Page 9 - Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα
P. 9
www.pemptousia.gr Τεύχος 26 / Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα / 29 Οκτωβρίου 2014 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
γ) Η αρχαία ελληνική σκέψη αναπτύσσεται με άξονα δοτήματα του αρχαίου κόσμου στη σύγχρονη δημο-
τη φύση, η μίμηση της οποίας αποδίδει στην πολιτική κρατία.
46
και στην κοινωνία τη «φυσική» τάξη, που είναι θε-
μελιωδώς άνιση. Η φυσική (άνιση) τάξη δικαιολογεί Οι νόμοι στην αρχαία ελληνική πόλη δεν είναι κοινοί.
επομένως τη δουλεία και την κοινωνική ανισότητα, η Κάθε πόλη θεσπίζει τους δικούς της νόμους, οι οποίοι
δε ελευθερία αλλά και η ισότητα δεν είναι εκ φύσεως είναι αποτέλεσμα των πολιτικών ερωτημάτων και φιλο-
δοσμένες στον άνθρωπο. Δεν παύει όμως να αποτελεί σοφικών αναζητήσεων των φιλοσόφων – «πολιτών που
42
επινόηση των σοφιστών η έννοια του «φυσικού δικαί- συζητούν στην αγορά με άλλους πολίτες», τα οποία
ου». Εξάλλου οι στωικοί φιλόσοφοι είναι αυτοί, που αναδύονται διαρκώς και προκαλούν «μια τεράστια κί-
πρώτοι θεμελίωσαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στην νηση αυτοθέσμισης της κοινωνίας, η οποία αναθεωρεί
ανθρώπινη βούληση και την αυτάρκεια του ανθρώπι- εκ βάθρων τόσο την πολιτική της ζωή όσο και την πα-
νου λόγου, και υποστήριξαν την εκ φύσεως ισότητα ράσταση που έχει του κόσμου. […] Η αυτοθέσμιση δεν
των ανθρώπων. 43 είναι κατάσταση, είναι διαδικασία που εκφράζεται σαν
δραστηριότητα μεταβολής των ‘βασικών’, ‘καταστατι-
Την εντελώς αντίθετη άποψη για την ατομική ελευθε- κών’, ‘συνταγματικών’ νόμων (της πολιτείας δηλαδή)
ρία στην αρχαία δημοκρατία διατυπώνει ο Κορνήλιος και άλλων θεσμών, όχι όλων συλλήβδην και ταυτοχρό-
Καστοριάδης, χαρακτηρίζοντας «τεράστιες ανοησίες» νως, αλλά σταδιακά, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις
όσα έχουν ειπωθεί για την δήθεν καταπίεση του ατό- περιστάσεις». 47
μου και την ανυπαρξία ατομικής ελευθερίας. «Στη ζωή
των Αθηνών, όπως φαίνεται από τον Επιτάφιο, τα άτο- Κατά τον Χ. Γιανναρά η αρχαία ελληνική σκέψη ανα-
μα πραγματοποιούνται σαν άτομα συμμετέχοντας σε πτύσσεται με άξονα τις έννοιες «πόλις, πολιτεία, πολι-
μια κοινοτική ή κοινωνική ζωή. Αλλιώς το άτομο είναι τική», με την τελευταία να είναι «οντολογικό ζητούμε-
λειψό, μίζερο…» 44 νο» και «δυναμική μίμηση του κοσμικού προτύπου»,
όχι απλό «χρηστικό μέσο» κοινωνικής λειτουργικότη-
Στον αρχαίο κόσμο «δημιουργήθηκε βαθμιαία η πε- τας. Η απουσία της έννοιας (και της αξίωσης) του δι-
ποίθηση στην ύπαρξη του πανανθρώπινου φυσικού καιώματος από την ελληνική αρχαιότητα αλλά και τη
δικαίου», το οποίο είναι σύμφυτο με τον άνθρωπο, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο, δεν σημαίνει πως οι
αποτελεί παράγωγο της κοινής ανθρώπινης φύσης και Έλληνες και οι Ρωμαίοι δέχονταν να καταστρατηγού-
ως εκ τούτου δεν αποτελεί προϊόν συμφωνίας των νται τα συμφέροντά τους, να παραβιάζεται η ελευθε-
ανθρώπινων υποκειμένων. Εντούτοις η συνεισφορά ρία τους, να απαξιώνεται η τιμή και να ευτελίζεται η
45
της αθηναϊκής δημοκρατίας στη νεωτερική σκέψη και αξιοπρέπειά τους. «Η λογική ήταν διαφορετική – ήταν
τους διαφωτιστές βρίσκεται στην ιδέα του νόμου. Ο μια πολιτική λογική. Εκδεχόταν –τουλάχιστον στην
Νόμος ως «ρυθμιστική αρχή της ελευθερίας», «γενι- περίπτωση της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας που
κός και κοινά αποδεκτός κανόνας», ως «αποτέλεσμα καθόρισε τελικά και το περιεχόμενο των όρων πόλις-
της δυνατότητας των πολιτών να συννομοθετούν», ως πολιτεία-πολιτική- την ελευθερία, την τιμή και την αξι-
«μέσο θεσμικής διευθέτησης» των διαφορών μεταξύ οπρέπεια του πολίτη όχι ως αξίωση ατομοκεντρικής
των πολιτών, είναι ένα από τα σημαντικότερα κληρο- κατοχύρωσης, ούτε ως άμυνα του ατόμου απέναντι
Σελίδα 9
