Page 7 - argyrakos-yperpisteos

περίοδο από Έλληνες και άλλους Βαλκάνιους πολεμιστές που βρέθηκαν στη Δύση
(ιδίως ο Αγ. Γεώργιος από τους stradioti) και βεβαίως τηρήθηκε κατά την Επανάσταση.

ο
Μετά τον 12 αιώνα πυκνώνουν στη Δυτική Ευρώπη οι αναφορές για τον δίκαιο πόλεμο
υπέρ πίστεως και πατρίδος, όπου ως πίστη διευκρινίζεται η «ορθή πίστη» (vera fide),
δηλαδή ο καθολικισμός αρχικά, και ως patria διάφορες επικράτειες με πολιτικές και
εκκλησιαστικές αρχές. Πολλές από αυτές τις αναφορές βρίσκονται σε νομικές
πραγματείες γύρω από το ποιος έχει την εξουσία και την αρμοδιότητα να καλεί τους
Χριστιανούς σε πόλεμο- ο πολιτικός ή ο εκκλησιαστικό άρχων; – και υπό ποιες
προϋποθέσεις. Έτσι, για παράδειγμα ο Ιταλός επίσκοπος Σικάρδος της Κρεμόνα
(Sicardus Cremonensis, 1155–1215) πιστεύει ότι ο Πάπας και οι εξουσιοδοτημένοι από
αυτόν ιερωμένοι έχουν τη δυνατότητα να καλούν τους πρίγκιπες και τους Χριστιανούς
στα όπλα για να υπερασπιστούν «την πίστη και την ειρήνη της Εκκλησίας και της
πατρίδας» (sancte fidei pacis ecclesie et patrie). Ως εχθροί της πίστης και της πατρίδας
νοούνταν είτε διάφοροι αιρετικοί (περιλαμβανομένων των Ορθοδόξων) είτε παγανιστές
και Μουσουλμάνοι, ειδικά στις Σταυροφορίες. Σε κάποιες μάχες επιστρατευόταν ακόμα
και ο πατριωτισμός των Αγίων. Στη λεγόμενη Μάχη του Στάνταρ (Battle of Standard)
το 1138 μεταξύ Αγγλο-Νορμανδών και Σκώτων, οι πρώτοι έφεραν λάβαρα με τις
εικόνες τοπικών Αγίων της Νορθούμπρια, πιστεύοντας ότι οι Άγιοι θα υπερασπίζονταν
τις ιδιαίτερες εκκλησίες (ναούς) και πατρίδες τους (pro eius ecclesia ac sua patria
26
defendenda susceperunt).
ου
Στο ιστορικό έργο Flores Historiarum (Άνθη Ιστορίας) του 13 αιώνα (του οποίου τα
κείμενα μπορεί να είναι και προγενέστερα) περιγράφεται ο πόλεμος του βασιλιά και
μετέπειτα Μάρτυρα Εδμόνδου (Edmund) ο οποίος τo 869 ή 870 αντιμετώπισε στην
Ανατολική Αγγλία την εισβολή Δανών (Βίκιγκς). Πριν από τη μάχη καλεί τους
στρατιώτες του να αγωνιστούν «και για την πίστη και για την πατρίδα» (pro fide pariter
pugnare et patria). Ο στρατός του ηττήθηκε και πολλοί σκοτώθηκαν κατακτώντας την
κορώνα του μαρτυρίου (martyrio coronatos) αφού πολέμησαν «για την πατρίδα, το γένος
27
και την πίστη του Ιησού Χριστού» (pro patria, gente et fide Jesu Christi).
Εκτός από τις ιδιαίτερες πατρίδες, ως patria νοούνταν στη μεσαιωνική Δύση και
μεγάλες επικράτειες, όπως ολόκληρη η Ιταλία στην εποχή του Δάντη και του Πετράρχη
ος
28
ος
(13 – 14 αι.), αλλά και η Εκκλησία ως παγκόσμια πατρίδα. .
Δεν χρειάζεται να επεκταθώ σε περισσότερα παραδείγματα πολεμικής επίκλησης της
πίστης και της πατρίδας στη Δυτική Ευρώπη μετά τον ύστερο Μεσαίωνα, καθώς οι
αναφορές πληθαίνουν και είναι σαφές ότι υπάρχει μια συνέχεια μέχρι τη σύγχρονη
εποχή. Από τη Δυτική (ή Κεντρο-ευρωπαϊκή) ιστορία θα προσθέσω μόνο λίγες
περιπτώσεις από την Ουγγαρία του ύστερου Μεσαίωνα, οι οποίες γεωγραφικά και
πολιτισμικά μας φέρνουν στα Βαλκάνια και στα όρια του ορθόδοξου κόσμου, και
χρονικά στην εποχή όπου το σύνθημα αρχίζει να εμφανίζεται στις ρωσικές πηγές. Αυτό
βέβαια δεν σημαίνει ότι το σύνθημα έφτασε στην Ανατολική Ευρώπη μέσω των

26 Bachrach David S., Religion and the Conduct of War, 2003, σ. 156.
27 Aποδίδεται στα σύγχρονα αγγλικά ως “for their country and race, and for the faith of Jesus Christ”.
Frantzen Allen J., 2004, σ. 65.
28 Για την Εκκλησία ως πατρίδα βλ. Russel, 1975,σ. 39. Για περισσότερα παραπέμπει στο Kantorowicz
Ε., The King’s Two Bodies, 1985, σ. 232-49.

7