Page 11 - Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα
P. 11
www.pemptousia.gr Τεύχος 26 / Ορθοδοξία και Ανθρώπινα Δικαιώματα / 29 Οκτωβρίου 2014 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
μεσαίωνα και προβλήθηκε κυρίως από το Θωμά Ακινά- την ιδέα μιας θεοκρατικής πολιτείας. Άξονα, λοιπόν,
τη άνοιξε το δρόμο στην ορθολογική θεμελίωση του φυ- της μεσαιωνικής πολιτείας αποτελεί το θείο δίκαιο
σικού δικαίου, με τη σημασία του όρου στη νεωτερικό- απέναντι στο οποίο υφίσταται η ατομική υποχρέωση,
τητα, και την αποκλειστική υπαγωγή του στον ανθρώ- ενώ λειτουργεί ως μήτρα για την «νεωτερική απο-
πινο λόγο (Grotius) κατά λυτοποίηση του φυσικού
τον 17ο αιώνα. Τέλος, δικαίου και του ατομικού
53
με το περίφημο «ἀπόδοτε δικαιώματος» .
58
οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι
καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ» Στο μεσαιωνικό δυτικό -
(Ματ. 22:21) θεωρείται, ευρωπαϊκό νομικισμό θε-
ότι ο χριστιανισμός εισή- μελιώνεται μια «μεταφυ-
γαγε την ιδέα του περιο- σική της συναλλαγής», η
ρισμού των αρμοδιοτήτων οποία «προϋπέθετε αλλά
της κρατικής εξουσίας. και ευνοούσε την εφηβική
Κατά τον Σάββα Αγουρί- εμπιστοσύνη στην ατομι-
δη η σύνδεση της ελληνι- κή διάνοια (με αποτέλε-
στικής φιλοσοφικής άπο- σμα την κυρίαρχη στο Με-
ψης περί φυσικού δικαίου σαίωνα νοησιαρχία), όπως
με τη χριστιανική διδα- και την ανάγκη ατομικών,
σκαλία έλαβε χώρα ήδη κυρίως υπερβατικών εξα-
κατά τον 2ο αιώνα, ενώ η σφαλίσεων (με αποτέλε-
καθολική ισχύς του φυσι- σμα την ατομοκρατία)» .
59
κού δικαίου συσχετίσθηκε Επομένως το τρίπτυχο
με την προπτωτική κατά- νομικισμός – νοησιαρχία
σταση του ανθρώπου. «Η ύστερη αρχαιότητα δεν είχε, – ατομοκρατία καθορίζει το Δυτικό Χριστιανισμό κατά
βέβαια, κανένα ενδιαφέρον για τα ανθρώπινα δικαι- την περίοδο του Μεσαίωνα και εισάγει την έννοια του
ώματα, τα οποία δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως ατομικού δικαιώματος, ως δικαιώματος των ανώτερων
αποτέλεσαν θέμα στις σχέσεις της Εκκλησίας με τον κοινωνικών τάξεων (μονάρχης, αξιωματούχοι της Εκ-
κόσμο.» Όπως δε ο ίδιος υποστηρίζει παρακάτω, στο κλησίας, φεουδάρχες).
54
ερώτημα που θέτει: «Έναντι της καθολικότητας της
εκκλησιαστικής πίστης, πόση διαφοροποίηση επιτρε- 1.5.3 Οι σημαντικότεροι σταθμοί στη
πόταν;» η απάντηση είναι ότι ήδη από τους πρώτους γέννηση και κατοχύρωση των
αιώνες έχουμε «αύξουσα μισαλλοδοξία», συμμαχία ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
της εκκλησίας με την κοσμική εξουσία και κοινή στάση
έναντι των αποστατών, σχισματικών και αιρετικών για Το ατομικό δικαίωμα ως δικαίωμα του ανθρώπου
τους οποίους δεν υπήρχε ανοχή. «Η καταδίκη κάποιου έναντι του κράτους οφείλει την εμφάνισή του στη
με βάση την εξ αποκαλύψεως αλήθεια της Εκκλησίας θρησκευτική μεταρρύθμιση, στην οποία εκτός από
εσήμαινε, καθ’ όλη ετούτη την περίοδο, φυλάκιση, εξο- την προβολή της πολιτικής και θρησκευτικής ταυτό-
ρία, θανατική καταδίκη». Από τη θρησκευτική ιστο- τητας της κοινότητας, εμφανίζεται και η απαίτηση
ρία της περιόδου και με βάση τις αποφάσεις Συνόδων των πουριτανών για «ιδιωτικοποίηση» της θρησκεί-
για την τύχη των «διαφωνούντων», γίνεται φανερό ότι ας. Η απαίτηση για θρησκευτική ελευθερία αποτελεί
πρόκειται για «εποχή (που) αγνοούσε παντελώς αυτό την πρώτη ιστορική καταβολή των ατομικών δικαι-
που ονομάζουμε σήμερα Ατομικά Δικαιώματα» 55 ωμάτων. 60
Διαχωρίζοντας το Δυτικό Χριστιανισμό (από εκείνο Η ιστορική εξέλιξη της κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δι-
της ανατολής) ο Χρήστος Γιανναράς διαβλέπει μια καιωμάτων ξεκίνησε στην Αγγλία το 1215 με την υπογρα-
«διαπλοκή πολιτικής και μεταφυσικής» στη Δύση, φή της Magna Charta libertatum από το βασιλιά Ιωάννη
αποτέλεσμα της οποίας είναι «οι θρησκευτικές μήτρες τον Ακτήμονα, ενός εγγράφου το οποίο επιβεβαίωνε τα
της δικαιωματικής απαίτησης» . Ο νομικό-δικανικός παραδοσιακά δικαιώματα των φεουδαρχών. Το έγγραφο
56
χαρακτήρας του Δυτικού Χριστιανικού βίου και της αυτό επικυρώθηκε επανειλημμένα από μεταγενέστερους
θεολογίας και ιδιαίτερα η υιοθέτηση του αυγουστί- βασιλείς και απέκτησε συμβολική σημασία για τον περιο-
νειου νομικισμού αποτελεί το θεμελιώδη άξονα της ρισμό της κρατικής εξουσίας. Η Magna Charta αποτέλεσε
θρησκευτικής πολιτικής του Καρλομάγνου (768- ένα προηγούμενο τεράστιας σημασίας για την πολιτική
814). Ο Καρλομάγνος επιδιώκοντας τη δημιουργία ιστορία της Δύσης, αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα,
μιας χριστιανικής αυτοκρατορίας διαφοροποιημένης διότι εγκαινιάζει τη δυτική φιλελεύθερη παράδοση. 61
από την «χριστιανική οικουμένη» (βυζαντινή αυτο-
κρατορία) ανακάλυψε τη «διαφορετική εκδοχή της Ορισμένα Αγγλικά κείμενα του 17ου αιώνα, όπως το
χριστιανικής θεωρίας και πρακτικής» και συγκεκρι- Petition of Rights (1628), το Habeas Corpus Act (1679),
μένα την αυγουστίνεια θεολογία57. Από αυτήν αντλεί που περιέχει εγγυήσεις για την προσωπική ελευθερία
Σελίδα 11
