Page 4 - argyrakos-yperpisteos

ώστε μετά τη διάλυση των αυτοκρατοριών ήλθε σαν ομαλή εξέλιξη η δημιουργία ή
απόπειρα δημιουργίας εθνικών κρατών/πατρίδων.

Ο Χριστιανισμός έδρασε παγκοσμιοποιητικά και ενοποιητικά με πολλούς τρόπους.
Έφερε ορισμένες θρησκευτικές καινοτομίες, όπως η σύγχρονου τύπου θρησκευτική
10
πίστη (fide), τα δογματικά κείμενα, και η έννοια της κοινής «ουράνιας πατρίδας» . Η
πίστη αναφέρεται στην προσωπική, σταθερή και έμμονη σχέση του ανθρώπου με έναν
«ζηλότυπο» Θεό ο οποίος απαιτεί την αποκλειστικότητα, κάτι που δεν απαιτούσαν οι
παγανιστικές θεότητες του παρελθόντος. Το δόγμα αυτό οδήγησε στη συγκρότηση των
Χριστιανών σε μια μεγάλη «φαντασιακή κοινότητα», όπου όλοι, ανεξάρτητα της
μεταξύ τους γεωγραφικής και κοινωνικής απόστασης, διάβαζαν ή ακροώνταν το ίδιο
δογματικό βιβλίο, αποτελούσαν ένα Νέο Ισραήλ, είχαν κοινούς Πατέρες και
Πατριάρχες, μια κοινή ουράνια πατρίδα, και όλοι ήταν μέλη του Μυστικού
(=Μυστηριακού) Σώματος (Corpus Μysticus) του Χριστού. Αυτό βοήθησε και στην
εδαφική ενοποίηση πολλών μικρών πατρίδων έτσι ώστε, για παράδειγμα, η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία ή η Ρωσία αναφέρονται ως πατρίδες όπως θα δούμε.

Ιδέες περί διευρυμένης πατρίδας υπήρχαν και πριν τη χριστιανική εποχή, οι οποίες
αποδίδονταν σε διαφόρους φιλοσόφους. Για παράδειγμα, στον Δημόκριτο αποδίδεται η
11
άποψη ότι «ψυχής αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος». Τον 2ο μΧ αιώνα ο Λουκιανός
πιστεύει ότι «όσα σεμνά και θεία νομίζουσιν άνθρωποι, τούτων πατρίς αιτία και
12
διδάσκαλος» , όπερ υποννοεί ότι πληθυσμοί με κοινούς θεούς και ήθη μπορεί να έχουν
κοινή πατρίδα. Έτσι η διευρυμένη πατρίδα δεν ήταν κάτι ξένο για τον πρώιμο
ο
Χριστιανισμό. Τον 4 αιώνα ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός φαίνεται να θεωρεί κοινώς
αντιληπτή και αποδεκτή την έννοια της διευρυμένης (γήινης) πατρίδας, αφού την
13
αναφέρει σε μια επιστολή του σε σχέση με κάποιο κοσμικό ζήτημα.

Η ύπαρξη επίγειων πατρίδων με υλικές ανάγκες και κινδύνους έφερε τους Χριστιανούς
μπρος σε ένα σοβαρό θεολογικό ερώτημα, όταν αυτοί ανέλαβαν τις ευθύνες διοίκησης
του ρωμαϊκού κράτους: Είναι [;] σωστό και δίκαιο για τον Χριστιανό να συμμετέχει σε
πόλεμο; Στον προχριστιανικό ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο, ο πόλεμος (και επομένως
και αυτός υπέρ της πατρίδας ή των ιερών) ήταν κατ’ αρχήν κάτι αποδεκτό. Για τους
Εβραίους επίσης είναι επιτρεπτός ο πόλεμος. Στην Παλαιά Διαθήκη είναι σαφές ότι «ο
Κύριος είναι δυνατός πολεμιστής» (Εξ. 15,3) και σε πλείστες περικοπές επιτρέπει την
14
εξολόθρευση των αντιπάλων με πόλεμο. Όμως στην Καινή Διαθήκη δεν ευρίσκονται
σημεία όπου ρητά αναφέρεται ο πόλεμος ως κάτι επιτρεπτό, χωρίς όμως και να
απαγορεύεται (π.χ. Λκ. 3,33), ενώ ορισμένα σημεία μπορούν να ερμηνευθούν ως
15
αντιπολεμικά (π.χ. Ιω. 18,35, Ιακ. 4, 1-3 ). Έτσι, τουλάχιστον κάποιοι από τους

10 Π.χ. κατά τον Κοσμά τον Αιτωλό «… ο Θεός μας έβαλεν τον νουν εις το επάνω μέρος, δια να
στοχαζώμεθᾳ πάντοτε την ουράνιον βασιλείαν, την αληθινήν πατρίδα μας» Κατά τη χριστιανική αντίληψη,
η ουράνια πατρίδα είναι ιεραρχικά ανώτερη από την επίγεια, αλλά δεν καταργεί την τελευταία. π.
Μεταλληνός Γ., 26/3/2005.
11 Στοβαίος III 40, 7, στο Ιωάννου Στοβαίου Ανθολόγιον, Thomas Gaisford, Lipsiae, 1823, τόμ. 2, 40, 7,
σ. 231. https://archive.org
12 Λουκιανός, Πατρίδος εγκώμιον, 1. https://el.wikisource.org
13 «Μήτηρ δε άλλη μεν άλλου· κοινὴ δε πάντων, πατρίς.» Γρηγόριος ο Θεολόγος (π. 369), Επιστολή 37
προς Σωφρόνιο, Migne J.P., Patrologia Graeca, 1862, τόμ. 37, σ. 77-78.
14 Π.χ. Κριταί 3,1-2, Ι.Ναυή 8, Δευτ. 7,1-2 κλπ.
15 Οι περισσότερες σύγχρονες μελέτες γύρω από τη σχέση των πρώτων Χριστιανών με τον πόλεμο
ερμηνεύουν τις πηγές αναχρονιστικά, μέσα από ένα σύγχρονο ιδεολογικό-ηθικό bias. Όμως μια

4