Page 8 - Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα

ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 26 / Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα / 29 Οκτωβρίου 2014 www.pemptousia.

Στον αρχαίο κόσμο «δημιουργήθηκε βαθμιαία η πεποίθηση στην ύπαρξη του πανανθρώπινου φυσικού δικαί-
ου», το οποίο είναι σύμφυτο με τον άνθρωπο και αποτελεί παράγωγο της κοινής ανθρώπινης φύσης. Εντούτοις
η συνεισφορά της αθηναϊκής δημοκρατίας στη νεωτερική σκέψη βρίσκεται στην ιδέα του νόμου.

Η έννοια του δικαιώματος έχει πιθανότατα την απαρχή ται από το χριστιανισμό και μετέπειτα από το Ισλάμ,
της στις πρωτόγονες ανθρώπινες κοινωνίες. Οι αρχέγο- αλλά και την κορυφαία αξία της αγάπης, που αποτελεί
νοι νόμοι, γραπτοί ή άγραφοι, καθορίζουν συχνά με σα- τον κορμό της χριστιανικής διδασκαλίας, δημιουργεί-
φήνεια τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών ται ένα μωσαϊκό αξιών με διαχρονική ισχύ. 39
της κοινωνίας και αφορούν, είτε όλα τα μέλη της, είτε
συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα
με τη σημερινή αστική δημοκρατία. Ποια ήταν όμως η
Η ανίχνευση της καταγωγής και της εξέλιξης των αν- θέση τους στην αρχαία ελληνική δημοκρατία; Οι απα-
θρωπίνων δικαιωμάτων είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη ντήσεις στο ερώτημα αυτό διίστανται. Σύμφωνα με με-
κατηγορία άμεσα συνδεδεμένη με την οικουμενικότητά ρίδα ερευνητών:
τους και τη νεωτερική ηθική.
α) Το ανθρώπινο δικαίωμα ως νομικό δικαίωμα ήταν
Τα ανθρώπινα δικαιώματα αναπτύχθηκαν στα πλαίσια άγνωστο στην ελληνική αρχαιότητα. Στη νεωτερική σκέ-
της νεωτερικής ηθικής, συνδέονται όμως με τις αρχαίες ψη το άτομο είναι αυτόνομο, έχει ανεξάρτητη βούληση
αξίες, οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση ποικίλων θρη- και σκέψη, που θεμελιώνονται στον ανθρώπινο λόγο.
σκευτικών και κοσμικών παραδόσεων. Η σύνθεση των Υπ’ αυτή την έννοια η ελευθερία του ανθρώπου είναι
παραδόσεων αυτών συνετέλεσε στη διαμόρφωση της ατομική ελευθερία. Μια τέτοια αντίληψη της ελευθερί-
νεωτερικής ηθικής. ας δεν υφίσταται στην αρχαία ελληνική δημοκρατική
πόλη. Υπάρχει βέβαια εν δυνάμει στους σοφιστές και
1.5.1 Τα ανθρώπινα δικαιώματα στον στους φιλοσόφους, ιδιαίτερα τους στωικούς, δεν είναι
αρχαίο κόσμο όμως η κρατούσα.
40

Από τον κώδικα του Χαμουραμπί, το αρχαιότερο κεί- β) Ελεύθεροι άνθρωποι ήταν αυτοί που ζούσαν σε
38
μενο στο οποίο καταγράφεται η ιδέα της αναλογικής ελεύθερη πόλη, αποτελούσαν δε ισχνή μειοψηφία σε
τιμωρίας και δικαιοσύνης και την Παλαιά Διαθήκη με σχέση με τους δούλους και τους προερχόμενους από
τα πλούσια περί δικαιωμάτων στοιχεία, μέχρι το σε- άλλες πόλεις οι οποίοι δεν συμμετείχαν στη διακυβέρ-
βασμό και την υπεράσπιση του οικοσυστήματος, που νηση της πόλεως. Η ελευθερία του πολίτη ήταν άμεσα
αποτελούν βασικά στοιχεία της ινδουιστικής και βουδι- συναρτημένη με την ελευθερία της πόλεως. Η ελευθε-
στικής παράδοσης, την ανάγκη της μαζικής εκπαίδευ- ρία του πολίτη δεν ήταν ελευθερία του ατόμου έναντι
σης στον κομφουκιανισμό∙ από το φυσικό δίκαιο και της πόλεως. Υπήρχε «ενότητα πόλεως και πολιτών», η
την έλλογη σκέψη –για την οποία είναι ικανά όλα τα οποία «δεν επέτρεπε την αναγνώριση ιδιωτικής (ούτε
άτομα- στην ελληνική και ρωμαϊκή φιλοσοφική παρά- καν θρησκευτικής) ζωής, ούτε της ελεύθερης έναντι της
δοση, μέχρι την αξία της αλληλεγγύης, που ενθαρρύνε- πόλεως διαμόρφωσής της».
41

Σελίδα 8