγιορείτου, Εξομο- ρος των διαλεκτικών (fides quaerens intellectum)
λογητάριον, εκδ. «Ο άγιος Νικόδημος», Αθή- Άνσελμος Καντερβουρίας (1033-1109) με
ναι χ.χρ., σ. 44-45. το «πιστεύω για να κατανοήσω» (credo ut
intellectum), ο Θωμάς Ακινάτης (†1274), άγι-
[24] «Και ούτος αν μην πίστην προσαγάγη ος της Λατινικής Εκκλησίας ο οποίος θέτει
την μόνην της υπέρ λόγον αληθείας δεκτι- ως δόγμα ότι η λογική του ανθρώπου μπορεί
κήν», Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων 2, 2, 12, να φθάσει στην γνώση της ουσίας του Θεού
Συγγράμματα, τομ. Α , σ. 519. που είναι η έσχατη ευδαιμονία και φτάνουμε
στην εποχή μας, όπου σύγχρονοι Δυτικοί θεο-
[25] Γ. Μαντζαρίδη, Η εμπειρική θεολογία λόγοι (π.χ. R. Bultmann) ομιλούν για ανάγκη
στην οικολογία και την πολιτική, Θεσσαλονίκη απομυθεύσεως (Entmythologisierung) της Αγίας
1994, σ. 27-28. Γραφής.
[26] Ο νοησιαρχικός Βαρλαάμ (1290-1350) [29] Ο ορθολογισμός (rationalism) στην θεολο-
επίσκ. Ιέρακος (1341-1350) και σκαπανεύς γία, θεωρώντας την διάνοια ως αυθεντία, έχει
της Ιταλικής Αναγεννήσεως, αν και έγραψε εισέλθει δια της φιλοσοφίας, του Σχολαστικι-
κατά του Doctor Communis, Doctor Angelicus, σμού, της ακαδημαϊκής μη εμπειρικής θεολο-
Princeps Scolasticorum Θωμά Ακινάτη (†1274), γίας και στην σύγχρονη θεολογία. Βλ. για την
κάλλιστα θα μπορούσε να καταταχθεί στους ταύτιση του σχολαστικού=ακαδημαϊκού στα
σχολαστικούς θεολόγους της Δύσεως, για- Πρακτικά Συνεδρίου αγ. Γρηγορίου Παλαμά
τί είχε τις φιλοσοφικές προϋποθέσεις αυτών 1984, σ. 84 την εισήγηση του Ν. Ματσούκα,
(περί της ανάπτυξης των Σχολών στην Δύση «Η διπλή θεολογική μεθοδολογία του αγίου
βλ. Η Σχολαστική διανόησις του Ε. Μουτσό- Γρηγορίου Παλαμά», σ. 75-105, στην οποία ο
πουλου, εκδ. Γρηγόρη). Έτσι η φιλοσοφί- καθηγητής κ. Ν. Ματσούκας έμμεσα διακρίνει
ζουσα διαλεκτική θεολογία του Βαρλαάμ, μη μεταξύ λογικής και νοεράς ενέργειας αφού η
εμπειρική και αποδεικτική, οδηγεί στον αγνω- Πατερική θεολογία έχει διπλή θεολογική μέθο-
στικισμό και τελικά στην αποδοχή του Filoque, δο, την χαρισματική θεολογία, κατά την οποία
στην μη διάκριση θείας ουσίας και ενέργει- βιώνεται το άκτιστο (με τον νου ως όργανο
Σελίδα 15
